موضوع: شیخ علی‌اصغر مروارید
تاریخ سند: 1 شهریور 1346
موضوع: شیخ علی‌اصغر مروارید
متن سند:
به: 316 شماره: 8563 /20/ه 3 از: 20 ﻫ 3 نامبرده بالا قبل از ظهر روز 27 /5 /46 در مسجد جامع خطاب به حاج حسن سعید تهرانی اظهار داشت من گذرنامه خود را درست کردم و چند روز دیگر عازم عراق هستم هر کاری دارید بفرمایید.سعید تهرانی گفت من از آقای خمینی نامه داشتم و هر وقت عازم عراق شدید یکدیگر را ملاقات کنیم مروارید اضافه نمود چندین مرتبه بدون تذکره به عراق رفته و خیلی ناراحت شدم این دولت هم پی بهانه می‌گردد ولی این دفعه خیلی خوشحال هستم که با گذرنامه می‌روم و آن کارهایی که قبلاً درباره‌اش مذاکره شد انجام خواهم داد در پایان درباره آزادی منتظری1 و ملاقات با وی در شهرری و رفتن نامبرده به نجف‌آباد مشروحاً صحبت کرد.
توضیحات سند:
1.آیت‌الله حسینعلی منتظری: در سال 1301 ش در نجف‌آباد اصفهان به دنیا آمد.
پدرش، حاج‌علی کشاورز، ساده‌ای بود که در کار روزانه‌اش با کتاب و کتابخانه دمساز و معلم اخلاق و مدرس قرآن بود.
منتظری از هفت سالگی آموختن را با ادبیات فارسی و سپس صرف و نحو عربی آغاز کرد و در سن 12 سالگی به حوزه علمیۀ اصفهان وارد شد.
در سن 19 سالگی اصفهان را برای ادامۀ تحصیل ترک کرد و به قم آمد.
پس از رحلت آیت‌الله العظمی سیدحسین طباطبایی بروجردی (در سال 1340 خورشیدی) نظر بسیاری از بزرگان و اساتید حوزۀ علمیه متوجه چند نفر از علما از جمله حضرات آیات عظام سید محمدرضا گلپایگانی، سیدمحمدصادق روحانی، شهاب‌الدین مرعشی نجفی و امام خمینی گردید.
از جمله منتظری و آیت‌الله مطهری قائل به اعلمیت امام خمینی بوده و زعامت وی را به صلاح اسلام و مسلمین تشخیص دادند.
او در جریان مبارزات انقلاب بارها دستگیر و زندانی شد.
آقای منتظری سرانجام با اوج‌گیری مبارزات و عقب‌نشینی‌های پی‌درپی حکومت پهلوی، پس از گذراندن حدود سه سال و نیم از دوران محکومیت به همراه آیت‌الله طالقانی در هشتم آبان 1357 از زندان آزاد شد و مورد استقبال چشمگیر مردم قرار گرفت.
در پیامی که امام خمینی خطاب به منتظری به مناسبت آزادی وی صادر کرد، این‌چنین آمده: «هیچ از دستگاه جبار جنایتکار تعجب نیست که مثل جنابعالی شخصیت بزرگوار خدمتگزار به اسلام و ملت را سال‌ها از آزادی، ابتدایی‌ترین حقوق بشر، محروم و با شکنجه‌های قرون وسطایی با او و سایر علمای مذهب و رجال آزادی‌خواه رفتار کند.
خیانت‌کاران به کشور و ملت از سایۀ مثل شما رجال عدالت‌خواه می‌ترسند.
باید رجال دین و سیاست در بند باشند تا برای اجانب و بستگان آنان هر چه بیشتر راه چپاول بیت‌المال و ذخائر کشور باز باشد.
» میزان مقبولیت و محوریت منتظری در مبارزه و انقلاب تا آن‌جا بود که امام خمینی در زمان تبعید، او را به عنوان نمایندۀ تام‌الاختیار خویش در ایران منصوب کرد و در نامه‌ای از وی خواست که بر جریانات بیت او در قم اشراف داشته باشد؛ و دربارۀ او با تعابیری هم‌چون «فقیه عالی‌قدر»، «مجاهد بزرگوار»، «حاصل عمر من»، «ذخیرۀ انقلاب» و «برج بلند اسلام» یاد می‌کرد و حیثیت او را «واجب‌المراعات» دانسته و پس از پیروزی انقلاب بسیاری از مسایل فقهی و سیاسی مربوط به قوۀ قضائیه و وزارت‌خانه‌ها را به او ارجاع می‌داد.
در پاییز سال 1357 زمانی که امام خمینی در نوفل لوشاتو در پاریس به سر می‌برد، آیت‌الله منتظری به پاریس سفر کرد و درخصوص انقلاب و شکل‌گیری حکومت اسلامی در ایران با امام خمینی (ره) مشورت نموده و دستورها و نظرات رهبر انقلاب را دریافت کرد.
بعد از پیروزی انقلاب، آیت‌الله منتظری ریاست خبرگان قانون اساسی را به عهده داشت و در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نقش مهمی را ایفا کرد.
وی از عوامل کلیدی در گنجاندن اصل ولایت فقیه در قانون اساسی به شمار می‌رود.
در سال 1364 مجلس خبرگان رهبری با در نظر گرفتن احتمالاتی تصمیم گرفت حسین علی منتظری را به‌عنوان قائم‌مقام امام روح‌الله خمینی معرفی و اعلام کند.
پس از بازداشت مهدی هاشمی، وی که مهدی هاشمی را بی‌گناه می‌دانست به نشانۀ اعتراض درس‌های خود را تعطیل کرد.
مهدی هاشمی به دلیل یک‌سری قتل‌ها مجرم شناخته شده و در سال 1366 اعدام شد.
احاطه آیت‌الله منتظری و بیت وی توسط عناصر مسئله‌دار به ویژه باند مهدی هاشمی سبب فاصله گرفتن او از امام امت و اظهار مواضع مورد پسند دشمنان انقلاب شد.
اصرار آیت‌الله منتظری بر حمایت از مهدی هاشمی حتی پس از برگزاری دادگاه و پخش اعترافات تلویزیونی وی به انجام جنایت‌های متعدد قبل و بعد از انقلاب، دلخوری‌ها را نسبت به قائم‌مقام رهبری افزایش داد و بسیاری از فعالان سیاسی خواستار برکناری او از قائم‌مقامی رهبری شدند.
امام خمینی (ره) در آخرین نامه خود به آیت‌الله منتظری در 8 /1 /1368 ضمن موافقت با کناره‌گیری ایشان از قائم‌مقامی رهبری او را ثمره عمر خود خواند و به وی توصیه کرد که با حضور فعال در حوزه علمیه قم از مباحث سیاسی کناره‌گیری نماید.
رهبر کبیر انقلاب هم‌چنین در بخش دیگری از نامه خطاب به وی خاطرنشان کرده بودند: «از آن‌جا که ساده‌لوح هستید و سریعاً تحریک می‌شوید در هیچ کار سیاسی دخالت نکنید.
شاید خدا از سر تقصیرات شما بگذرد.
» اما ایشان به این نصیحت امام (ره) نیز عمل ننمودند.
از ایشان بیش از 40 اثر به یادگار مانده است.
آیت‌الله منتظری در تاریخ 28 /9 /88 براثر بیماری و کهولت سن در منزلش دارفانی را وداع گفت؛ رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی درگذشت وی را تسلیت گفتند.
متن پیام به این شرح است: «بسم‌الله الرحمن‌الرحیم اطلاع یافتیم که فقیه بزرگوار آیت‌الله آقای حاج شیخ حسینعلی منتظری رحمت‌الله علیه دار فانی را وداع گفته و به سرای باقی شتافته‌اند.
ایشان فقیهی متبحر و استادی برجسته بودند و شاگردان زیادی از ایشان بهره بردند.
دورانی طولانی از زندگی آن مرحوم در خدمت نهضت امام راحل عظیم‌الشأن گذشت و ایشان مجاهدات زیادی انجام داده و سختی‌های زیادی در این راه تحمل کردند و در اواخر دوران حیات مبارک امام راحل امتحانی دشوار و خطیر پیش آمد که از خداوند متعال می‌خواهم آن را با پوشش مغفرت و رحمت خویش بپوشاند و ابتلائات دنیوی را کفارۀ آن قرار دهد.
اینجانب درگذشت ایشان را به همۀ بازماندگان به ویژه همسر مکرمه و فرزندان محترم آن مرحوم تسلیت می‌گویم و رحمت و مغفرت الهی را برای وی مسألت می‌کنم.
سیدعلی خامنه‌ای 29 /9 /1388»