موضوع : فعالیت های سیاسی در کشور
تاریخ سند: 18 اسفند 1336
موضوع : فعالیت های سیاسی در کشور
متن سند:
شماره : 2 ـ 3 ـ 4969 چند نفر از اعضای موثر حزب توده و نزدیک به آقای علم اظهار داشته اند آقای علم علاوه بر ماموریتی که در سفر آمریکا به ایشان محول گردیده قرار است ضمن ملاقات[با] آقای دکتر امینی1 سفیر کبیر ایران در واشنگتن و ابلاغ مراحم شاهانه نامبرده را وادار به مراجعت به ایران نماید و حتی آقای علم به مشارالیه قول خواهند داد علاوه بر اینکه پس از مراجعت خطری متوجه ایشان نیست به فرمان شاهنشاه پست حساسی هم به او تفویض خواهد گردید.اطلاعیه تهیه و تقدیم گردید.
14 /12 /36 بایگانی ـ ی ـ د حزب مردم
توضیحات سند:
1ـ دکتر علی امینی از سرشناس ترین چهره های تاریخ سلطنت پهلوی است که نام او بویژه با دوران پرهیاهوی یک سال و دو ماه صدارتش و آغاز رفورمهای آمریکائی در ساختار اقتصادی ـ فرهنگی ایران در دهه 1340 گره خورده است.او، در 1284 ش.
، در تهران به دنیا آمد.
تحصیلات ابتدائی را در مدرسه رشیدیّه و تحصیلات متوسطه را در دارالفنون به پایان رساند و در 1305، برای ادامه تحصیل، به فرانسه رفت.
وی، پس از اخذ لیسانس از دانشگاه گرونوبل، در 1310، دکترای اقتصاد را از دانشگاه پاریس دریافت داشت و در 1314، به استخدام وزارت دارائی درآمد.
وی، در این وزارتخانه، صاحب مشاغلی چون ریاست گمرک و مدیرکلّ اقتصاد و دارایی بود.
با سقوط دولت دیکتاتوری رضاخان، امینی 37 ساله، به معاونت احمد قوام،نخست وزیر وقت رسید (1321).
او ـ که مورد توجّه خاص دیپلماسی امریکا قرار داشت ـ در 1325،ریاست بانک صنعتی را عهده دار شد.
امینی، در 1326 در مجلس پانزدهم، نماینده تهران شد و در 1329، در کابینه حسینعلی منصور، وزیر اقتصاد شد و در 1330، در کابینه اوّل مصدّق نیز، مجدّدا، در رأس وزارتخانه فوق قرار گرفت.
او، این سمت را پس از کودتای 28 مرداد 1332، در دولت سپهبد فضل اللّه زاهدی نیز، حفظ کرد.
در این سمت، وی، وظیفه داشت اهداف اقتصادی کودتا را تحقّق بخشد و منافع شرکتهای بزرگ نفتی غرب را ـ که هر یک بر ویرانه های امپراتوری شرکت نفت ایران و انگلیس سیطره داشتند ـ تامین کند.
او، در 29 شهریور 1333، قرارداد کنسرسیوم را در جوّ رعب آمیزی که فرماندار نظامی تهران، تیمور بختیار به وجود آورده بود، منعقد ساخت و علی رغم مخالفت نیروهای اصیل ضداستعماری به رهبری آیت الله کاشانی، آن را در تاریخهای 29 و 6 آبان همان سال، به تصویب مجلس نیز رساند.
امینی، در کابینه حسین علا نیز ـ که پس از برکناری فضل اللّه زاهدی، قدرت را در فروردین 1334 به دست گرفت ـ سمت وزارت دارائی را حفظ کرد.
وی، در دیماه همین سال، به دلیل اعتمادی که آمریکا به او داشت، سفیر ایران در واشنگتن شد.
او، تا پایان اسفند 1336، این سمت را عهده دار بود.
در طول این مدّت، شاه، به وی بدبین شده بود و وی را از سوی آمریکائیها، جانشین خود می دانست.
علی امینی، در 17 اردیبهشت 1340، تحت فشار آمریکائیها، به نخست وزیری رسید و در 14 ماه یعنی تا 27 تیر سال بعد، در این سمت باقی ماند.
سپس جای خود را به امیر اسداللّه علم داد.
او از زمان کناره گیری تا پایان حکومت جانسون دمکرات و به قدرت رسیدن نیکسون جمهوریخواه در آمریکا (1350) ـ که موجب بسط اقتدار شاه گردید ـ همواره تحت نظر ساواک بود.
امّا در 1355، با پیروزی دمکراتها، وی، مجدّدا وارد تهران شد و در 1357، با شکل گیری انقلاب اسلامی، راهی فرانسه گردید.
امینی، از اعضای فعّال فراماسونری در ایران بود.
وی، در 21 آذر 1371، در 87 سالگی در پاریس درگذشت.
(ساجدی، احمد، مشاهیر سیاسی قرن بیستم، انتشارات محراب قلم، تهران 1374، ص 54) و با اندکی حک و اصلاح (دکترعلی امینی به روایت اسناد ساواک، 2 جلد، تهران، 1379)