موضوع : دانشجویان وابسته به دستجات سیاسی شماره عطف : 1903/ک ـ 14/11/43 ـ 1018/315
تاریخ سند: 12 اسفند 1343
موضوع : دانشجویان وابسته به دستجات سیاسی شماره عطف : 1903/ک ـ 14/11/43 ـ 1018/315
متن سند:
افراد وابسته به دستجات سیاسی در انگلستان عبارتند از : سوسیالیستها: حمید عنایت ـ احمد موسوی ـ محمدعلی کاتوزیان ـ معز آقائی پور ـ تیمور سپاه پوش ـ سام امیر خاص ـ حبیب دشتی ـ حسن رسولی ـ مسعود رفیع ـ حمید محامدی ـ محمد طاهری ـ فرخ خدابنده لو ـ حسین امامی.نفراتی که متمایل به سوسیالیستها هستند: احمد شعاع ـ شهرام سراج ـ فرهاد شریعت ـ پرویز مجتهدی ـ حسن ابریشمی ـ امیر نگهبان.
از نامبردگان بالا عده ای در انگلستان نیستند.
کمونیستهای «توده»: محسن رضوانی ـ پرویز نیکخواه ـ منصوری ـ صیرفی ـ جمشید انور ـ وکیل زاده ـ جمشید بهرامی ـ محسن رسولی ـ دره مشیری ـ فریده رسولی ـ فیروز شیروانلو ـ سیروس ملک ـ فرامرز محمد ملک ـ پرویز اوصیاء (از اسامی بالا عده ای در انگلستان نیستند) جبهه ملی: حسن جداری ـ دکتر فرهاد تهرانی ـ دکتر رضا حجتی ـ دکتر عبدالصمد تقی زاده ـ دکتر تنباکویی مقدم ـ غلامرضا صبری ـ هوشنگ مهریار ـ ابراهیم پاشا ـ پاشا ـ بهبهانی ـ مصطفی خواجوی ـ مهندس ذاکری بازرگان (از بستگان مهندس بازرگان1 در زندان).
همایون ـ خانم چوبک ـ خانم مصدقی ـ خانم رستمی ـ افتخاری ـ فریدون سحابی (پسر سحابی که در زندان است) در پرونده پرویز نیکخواه بایگانی شود 15 /12
توضیحات سند:
1ـ مهندس بازرگان استاد دانشکده فنّی دانشگاه تهران، در ماههای اوّل خلع ید از شرکت نفت ایران و انگلیس، با دکتر محمّد مصدّق، همکاری کرد؛ سپس این همکاری را، به دلایلی قطع کرد و در ماههای آخر حکومت دکتر مصدّق، به پیشنهاد مهندس احمد زنگنه، رئیس وقت سازمان برنامه، با اشاره مصدّق، به سمت مدیر کلّی آب تهران منصوب شد و با سقوط حکومت مصدّق و روی کار آمدن کابینه کودتا، در استعفا نامه خود به تیمسار سرتیپ جهانبانی، معاون وقت وزارت کشور، نوشت: «به عرض می رساند : روز پنجشنبه 8 /11 /1332، این جانب را احضار و ابلاغ فرمودید که بنا به دستور جناب آقای نخست وزیر، لازم است در صورت تمایل به ادامه خدمت در سازمان لوله کشی آب تهران، از فعّالیتهای انتخاباتی و سیاسی ـ که احیانا علیه دولت تعبیر شد ـ خودداری نمایم و مقرّر فرمودید، تا روز شنبه، نظر قطعی را به استحضار آن جناب برسانم.این جانب، روز شنبه 10 /11 /1332، حضورا توضیح دادم و تصریح نمودم که در اداره و با وسایل اداری، مانند کارمند وظیفه شناس و با انضباطی، وظایف محوّله را از روی علاقه و کوشش تمام و بدون مخالفت با نظرات دولت متبوع، انجام خواهم داد؛ ولی در خارج اداره و در غیر ساعت اداری، حق آزادی را ـ تا حدودی که، قانون برای افراد کشور مقرّر و مجاز دانسته ـ برای خود محفوظ می شناسد.
آن جناب، تصمیم در این امر را، موکول به طرح موضوع، در هیئت وزیران فرمودید و روز یکشنبه 11 /11 /1332، تلفنی توصیه فرمودید که مقتضی اداری و مصلحت شخصی این جانب، در کناره گیری از مدیریّت کلّ سازمان لوله کشی آب تهران می باشد.
اینک، با توجّه به اینکه از ناحیه خود، ناتوانی یا عدم علاقه ای در ادامه خدمت بزرگ آب تهران ـ که موجب استعفا باشد ـ نمی بیند و طبق لایحه قانونی مصوب 21 /6 /1330، تغییر مدیرکلّ لوله کشی، با پیشنهاد شهردار تهران و موافقت وزارت کشور و تصویب هیئت وزیران صورت می گیرد، مع ذلک، نظر به اینکه عدم هماهنگی و همکاری مقامات عالیه با مسئولین ادارات و سازمانها، عملاً موجب رکود کار و زیان مردم می شود، بدین وسیله آمادگی خود را، برای کناره گیری از مدیریّت کلّ لوله کشی آب تهران، اعلام می دارد.
از این تاریخ که وظایف خود را تحویل آقای مهندس روحانی، معاون سازمان نموده است، از حضور در اداره خودداری می نماید.
در خاتمه، از حسن ظن و پشتیبانی جناب آقای نخست وزیر و آن جناب ـ که در مدّت پنج ماه و چند روز گذشته، نسبت به سازمان لوله کشی و شخص این جانب ابراز شده ـ موجب پیشرفت مطلوب کار می نماید.
با تقدیم احترامات، مهندس بازرگان.
» مهندس بازرگان، پس از کناره گیری از سازمان آب، به دانشگاه بازگشت و به کار تدریس پرداخت، ولی به علّت انتشار نامه ای که انعقاد قرارداد نفت را محکوم نمود که مهندس بازرگان، یکی از امضاکنندگان آن نامه بود ـ از کار در دانشگاه نیز، برکنار شد.
حدود شش ماه از بیکاری مهندس بازرگان نمی گذشت که با اعلام فعّالیت نهضت مقاومت ملّی و انتشار خبر آن، طی بیانیّه ای در سال 1333، به دستور حسین علا بازداشت و پس از چند روز، رفع بازداشت شد.
مهندس بازرگان، از سال 1339، با جبهه ملّی دوم، شروع به همکاری کرد؛ ولی پس از چندی، با اختلافاتی که بین او و سران جبهه ملّی ایجاد شد، از همکاری با آن جبهه، خودداری کرد؛ تا اینکه در سال 1340، مؤسسان اولیه: مهندس مهدی بازرگان، دکتریداللّه سحابی، حسن نزیه، رحیم عطائی، عباس سمیعی، تأسیس نهضت آزادی را اعلام نمودند.
وی، در بهمن ماه 1341، به اتّفاق آقایان دکتر یداللّه سحابی، آیت الله سیّدمحمود طالقانی، مهندس عزّت اللّه سحابی، دکتر عبّاس شیبانی، احمد علی بابائی، ابوالفضل حکیمی و...
در زمان کابینه علم، بازداشت و پس از محاکمه به ده سال زندان محکوم شد.
در طول مدّت بازداشت و محاکمه و زندان ایشان، به تناوب، تلگرافها و بیانیه هائی از علما و مراجع تقلید، مبنی بر حمایت از دستگیرشدگان و اعتراض به رژیم شاه صادر شد.
در اسناد مربوط به تلگرافها و اعلامیّه های حضرت آیت الله سیدمحمدهادی میلانی، از جمله در سخنان حضرت امام خمینی در فروردین 1343 به مناسبت دستگیری ایشان آمده است: «از زندانی بودن آقای طالقانی و مهندس بازرگان افسرده نباشید.
تا این چیزها نباشد، کارها درست نمی شود.
تا زندان رفتنها نباشد، پیروزی به دست نمی آید.
هدف، بزرگتر از آزاد شدن عده ای، از زندان است.
هدف، اسلام است؛ طرد عمّال اسرائیل است؛ اتحاد با کشورهای اسلامی است (21 /1 /43)؛ و پس از اینکه محاکمه آقایان تمام شد.
امام خمینی (ره)، طی اعلامیّه ای فرمودند : «من خوف داشتم اگر در موضوع بیدادگری نسبت به حجّت الاسلام آقای طالقانی و جناب مهندس بازرگان و سایر دوستان، کلمه ای بنویسم، موجب تشدید امر آنها شود و ده سال زندان، به پانزده سال تبدیل گردد.
» ـ (شهریور 1343) مهندس بازرگان، پس از آزادی از زندان (بدون طی کردن مدّت محکومیّت)، 1346 تا 1356 جز نگارش کتاب و بعضا سخنرانی فعالیت سیاسی خاصی نداشته با اوج گیری نهضت اسلامی در سال های 1356 ـ 1357 بار دیگر مهندس بازرگان فعالیت سیاسی خود را آغاز نمود.
پس از عزیمت امام خمینی (ره) به پاریس، وی، به نمایندگی از رهبر انقلاب اسلامی، سفرهایی به خوزستان و فارس انجام داد.
سپس در پاریس، به ملاقات امام مشرّف شد و از اعضای اوّلیه شورای انقلاب، و بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، اوّلین نخست وزیر جمهوری اسلامی شد و امام خمینی (ره) او را به این مسئولیّت منصوب کرد.
گرچه حضرت امام خمینی تأکید کرد که اعضای دولت از عناصر، غیرحزبی باشند، ولی مهندس بازرگان، وزیران خود را عموما از جبهه ملّی و نهضت آزادی انتخاب نمود و در طی 275 روز، نه تنها غیرانقلابی که بعضا به دلیل دیدگاههای خاص خود، با اهداف و مقاصد انقلاب همراهی ننمودند.
سرانجام به دلیل ملاقات با سیاستمداران امریکایی و اعتراض دانشجویان پیرو خط امام و تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، مجبور به استعفا گردید.
بازرگان پس از استعفا، به کار سیاسی و سامان دادن به نهضت آزادی پرداخت و همواره در برابر انقلاب و رهبری امام خمینی، به تبلیغ اندیشه ها و نگرش های ملّی گرائی و تکیه بر تحلیل های غربی می پرداخت.
حتی برخی مواضع وی با آثار قبل از انقلابش در تعارض بنیادین قرار گرفت.
وی، در 30ام دیماه 1373، درگذشت.
(احمد سمیعی، سی و هفت سال، چاپ شباویز، صص 190 تا 195 به نقل از مدافعات مهندس بازرگان در دادگاه تجدیدنظر غیر صالح نظامی، صص 146 تا 150 و خط سازش، مجتبی سلطانی، جلد 1، سازمان تبلیغات اسلامی)