اخبار مشروحه زیر در تاریخ 2/11/57 توسط گروه اطلاعات و جمعآوری و مشروحاً به عرض میرسد:
متن سند:
از: فرمانده گروه اطلاعات ستوان یکم مسیحاله مرادی
به: تیمسار فرماندار نظامی اصفهان و حومه
مقام عالی را آگاه میسازد: اخبار مشروحه زیر در تاریخ 2 /11 /57 توسط گروه اطلاعات و جمعآوری و مشروحاً به عرض میرسد: ۱- در ساعت ۹ صبح پرسنل گروه به طرف نقاط شهر حرکت کردند و در مسجد سید1 سخنرانی نموده که پرسنل به آنجا رفته و صحبتهای آقای احمدی را گوش کردهاند.
۲- آقای احمدی امروز در ساعت 5 /1 شروع به صحبت کرد که صحبتهای ایشان بیشتر در مورد نقش آمریکا در ایران بوده بدین ترتیب میگفته که تمامی امریکائیان باید از ایران بروند و درباره کارهای ناشایست آنان که [چه] فجایعی را مرتکب شدهاند. و همچنین گفته که تمامی جنایات دنیا در چند سال اخیر به اندازه جنایات در ایران نبوده است. آقایان احمدی در پایان صحبتها دعا کرده و گفته که فردا همین موقع در همین جا (مسجد سید) ایشان صحبت خواهند کرد همچنین امشب امشب ساعت 5 /8 در مسجد رحیمخان2 خیابان طالقانی صحبت خواهند کرد.
در ساعت ۱۲ جلسه سخنرانی تمام شده و مردم متفرق شدند. باید اضافه کنم که تعداد جمعیت امروز شرکتکننده در جلسه سخنرانی تقریباً کمتر از روزهای قبل بود.
۳- هر شب از ساعت ۸ در مسجد حسینیان3 آقای خادمی سخنرانی خواهد کرد.
ستاد فرماندار نظامی، اقدامکننده. 5 /11 /57 [احمد غفاری]
محترماً به استحضار میرساند. 3 /11 /57 رویت شد - بایگانی شود.
توضیحات سند:
١- مسجد سیّد به دستور سید محمدباقر شفتی معروف به سید حجتالاسلام (متوفی ۱۲۶۰ هجری) از علمای بزرگ امامیه در دوره سلطنت محمد شاه قاجار بنا شده و تزیینات فراوان کاشیکاری دارد. عمر حجتالاسلام برای اتمام کار ساختمان و تزیینات مسجد کفایت نکرده و کاشی کاری قسمتهایی از آن همچنان ناتمام مانده است. تاریخهای متعددی از سال ۱۲۵۵ تا ۱۳۱۱ هجری در این مسجد دیده میشود و کتیبههای آن به خط محمد باقر شریف رازی است. این مسجد که در ضلع جنوبی خیابان مسجد سید واقع شده از حیث مطالعه معماری و هنر کاشیکاری (مخصوصاً گرهگشائی، خط بنائی و کاشی ۷ رنگ) در شمار بهترین آثار قرن ۱۳ هجری به شمار میرود.
در کاشیکاری این مسجد مخصوصاً در تزیینات گلدانها و منظرههایی که نمایش داده شده رنگ قرمز روشن نقش عمدهای دارد و این همان رنگی است که در مساجد دیگر دوره قاجاریه مانند مسجد رحیمخان و مسجد رکنالملک نیز مشاهده میشود.
آرامگاه «سیّد حجتالاسلام» که بسیار مجلل و با شکوه بنا شده است در گوشه شمال شرقی صحن مسجد قرار دارد. تزئینات داخل گنبد آرامگاه نیز که از نوع تزئینات گچبری و آینهکاری و طلاکاری است و به خصوص ضریح نقره و طلاکوب آن همراه با خطوط بسیار زیبا، یکی از جاهای تماشایی این مسجد است.
مسجد سیّد دارای ساعت محکمی است که هنوز عیبی نکرده است.
آشنائی با شهر تاریخی اصفهان. لطفالله هنرفر
۲- مسجد رحیمخان یکی از بناهای جالب توجه و مستحکم عهده قاجاریه است که به لحاظ شیوه معماری و خطوط و تزئینات شباهت بسیاری به مسجد سید دارد. این بنا به وسیله محمد رحیم خان که در آن روزگار بیگلر بیگی اصفهان بوده به پایان رسیده است.
بانی اولیه مسجد رحیم خان، میر سیدحسن مجتهد اصفهانی است که قبل از اتمام بنا درگذشت.
محراب زیبای مسجد رحیم خان با کاشی تزئین شده و بر اطراف محراب با خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی آیات قرآن کریم نوشته شده است.
این مسجد دارای شبستان بزرگ و باشکوهی است و سنگاب نفیس و یکپارچهای با خط نستعلیق در مسجد خودنمایی میکند راهنمای جدید اصفهان. سازمان ایرانگردی و جهانگردی استان اصفهان صص ۸۵ - ۸۴
٣- احتمالاً منظور از گزارش کننده مسجد حاج رسولیها که آیتالله خادمی در آن اقامه جماعت داشتهاند میباشد.
منبع:
کتاب
روشنگر دوران / حجتالاسلام حاج سید محمد احمدی به روایت اسناد ساواک صفحه 358