تاریخ سند: 20 آذر 1357
متن سند:
حوادث و وقایع برخی از شهرهای استان آذربایجان شرقی 1ـ از صبح روز 20 /9 /57 (2537 شاهنشاهی)، گروه کثیری از طبقات مختلف مردم شهر تبریز در دسته های تقریبی 5 الی 10 هزار نفری در برخی از نقاط شهر تبریز به عزاداری پرداخته اند.شماری از عناصر اخلالگر و فرصت طلب در بین گروههای فوق رخنه نموده و با استفاده از موقعیت ضمن دادن شعارهائی بطرفداری از چریکهای باصطلاح فدائی خلق، اقدام بتظاهرات آشوبگرانه و ضد ملی کرده اند.
مقارن ساعت 1200، حدود 5 هزار نفر از جمعیت مذکور در خیابان کورش کبیر تبریز اجتماع و در حالیکه تعدادی از آنها کفن بتن داشته، اقدام به قمه زنی کرده و سپس بتدریج متفرق شده اند.
1 2ـ در ساعت 1330 روز مزبور، قریب 8000 نفر از طبقات مختلف مردم در حالیکه تعدادی از روحانیون در پیشاپیش آنان حرکت میکرده اند، با در دست داشتن تمثال اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر و پرچم ایران در برخی از خیابانهای شهر خلخال ـ استان آذربایجانشرقی بتظاهرات ملی و میهنی مبادرت کرده و در ساعت 1800 بتدریج متفرق شده اند.
ارزیابی خبر : خبر صحت دارد.
اقدامات انجام شده : مراتب به نخست وزیری اعلام گردیده است.
توضیحات سند:
1ـ به نوشته نشریه اخبار جنبش اسلامی، بعداز ظهر عاشورا هم تظاهراتی «با شرکت جوانان دانش آموز، دانشجویان، معلمین و استادان در خیابان های مرکزی شهر شروع شد و تا ساعت 8 شب ادامه پیدا کرد.در این راه پیمایی که حدود 120 هزار نفر شرکت کرده بودند جمعیت به صورت صفوف منظم پانزده نفری در حالی که دست های یکدیگر را قلاب کرده بودند با کوبیدن پاها بر زمین با آهنگ مارش نظامی حرکت کرده و شعارهای انقلابی جنبش را تکرار می کردند.
این راه پیمایی بسیار مورد توجه مردم قرار گرفت.
» (ش 7، به تاریخ 25 /9 /57) برخی از شعارهای مردم در روز عاشورا به زبان آذری چنین بود : انقلاب سرخ عاشورا حساب اوستنده دور ـ ای جماعت نهضت ایران حجاب اوستنده دور / حقّمیزدن گیچمروخ ایران اگر ویران اولا ـ بیزده قرآن مجید سیزده مسلسل تانک اولا / قرآنه اُد ورانلار توحیدی یاندروبلار ـ بومطلبه دلیلیم کرمان دور یا محمد / ای مسلمانلار اَماندور تابع ظلم المایون ـ حاکیموز مزدوردی مزدور المایون / هرگون عاشورا دی هر یر کربلا ـ تُربَتتون سَس گلیر آزاد مردان زنده باد.
* در میان سندهای ساواک خبر از تظاهرات مردم علمدار گرگر که «روزهای تاسوعا و عاشورا عده ای حدود چهار هزار نفر اقدام به برپایی تظاهرات ضد ملی نمودند.
» (پرونده 106981، ج 5) و نیز مردم اسکو که «روزهای تاسوعا و عاشورا بنا به تحریک عده ای از معلمین و دانشجویان حدود یکصد نفر در خیابان های اسکو مبادرت به راه پیمایی نمودند.
» (همان) آمده است.