گزارش اطلاعات داخلی
تاریخ سند: 10 آذر 1341
گزارش اطلاعات داخلی
متن سند:
شماره : 15058 / س ت ساعت 1900 چهارشنبه 7 /9 /41 جلسه بحث آزاد حزب زحمتکشان1 تشکیل گردید.دراین جلسه اولین سخنران آیت بود و او درباره فعالیتهای حزب در دوره حکومت دکتر مصدق صحبت کرده و بقیه سخنرانی خود را به هفته های آینده موکول نمود.
بعد از آیت دکتر بقائی در جواب یکی از سئوالات، شروع به صحبت کرده گفت سئوال این بود که شما که می دانید جبهه ملی باعث عقب افتادگی و پریشانی ملت ایران شده پس چرا مخالفت خود را با آنها شروع نمی کنید و حتی آقای دکتر بقائی از پشت تریبون این سازمان و حزب آیا به توقیف فروهر اعتراض کردند؟ و اگر با جبهه ملی مخالفید این کار چه معنی داشت؟ دکتر بقائی در جواب گفت در آن وقت آقای فروهر(یکی از رهبران جبهه ملی) را غیرقانونی توقیف کرده بودند و ما هم با هر کار غیر قانونی که در این مملکت شود مخالفیم.
بعد در این باره اشاره به حکومت سپهبد زاهدی و شکنجه هائی که در دوره این دولت در زندانها به زندانیان داده می شد کرد.
بعد درباره متحصن شدن رهبران جبهه ملی در مجلس سنا و خیانت شاپور بختیار2 نسبت به تحصن دانشجویان در دانشگاه صحبت کرد.
بعد چند سئوال دیگر هم شده بود که دکتر بقائی گفت من به علت خستگی نمی توانم جواب دهم یکی از آقایان این وظیفه پاسخگوئی را انجام دهد.
ابتدا قرار شد فریدونی جواب دهد ولی بعد این وظیفه به عهده قوانینی گذارده شد.
او نیز بلند شده و به یکی از آن سئوالات به علت کمی وقت بطور خیلی خلاصه جواب داد.
این سئوال مربوط به جبهه ملی سابق یعنی جبهه ملی دوره دکتر مصدق بود و سئوال شده بود که شما که خود عضو جبهه ملی آن وقت بودید (البته منظور دکتر بقائی بود) اگر معتقد به این هستید که این جبهه اشتباه کرده شما نیز دور از این اشتباه نخواهید بود.
قوانینی در جواب گفت دلیل آن هم این شد که آقای دکتر بقائی مخالفت خود را شروع کردند و به کلی از آنها خود را کنار کشیدند.
جلسه بحث آزاد در ساعت 45 /20 خاتمه یافت و قرار شد بقیه سئوالات در هفته آینده جواب داده شود.
افراد شناخته شده در این جلسه عبارتند از آقایان وحیدیان، صاحب دیوانی، پارسی، قوانینی، حسن آیت، عبداللّه شکری، قدیمی، قندی، میردامادی، فراهانی، یوسفی زاده، مروی، احمد طباطبائی، منوچهری، ثابتی، درخشان، بنکدار، کاشانی، دکتر موسوی زادگان و محمدی.
توضیحات سند:
1ـ حزب زحمتکشان ملت ایران در 26 اردیبهشت 1330 دو هفته پس از نخست وزیری مصدق و مقارن کار مجلس شانزدهم از ائتلاف بقایی و خلیل ملکی به وجود آمد.رهبری این حزب را دکتر مظفر بقایی کرمانی که پس از مصدق نماینده دوم تهران در مجلس بود، به عهده داشت.
بقایی پیش از آن عضویت حزب دمکرات ایران قوام را داشت و در دوره قبل ـ مجلس پانزدهم ـ از سوی این حزب از کرمان به نمایندگی رسیده بود...
.
حزب زحمتکشان یکی از احزاب تشکیل دهنده این جبهه (جبهه ملی) محسوب می شد.
این حزب که با هدف حمایت از نهضت نفت و گرد آوردن نیروهای پراکنده مدافع نهضت و ایجاد تشکلی در برابر حزب توده به وجود آمد، ازهمان آغاز به دو جناح تقسیم شد که هر یک وظیفه و نقشی را در این حزب به عهده گرفتند.
جناح بقایی به فعالیت های سیاسی و پارلمانی مشغول شد و جناح ملکی به امور تشکیلات، آموزش و انتشارات حزب پرداخت.
سران حزب زحمتکشان ـ صرف نظر از جناح ملکی ـ عبارت بودند از بقایی، عیسی سپهبدی و علی زهری.
ارگان حزب زحمتکشان روزنامه شاهد بود که چند سال پیش از تشکیل حزب زحمتکشان، با امتیاز هوشنگ فرزاد و سردبیری سید اسماعیل زهری منتشر می شد و به هنگام پیدایش حزب، امتیاز و مدیریت آن به علی زهری تعلق داشت...
این حزب در برخی شهرها نیز فعال بود؛ از جمله در دزفول که روزنامه ای به نام فرید دزفول به صاحب امتیازی دکتر گوشه گیر منتشر می کرد.
جناح بقایی که در مثلث بقایی ـ زهری ـ سپهبدی شکل گرفته بود و در عمل در شخص بقایی خلاصه می شد، به تدریج به مخالفت با حکومت مصدق برخاست و اختلافات دو جناح که روز به روز شدت می گرفت، سرانجام پس از حدود یک سال و نیم در مهر 1331 به جدایی ملکی و یاران او از حزب زحمتکشان ملت ایران و تشکیل حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروی سوم) انجامید.
حزب زحمتکشان بقایی در مجلس و خارج از آن به مخالفت با مصدق ادامه داد و در زمینه سازی کودتای 28 مرداد با سایر مخالفان مصدق هماهنگ شد.
پس از کودتای 28 مرداد، حزب زحمتکشان در دوره های مختلف چند بار دیگر با همین نام یا با نام جمعیت پاسداران آزادی به فعالیت پرداخت.