موضوع: اظهارات نوراله مطیع‌الدوله
تاریخ سند: 11 مرداد 1356
موضوع: اظهارات نوراله مطیع‌الدوله
متن سند:
از: 26/ ﻫ تاریخ: 11 /5 /2536[1356] 13560511به: 311 شماره: 1466 /26 ﻫ
موضوع: اظهارات نوراله مطیع‌الدوله
در اواخر تیر ماه جاری نامبرده بالا که یکی از راهنمایان اردوی عمران ملی شماره 9 بفروئیه1 از توابع اردکان میباشد در اتومبیل سواری شخصی که به بیماری قلبی مبتلا و تقریباً در حال اغماء بود اظهار داشت تنها نتیجه شرکت دانشجویان در اردوی عمران ملی صرف مبالغ هنگفتی از هزینه مملکت است و حاصل دیگری ندارد و بعد از آن نیز به 66 و 55 اهانت نمود.2
نظریه شنبه: از قرار اطلاع نامبرده در کرمان دارای سابقه بازداشتی در زندان شهربانی میباشد.
نظریه سه‌شنبه: 1. مفاد خبر و نظریه شنبه قابل تحقیق و بررسی بیشتری میباشد. 2. نوراله مطیع‌الدوله اهل یزد و معاون دانشسرای مقدماتی دکتر منوچهر اقبال3 در بفروئیه میباشد. ضمناً وی در این پست فاقد هرگونه پیشینه ضدامنیتی است. 3. به همکار فوق آموزش داده شده ضمن تماس نزدیک با مشارالیه هرگونه اظهارات خلاف وی را گزارش نماید.
نظریه 26/ ﻫ : نظریه سه‌شنبه مورد تایید است. از نظر بخش 323 اقدامی ندارد جهت اقدام مقتضی به استحضار ریاست بخش 324 می‌‌رساند. از طرف رئیس بخش 323... 13 /5
توضیحات سند:
1. بفروئیه: در آغاز در نزدیکی ناحیه شمال غربی محل کنونی قرار داشته که بر اثر سیل ویران شده و در سال 856 ق در اوج اقتدار حکومت مظفریان, توسط خواجه معین‌الدین علی میبدی، تعمیر گردیده و در ابتدا موسوم به معین‌آباد بوده و بعدها به خاطر سطح صاف و هموار منطقه، به بفرو تغییر نام داده است. بفروئیه، بافتی گسترده با کوچه‌های عریض و مستقیم است که در حال حاضر نیز از معماری قرن هشتم هجری پیروی می‌‌کند. مسجد جامع بفرو، همانند مسجد جامع فیروزآباد، متعلق به قرن نهم هجری است که بعد از مسجد جامع میبد، از قدیمی‌ترین مساجد جامع شهرستان میبد میباشد. بفروئیه هم اکنون یکی از بخش‌های شهرستان میبد میباشد.2. اداره کل سوم ساواک طی نامه‌ای به شماره 2734 /324 - 17 /6 /36 این موضوع را به شرح زیر پیگیری نموده است: «...دستور فرمائید پیرامون صحت و یا سقم مفاد گزارش خبر معطوفی و همچنین نحوه افکار و تمایلات سیاسی نامبرده بالا تحقیقات لازم معمول و نتیجه را اعلام دارند...»
3. دکتر منوچهر اقبال، فرزند حاج مقبل‌السلطنه، در سال 1288 ش در خراسان به دنیا آمد. پدرش معروف به «اقبال‌التولیه» در آذرماه 1304 نماینده مجلس مؤسسانى شد که انتقال سلطنت از قاجار به رضاخان را تسجیل نمود. هر چند مقبل‌السلطنه چهره درجه اولى نبود که به حسب رعایت ظواهر، حضور او در مجلس ضرورى باشد، ولى انتخاب او شاهدى بر پیوندهایش با دستگاه رضاخان بود و بدین ترتیب خانواده اقبال در ردیف 40 خاندان برجسته ایران قرار گرفته بود. منوچهر اقبال در سال 1305 عازم اروپا شد و در سال 1312 به عنوان متخصص امراض عفونى از دانشکده پزشکى پاریس فارغ‌التحصیل گردید و در همان سال با یک دختر فرانسوى ازدواج کرد. پس از بازگشت به ایران در مهرماه 1312 به خدمت سربازى رفت و در بیمارستان لشکر 8 شرق (خراسان) به کار پرداخت. در سال 1313، رضاشاه در سفرى به خراسان دچار زنبورگزیدگى شد و اقبال، درد او را التیام بخشید و مورد محبت شاه قرار گرفت. پس از پایان سربازى، در سال 1314 رئیس بهدارى شهردارى مشهد شد و مدتى بعد به تهران آمد و در شهریور 1315 ریاست بخش بیمارى‌هاى عفونى بیمارستان رازى را به دست گرفت. وى در سال 1318 دانشیار دانشکده پزشکى دانشگاه تهران و سپس استاد کرسى بیمارى‌هاى عفونى در این دانشکده شد. ورود اقبال به صحنه سیاست با شهریور 1320 و سقوط دیکتاتورى رضاخان مقارن بود. او در آغاز در زمره اطرافیان احمد قوام قرار گرفت. در دولت اول قوام (مرداد ـ بهمن 1321) به معاونت وزارت بهدارى رسید و این سرآغاز مشاغل دور و دراز دولتى او بود. در شهریور 1323 در کابینه محمد ساعد، کفیل وزارت بهدارى شد و در دولت قوام (بهمن 1324ـ آذر 1326) به وزارت بهدارى و وزارت پست و تلگراف رسید. در زمان ورود وزراى توده‌اى به کابینه قوام (ایرج اسکندرى، دکتر فریدون کشاورز و دکتر مرتضى یزدى)، به منظور ایجاد توازن در قبال آنان، اقبال در نقش «جناح راست» کابینه ظاهر شد و به همراه سپهبد احمد امیراحمدى (وزیر جنگ)، ذکاءالدوله (سهام‌الدین) و غفارى (وزیر پست و تلگراف) به اتخاذ مواضع تند علیه حزب توده و دولت خودمختار پیشه‌ورى در آذربایجان دست زد. در این سناریو، قوام مى‌بایست نقش «میانه‌رو» را ایفاء مى‌نمود. منوچهر اقبال در دولت عبدالحسین هژیر (تیر ـ آبان 1327)، با وجود رقابت‌هایى که با وى براى تصاحب پست نخست‌وزیرى داشت، وزیر فرهنگ شد و به عنوان رئیس «سازمان شاهنشاهى خدمات اجتماعى» نفوذ خود را گسترده ساخت. اقبال در سمت وزیر فرهنگ دولت هژیر به اقداماتى دست زد که براى وى شهرت گسترده‌اى به عنوان یک «چهره مرتجع» به ارمغان آورد. مهم‌ترین این اقدامات، پی‌گیرى تز «سیاست را از فرهنگ جدا کنید»، به منظور سیاست‌زدایى مدارس و دانشگاه‌ها و مصوبه ضدمطبوعات شهریور 1327 بود. طبق این مصوبه دولت هژیر با اعتراض شدید مطبوعات مواجه شد که به توقیف تعدادى از آنها انجامید. منوچهر اقبال در دولت دوم محمد ساعد (آبان 1327ـ فروردین 1329) ابتدا وزیر راه شد و پس از مدت کوتاهى (21 آذر 1327) وزیر بهدارى و سرپرست وزارت کشور گردید و در 21 اسفند به وزارت کشور رسید. دکتر اقبال در جریان انتخابات این زمان با وساطت دکتر‌هادى طاهرى (وزیر مشاور) مبلغ 500 هزار تومان رشوه دریافت کرد. در این دوران اقبال به عنوان یک چهره وابسته به استعمار بریتانیا و دربار شهرت یافت و اوج آن زمانى بود که وى به بهانه ترور نافرجام شاه در 15 بهمن 1327، اجراى یک سلسله اقدامات سرکوب‌گرانه، از جمله توقیف و تبعید آیت‌اللّه کاشانى و انحلال برخى احزاب و توقیف جرائد را به مجلس پانزدهم اعلام داشت. او در دولت رجبعلى منصور (فروردین ـ تیر1329) نیز وزیر راه بود. با صعود رزم‌آرا به صدارت، اقبال به علت شهرت سوئى که پیدا کرده بود، به کابینه راه نیافت و توسط شاه به عنوان استاندار آذربایجان راهى این خطه شد. در مرداد 1329 با اعلام لیست کارمندان مشمول «بند ج» توسط دکتر محمد سجادى، رئیس هیئت تصفیه، نام اقبال در این لیست به چشم مى‌خورد. مشمولین این لیست صلاحیت خدمت در دستگاه دولتى را نداشته و باید اخراج مى‌شدند. اقبال در آذربایجان ریاست دانشگاه تبریز را نیز به عهده داشت. در دوران دولت مصدق، اقبال متصدى شغلى نبود و تنها در دانشگاه تدریس مى‌کرد. او مدتى بعد، در سال 1331، عازم اروپا شد و در فرانسه به عضویت فراماسونرى درآمد. در سال‌هاى بعد، وى در رأس لژهاى تابع تشکیلات فراماسونرى فرانسه قرار داشت. پس از کودتاى 28 مرداد 1332، منوچهر اقبال به تهران بازگشت و به دستور شاه سناتور شد و در 18 دیماه 1333 ریاست دانشگاه تهران و ریاست دانشکده پزشکى را به دست گرفت و در 12 خرداد 1335 وزیر دربار گردید. اوج موفقیت اقبال از همان زمان آغاز گردید و رقابت شدید و کینه‌توزانه‌اى میان او و اسداللّه علم آشکار شد. اقبال در این دوران عالی‌ترین روابط را با محمدرضا و اشرف پهلوى داشت و مى‌کوشید تا از خود یک چهره کاملاً خاضع و تابع نشان دهد. دختر بزرگ اقبال، مریم اقبال، پس از جدایى از محمودرضا پهلوى، عروس اشرف (همسر شهریار شفیق) شد و در نتیجه این روابط بود که وى در شمار دوستان نزدیک اشرف درآمد و در 15 فروردین 1336 به نخست‌وزیرى رسید. دولت اقبال به سرعت به عنوان یک دولت مطیع شاه و وابسته به بریتانیا شهرت یافت و به‌تدریج نارضایتى مقامات آمریکایى از آن مشاهده شد و این عدم رضایت در نیمه دوم سال 1336 به اوج خود رسید.
دولت وى پس از سه سال و چهار ماه مقابله با دشوارترین تنش‌هاى سیاسى در شهریور 1339 سقوط کرد و پس از مدت کوتاهى، در 6 اسفند 1339، دکتر منوچهر اقبال ـ رئیس دانشگاه تهران، رهبر حزب ملیون و نماینده مجلس بیستم ـ در ساختمان دانشکده پزشکى دانشگاه تهران مورد حمله و توهین «دانشجویان» قرار گرفت و اتومبیل وى به آتش کشیده شد. منوچهر اقبال در آبان ماه سال 1342 توسط شاه به عنوان مدیرعامل «شرکت ملى نفت ایران» منصوب شد و در خردادماه 1343 نام وى در زمره مؤسسین لژ «خورشید تابان» و رئیس هیئت مدیره این لژ قرار گرفت. او تا آخر عمر در سمت مدیرعامل شرکت نفت باقى ماند، اما عملاً در سیاست جارى کشور نقشى نداشت و حتى در امور سیاسى مربوط به نفت و اوپک هم که جمشید آموزگار تحت نظر مستقیم شاه آن را اداره مى‌کرد، مورد مشورت قرار نمى‌گرفت. در واپسین دوران زندگى اقبال، تحقیر مداوم و توطئه‌هاى آشکار و نهان علم علیه او تداوم یافت و مقابله‌ها و ابراز حسادت‌هاى اقبال، وى را در موضعى مطرود و حقیر در نزد شاه قرار داد. دکتر منوچهر اقبال در چهارم آذرماه سال 1356 درگذشت.