برگ بازجویی از آقای محمدعلی رجائی
متن سند:
برگ بازجویی از آقای محمدعلی رجائی
تاریخ: ۱۱/۲/۴۲
س - هویت خودتان را بیان نمایید.
ج - اسم محمدعلی شهرت رجائی فرزند عبدالصمد شماره شناسنامه ۶۱۳ صادره از قزوین متولد ۱۳۱۲ شغل دبیر ریاضی فرهنگ قزوین مسلمان تبعه ایران دارای سواد و عیال فاقد پیشینه کیفری ساکن تهران - نارمک – خیابان سمنگان منزل شخصی.
س - متعهد می‌شوید هرچه از شما سؤال شد حقیقت را بگوئید یا خیر؟
ج - بله انشاء الله.
س - شما در چه روزهایی از تهران برای تدریس به قزوین رفت‌وآمد می‌کنید؟
ج - چهارشنبه هر هفته به‌طور مرتب.
س - اعلامیه‌های مضره سازمان کارگری نهضت آزادی و اعلامیه مضره زنجیر استبداد که شما حامل آن بودید و در کیف شما کشف گردید چه شخصی این اعلامیه‌ها را به شما داده است معرفی نمائید.
ج - اشخاص مختلفی به منزل من می‌آورند و من همه هفته هر موقع که این اعلامیه بچاپ برسد وسیله بنده به قزوین حمل و پخش می‌نمایم..
س - این اعلامیه‌های مضره که وسیله شما در روزهای چهارشنبه به قزوین حمل می‌گردد به چه اشخاصی می‌دهید معرفی نمائید.
ج. چون من در قزوین هم فکر ندارم به هرکس که به نظرم می‌رسید در هرکجا بود می‌دادم و اگر شخص مناسبی پیدا نمی‌کردم اعلامیه‌ها را در صورت امکان در کوچه‌های خلوت می‌ریختم و در غیر این صورت ناچار مراجعت می‌دادم.
س - اشخاصی که به آنها اعلامیه مضره داده‌اید معرفی نمائید.
ج - نام آنها را نمی‌دانم.
س - شما اظهار نمودید که اشخاص مختلفی به منزلتان رفت‌وآمد می‌نمایند و اعلامیه مضره که در تهران بچاپ می‌رسد به شما می‌دهند چگونه اشخاصی که شما نمی‌شناسید به منزل خود راه می‌دهید.
ج. هرگز این اشخاص به منزل من رفت‌وآمد نمی‌کنند چون در محل به علت شغل معلمی شهرت دارم منزل مرا پیداکرده و اغلب بدون زدن درب به منزل می‌ریزند و یا به‌وسیله بچه که در منزل هست داده و می‌روند و یادآور می‌شوم که وضعیت من برای آقای دکتر سحابی روشن است و از جهت رفت‌وآمد به قزوین اطلاع پیداکرده‌اند.
س - اشخاصی که سبب انتشار این اعلامیه‌های مضره می‌باشند معرفی نمائید.
ج - آقایان دکتر سحابی و مهندس بازرگان (مهدی)۱ و سید محمود طالقانی را به‌خوبی می‌شناسم.
س - شما در چه مواقع با آنها تماس می‌گیرید.
ج - پس از گرفتاری ایشان که در بالا به عرض رسید فقط یک‌مرتبه در زندان قصر با آقایان مهندس مهدی بازرگان و آقای دکتر یدالله سحابی ملاقات کرده‌ام.
س ۔ ملاقات شما در چه تاریخی با آنها بود و به‌اتفاق چه اشخاصی برای ملاقات نامبردگان رفته بودید.
ج - روز دوشنبه مورخه ۲۶/۱/۴۲ به‌اتفاق آقای فریدون سحابی و عزت اله سحابی و دو نفر خانم در ساعت ۱۵:۳۰ برای ملاقات وی به زندان قصر رفتیم چون ایشان رئیس دبیرستان کمال در تهران و استاد دانشگاه می‌باشند و بنده در دبیرستان فوق‌الذکر مشغول تدریس هستم و ضمناً پاره‌ای از کارهای اداری آن دبیرستان نیز با بنده است برای دادن گزارش و گرفتن دستورهای لازم با وی ملاقات نمودم.
س - در موقع ملاقات شما با دکتر سحابی و مهندس بازرگان چه اظهاراتی شد و چه دستوراتی درباره پخش اوراق مضره و یا تهیه و چاپ آن به شما محول گردید؟
ج - درباره کارهای...
توضیحات سند:
۱- مهدی بازرگان مهندس مهدی بازرگان در سال ۱۲۸۷ هجری شمسی در تبریز به دنیا آمد.. وی جزو اولین کسانی است که پس از اتمام دوران متوسطه در تبریز و تهران برای ادامه تحصیلات عالی به فرانسه عزیمت و در رشته مهندسی ترمودینامیک تحصیلات خود را به پایان برد. مهندس بازرگان پس از بازگشت به ایران به عضویت کادر علمی دانشگاه تهران نائل گردید. وی فعالیت سیاسی خود را از جبهه ملی آغاز نمود. در دوران نخست‌وزیری دکتر محمد مصدق ریاست شرکت ملی نفت ایران و بعد سازمان آب تهران را عهده‌دار گردید. پس از تعطیلی و توقف کار جبهه ملی اول با سقوط دکتر مصدق براثر کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ازجمله کسانی بود که جبهه ملی دوم را تأسیس و در سال ۱۳۳۴ به دلیل فعالیت‌های سیاسی دستگیر و زندانی گردید. به دنبال ایجاد اختلاف در جبهه ملی دوم به دلیل عدم عکس‌العمل مناسب این جبهه در قبال ارتحال مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی در سال ۱۳۴۰ وی به همراه مرحوم آیت‌الله طالقانی دکتر یدالله سحابی، رحیم عطایی، منصور عطایی، عباس سمیعی و حسن نزیه از جبهه ملی دوم کناره گرفته و نهضت آزادی ایران را تأسیس نمودند. در سال ۱۳۴۲ سران نهضت آزادی دستگیر و مهندس بازرگان و مرحوم آیت‌الله طالقانی به ۱۰ سال زندان محکوم شدند. لیکن پس از سپری شدن ۶ سال مهندس بازرگان آزاد گردید. مهندس بازرگان ازجمله اندیشمندانی است که در آثار و نوشته‌های خود مانند مطهرات در اسلام، احکام اسلامی را بر مبنای قوانین علمی توجیه و تفسیر نموده است. دو کتاب دیگر «راه طی شده» و «عشق و پرستش یا ترمودینامیک انسان» ازجمله کتاب‌هایی بود که بنیانگذاران اولیه سازمان مجاهدین خلق که در ابتدا جزو شاخه دانشجویی نهضت آزادی بودند مطالعه و تدبر در آنها را به یکدیگر توصیه کرده‌اند. اصول تفکر بازرگان و همفکران سیاسی ایشان در عرصه سیاسی بر مبنای تلفیقی از ملیت و مذهب در چارچوب یک استراتژی منطقی و لیبرالیستی استوار بود بر همین اساس در جریان مبارزه امام علیه رژیم شاه، نهضت آزادی که بازرگان بر آن مدیریت می‌کرد تحقق و اجرای کامل اصول قانون اساسی مشروطه را نقطه ایده‌آل و اوج و تکامل مبارزات خود می‌دانست از این روی به هیچ عنوان به کار مسلحانه از نوع براندازی آن اعتقادی نداشت. مهندس بازرگان در سال ۱۳۵۶ به‌اتفاق جمعی از سیاسیون و حقوقدانان نظیر کریم سنجابی، ناصر میناچی، حسن نزیه و... جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر را تأسیس کردند. قبل از پیروزی از طرف امام در رأس هیئتی به آبادان رفت تا جریان اعتصاب کارگران نفت را برعلیه رژیم که کمر آن را در بعد اقتصادی شکسته بود سامان بهتر و بیشتری دهد و به مسائل آنان رسیدگی کند. وی همچنین سفری به پاریس نمود تا حضرت امام را از طرح شعار شاه باید برود منصرف کند چه به اعتقاد او طرح شعار رفتن شاه با برخورداری از ارتش و ساواک و پشتیبانی آمریکا را شعاری مناسب و راه کاری عملی نمی‌دانست. آقای بازرگان پس از انقلاب از سوی امام به عضویت شورای انقلاب درآمد و با پیشنهاد اعضای شورا به امام از طرف ایشان مسئولیت تشکیل دولت موقت که اولین دولت اسلامی پس از پیروزی انقلاب بود را بر عهده گرفت. دولت موقت مهندس بازرگان به دلیل اتخاذ روش‌های غیرانقلابی بخصوص اتخاذ مواضع مخالف با تسخیر لانه جاسوسی آمریکا که از سوی امام انقلاب دوم نام گرفت و نیز اصرار برانحلال مجلس خبرگان و رد این پیشنهاد از سوی امام از کار استعفا داد که بلافاصله مورد پذیرش امام واقع گردید. مهندس مهدی بازرگان در تاریخ ۳۰/۱۰/۱۳۷۳ در تهران درگذشت.
منبع:
کتاب
شهید محمدعلی رجایی به روایت اسناد ساواک صفحه 52
