موضوع : احزاب عراق و فعالیت آنها
تاریخ سند: 22 اسفند 1338
موضوع : احزاب عراق و فعالیت آنها
متن سند:
شماره : 16745 /16/د محترما اطلاعیه واصله درباره احزاب عراق که با کسب اجازه رسمی مشغول فعالیت شده و یا بدون کسب اجازه فعالیت خود را آغاز نموده اند همچنین درجه وابستگی سران اکراد در احزاب را ذیلاً به عرض می رساند : 1ـ حزب وطنی دمکراتی که موفق به کسب اجازه شده اند به سرپرستی محمد حدید (وزیر دارایی) و کامل چادرچی هستند که ضد شیوعی بوده و طرفدار استقلال عراق و عبدالکریم قاسم می باشند.2ـ حزب دمکرات کردستان (پارت) به سرپرستی ملامصطفی بارزانی، ابراهیم احمد1 محامی (وکیل دادگستری از اهالی سلیمانیه) عمر حویزی محامی (وکیل دادگستری از اهالی کوی سنجق) اداره حزب مزبور را عملاً ابراهیم احمد به عهده داشته و از نام ملامصطفی برای توسعه آن بین عشایر استفاده می نمایند این حزب طبق مرامنامه ای که در مناطق کردنشین منتشر نموده اند خود را مارکسیسم لنینیسم معرفی نموده و طرفداران آنها استحضارا از اکراد بوده و اعراب را در سازمان خود نمی پذیرفتند نمایندگان حزب پارت در شهرستانها که رسمیت آنها اعلام شده است عبارتند از : کاکه رشید، باجلان وکیل دادگستری در خانقین، محمد ممند آقا دندانساز در سلیمانیه.
ایرانیانی که از اطراف بانه و سقز به عراق رفته اند خود را وابسته به این حزب معرفی و تا حال حاضر در حدود یکصدوبیست نفر نام نویسی نموده اند.
نامبردگان به وسیله کمال احمد که مردی است 30 تا 35 ساله و حسن ملاعباس که مردی در حدود پنجاه ساله و هر دو از اهالی اطراف بانه می باشند اداره می شوند.
ایرانیان مزبور تا مدتی سرگردان بوده و به وسیله اعاناتی که از شهرستانهای کردنشین عراق جمع آوری می شد زندگی می کردند ولی از یک ماه قبل به بعد بنا به توصیه ملامصطفی به سی نفر از آنها حقوقی معادل پانزده تا پنج دینار پرداخت و قرار است که برای بقیه نیز بتدریج حقوقی فراخور حال تعیین گردد.
ملامصطفی شخصا ماهیانه سیصد دینار حقوق دریافت داشته و برای پانزده نفر محافظین خود که از بارزانیهای معاود تعیین شده اند هر نفر بیست دینار حقوق دریافت می دارد.
بارزانیهای معاود که در حزب پارت عضویت دارند هر کدام برابر تحصیلاتی که داشته اند در بغداد و سایر شهرهای کردنشین سرگرم کار بوده و تعداد بیشتر آنها در شهرهای سلیمانیه، هولیر، رواندوز، سلیمانیه و موصل در اداره اصلاح زراعتی مشغول و در تقسیم زمینها شرکت دارند.
تعداد اسلحه هایی که به اکراد تحویل شده بشرح زیر است.
فتاح آقا هرکی در حدود دویست قبضه، محمود خلیفه صمد در حدود یکصد الی یکصدوپنجاه قبضه و مبالغی وجه نقد در حدود دوهزار دینار عراقی، شیخ رشید لولان در حدود دویست قبضه و مبلغی در حدود 60000 دینار عراقی، شیخ احمد بارزانی1 که عهده دار ریاست بارزانیها می باشد اخیرا سیصد قبضه اسلحه دریافت داشته (سیصد قبضه اخیر غیر از نهصد قبضه بوده است که سابقا دریافت داشته است) و قول داده شده است که هر وقت اسلحه بخواهد به هر تعداد به او تحویل خواهند داد.
خود شیخ احمد ماهیانه دویست دینار نیز حقوق دریافت می دارد.
به استثناء شیخ احمد بارزانی و بارزانیها که در حزب پارت نام نویسی کرده اند بقیه هنوز نام نویسی نکرده ولی قول مساعدت در پیشرفت مرام آنها را داده اند نامبردگان همچنین قول داده اند که با اسلحه های مزبور در مناطق کردنشین ایران ایجاد اغتشاش خواهند نمود.
از سران اکراد که مردود هستند محمد رشید قادر خانزاده و مجید و انور و پسران نامبرده ساکن شیوه گویزان می باشند نامبردگان تا این ساعت به علت مخالفت با ملامصطفی موفق به اخذ اسلحه نشده اند ولی از قرار اطلاع خودشان در حدود یکصد قبضه اسلحه از سیستم های مختلف در اختیار داشته و در صدد خرید اسلحه نیز می باشند.
3ـ حزب شیوعی که به علت اختلافات داخلی به دو دسته تقسیم شده و با مداخله شخص عبدالکریم قاسم حاضر به سازش نشدند یک دسته به نام حزب شیوعی عراقی به سرپرستی داود صائغ موفق به کسب اجازه فعالیت شده و یک دسته دیگر به سرپرستی ذکی خیری و به نام اتحاد شعب قرار است تا ششم مارس آینده کسب اجازه کرده و مشغول فعالیت شوند حزب اخیر حزب چهارم را تشکیل خواهند داد که قسمت اعظم ایرانیان فارس یا آذربایجان که به عراق رفته اند و همچنین توده ایهای متواری متمایل به حزب اتحاد شعب هستند که افراطی تر می باشند.
4ـ حزب جمهوری: قرار است که حزب جمهوری به سرپرستی عبدالفتاح ابراهیم مدیرکل نفت عراق تشکیل شود از سران سرشناس این حزب رفیق حلمی با پسر و دخترش می باشند.
شیخ لطیف تاکنون با حزب شیوعی می گشته است ولی از چند روز به این طرف الحاق خود را به این حزب اعلام داشته است شیخ لطیف سعی نمود بلکه بتواند با ملاقات با عبدالکریم قاسم سرپرستی پارت را بگیرد ولی چون پس از یک ماه معطلی موفق به دیدن قاسم نگردید به حزب جمهوری پیوست.
به عرض می رسد اعضاء این حزب بیشتر از اکراد بوده و حزبی است که پس از تشکیل پیش بینی می نمایند رسما به مخالفت با ملامصطفی قیام خواهند نمود.
5 ـ حزب اسلامی که هنوز ریاست آن معلوم نبوده و کلیه آنها عرب و از اهالی اعظمیه بغداد و کاظمین هستند.
6ـ حزب تحریر که جانشین حزب بعث1 سابق است نیز از اعراب بوده و به احزاب اسلامی در اغلب جهات هماهنگی دارند.
توضیحات از اطلاعات رسیده توسط مأمورین ویژه مرزبانی و پناهندگان.
1ـ احزابی که ممکن است به وسیله افراد خود مستقیما یا به دستور دولت عراق دست به کار عملیاتی از قبیل تبلیغات و پخش اوراق مضره، اغفال افراد، تجاوز و احتمالاً دستبرد به قراء مرزی و اغتشاش بنمایند احزاب پارت و شیوعی هستند.
2ـ احزابی که موفق به اخذ اسلحه بشرح فوق شده اند تا آنجایی که مرزبانی اطلاع یافته افراد حزب پارت و منسوبین به حزب مزبور می باشند.
3ـ احزابی که اسلحه دریافت نداشته اند و در صدد تهیه اسلحه هستند احزاب تحریر و اسلامی بوده که گفته می شود هم از خارج و از طریق دولتهای عربی از قبیل مصر و اردن تقویت می شوند و هم خود مشغول خرید اسلحه می باشند و حزب جمهوری چنانکه به عرض رسید از اکراد ناراضی و معتدل تر بوده و گفته می شود علاوه بر شیخ لطیف، محمدرشید قادر خانزاده و عده دیگری از سران اکراد نیز به این حزب خواهند پیوست.
4ـ از هنگامی که فعالیت احزاب شروع شده است تظاهرات منجر به زد و خورد و جرح و قتل در شهرهای بغداد و خانقین و بعضی از شهرهای دیگر شروع شده و مطلعی اظهار داشته که بزودی زد و خورد بین طرفداران احزاب به دهات نیز سرایت کرده اوضاع را بیش از بیش وخیم خواهد نمود.
استحضارا به عرض رسید.
مدیر کل سازمان اطلاعات و امنیت استان پنجم ـ کرمانشاه.
بهرامی تعداد نسخه، دو نسخه گیرندگان : مدیریت کل اداره دوم و سوم 872 ـ الف 8 /1 /39 ـ بخش 2
توضیحات سند:
1ـ ابراهیم احمد (معروف به احمدرش) در سال 1925 میلادی در سلیمانیه بدنیا آمد.در بغداد تحصیل نمود در سال 1937 از دانشکده حقوق بغداد فارغ التحصیل شد.
پس از فراغت از تحصیل به سمت قاضی دادگستری در استان سلیمانیه، اربیل و حلبچه تعیین شد و پس از دو سال استعفا داد و به شغل وکالت دادگستری پرداخت از سال 1944 به فعالیتهای سیاسی در حزب ژ ـ ک ژیان کردستان پرداخته و در سال 1946 پس از تشکیل حزب دمکرات کردستان عراق و تشکیل اولین کنگره حزب مزبور از وی دعوت بعمل آمده که با حزب همکاری نماید ولی نامبرده به علت وجود اختلافاتی در بین سران حزب از قبول عضویت و همکاری امتناع ورزیده است.
در سال 1947 شخصا به حزب دمکرات کردستان عراق وارد و در سال 1952 به سمت دبیر کل حزب انتخاب می شود در سال 1949 از طرف دولت عراق دستگیر و به دو سال زندان و دو سال مراقبت محکوم می گردد.
وی از سران متنفذ حزب و در امور سیاسی و حزبی مجرب و ورزیده است همچنین از نویسندگان معروف عراق و از ادبا و شعرای بزرگ کرد زبان است، به مشروبات الکلی علاقمند و خیلی خجول و کم حرف است و به همین علت متکبر به نظر می رسد ولی شخصی متواضع است.
به زبانهای کردی، عربی، انگلیسی آشنایی کامل داشته و ضمن آشنایی با ادبیات، تاریخ و فرهنگ ایران به زبان فارسی هم آشنایی دارد.
ابراهیم احمد کتب زیادی به کردی و عربی نوشته و اشعار زیادی گفته که هنوز به شکل کتاب در نیامده و منتشر نشده است.
از سال 1939 الی 1949 صاحب امتیاز و مدیر مسئول روزنامه کردی گلاویژ چاپ بغداد بوده که در همین سال توقیف و از انتشار آن جلوگیری شده است.
ابراهیم احمد جزو رهبران فکری کرد محسوب شده و در دفتر اتحادیه میهنی در خارج از کشور به سر می برد.
ـ اسناد ساواک، پرونده های انفرادی 1ـ شیخ احمد بارزانی رئیس روحانی ایل بارزان است وی در سال 1931 به اتفاق ملامصطفی با عراقی ها جنگید و شکست خورد و به ایران متواری گشت و پس از یکسال دوباره به عراق بازگشت بارزانیها در جنگی که در 1952 با دولت عراق نمودند تارومار شدند و نامبرده دستگیر و مدت سه سال در بصره زندانی بود تا رژیم جمهوری عراق او را آزاد کرد.
وی به معتقدات دینی بسیار پای بند بوده و احترام خاصی نیز به شعائر اسلامی می گذارد و مردم شمال عراق بی نهایت به او معتقدند.
در سال 1962 تلگرافی به دولت قاسم فرستاد و اعمال خرابکاران را تقبیح و اخلاص و وفاداری خویش را به دولت اعلام کرد و به حزب پارت دمکرات دشنام داد.
و در همان سال طی اعلامیه ای از اکراد دعوت نمود که دست از شورش بکشند تا قاسم آنها را عفو نماید.
اما در سال 42 (1963) بار دیگر به ملامصطفی پیوست و دولت عارف طی نامه ای به شیخ احمد نوشت که چنانچه بدون قید و شرط تسلیم شود مورد عفو قرار می گیرد و برای بار دیگر شیخ احمد همکاری خود را با دولت عراق اعلام نمود.
شیخ احمد بارزانی در دیماه سال 1347(1968) در سن 80 سالگی پس از بیماری طولانی درگذشت .
ـ اسناد ساواک، پرونده های انفرادی 1ـ ریشه های حزب بعث را بایستی در سوریه جستجو کرد و این مربوط می شود به سالهای بین 1909 تا 1920 که مجامع سری تحت نام «فطاط ،قحطانیه و العهد» به منظور مبارزه با تسلط عثمانی در کشورهای عربی ایجاد شده از 1920 که سرزمینهای عربی خاورمیانه براساس تصمیمات کنفرانس «سان ریمو» تحت قیمومیت انگلیس و فرانسه قرار گرفت.
حزب دیگری به نام استقلال، با زیربنای فکری ناسیونالیسم عربیسم در سوریه، اردن و عراق در جهت مبارزه با استعمار و عنایت بخشیدن به هویت عرب، تشکیل شد.
از 1932 به علت نفوذ اتحاد ناسیونالیست، که مرکب از خرده بورژوازی (کارمندان، بازماندگان و دانش آموختگان) بود، در اکثر کشورهای عربی خاورمیانه فعالیت خود را آغاز نمود.
در سال 1939 به علت نفوذ عوامل استعمار فرانسه در حزب و ایجاد انشعابات، حزب به نابودی کشیده شد.
از درون ویرانه های حزب ناسیونالیست، دو حزب جدید یکی به نام «حزب ناسیونالیستی عرب» به رهبری ذکی درسوزی و دیگری حزب «احیاء العرب» به رهبری میشل عفلق و صلاح الدین بیطار به وجود آمد.
این حزب پس از چند سال به حزب بعث عربی تغییرنام داد.
هدف ایدئولوژیک حزب بعث عبارت بود از «ناسیونالیسم عرب، آزادی، وحدت و سوسیالیسم» هدف سیاسی آن مبارزه با حضور استعماری فرانسه در کشورشان و ایجاد سوریه بزرگ (شامل عراق، اردن، فلسطین، لبنان و سوریه) بود.
در سال 1941 عفلق کمیته سوری کمک به رشید گیلانی در عراق را تشکیل داد.
بنابراین نخستین هدف استراتژیک عفلق، توسعه اندیشه های حزب در عراق بود.
حزب بعث در سال 1948 در عراق شکل گرفت.
این تاریخ مربوط می شود به زمان تشکیل کشور صهیونیستی اسرائیل و شدت گرفتن موج ناسیونالیسم عرب برای مقابله با تجاوز اسرائیل.
دکتر سامی شوکت که یک ناسیونالیست افراطی بود، در 7 آوریل کمیته حزب بعث را در عراق تشکیل داد و در مدت کمتر از سه سال، موفق به تأسیس شعباتی در سراسر عراق گردید، ولی هنوز جرأت خودنمائی در صحنه سیاست کشور را نداشت، تا اینکه در 1952 همزمان با تظاهرات مردم عراق علیه تجدید قرارداد دولت با شرکت نفت عراق، موجودیت و فعالیت خود را علنی ساخت.
تاریخ سیاسی ـ اقتصادی عراق، دکتر علی بیگدلی، صص 63، 64، 67