موضوع : تشکیل جلسه جبهه ملی
تاریخ سند: 1 اردیبهشت 1343
موضوع : تشکیل جلسه جبهه ملی
متن سند:
شماره : 432 طبق اطلاع واصله دو هفته قبل آقای دکتر مصدق نامه ای به شورای مرکزی جبهه ملی نوشته و او را برای بررسی آن تشکیل جلسه داده و گویا مفاد نامه راجع به علت عدم فعالیت جبهه ملی و مسئولت نخواستن از مسئولین کمیته ها بود و هنوز شورا به نامه مزبور جوابی نداده است.عینا جهت اقدام به اداره312یکم ارسال میگردد شماره 2 /2 چگونگی قبلاً از طریق ساواک به تهران واصل گردیده و ضمن بولتن اخبار امروز مراتب به موقع به استحضار مقامات عالیه کشور و ساواک رسیده فعلا روی پرونده کلی جبهه ملی بایگانی شود.
2 /2 /42
توضیحات سند:
1ـ در ابتدای سال 1343 جبهه ملی در چندین سطح دچار اختلافات جدی داخلی بود.ــ اختلاف میان اعضای شورای مرکزی بر سر ساختار تشکیلاتی جبهه ملی و شیوه فعالیت برخی اعضای مرکزیت جبهه مانند اللهیار صالح، کریم سنجابی و مهدی آذر ـ که از رهبران حزب ایران نیز به شمار می رفتند.
معتقد به تجدید سازمان و به هم خوردن بافت جبهه ای و ادغام همه احزاب عضو در قالب سازمان فراگیر جبهه ملی بوده و به لحاظ شیوه فعالیت سیاسی نیز معتقد به میانه روی و سازش با رژیم شاه بودند در حالیکه سایر احزاب عضو معتقد به حفظ بافت جبهه و تشدید فعالیت سیاسی علیه رژیم شاه بودند.
رهبران حزب ملت ایران و جامعه سوسیالیستها در این گروه جای می گرفتند.
ــ سطح دیگر اختلاف میان طیف مذهبی جبهه مانند هواداران نهضت آزادی با طیف لاییک جبهه ملی بود که بر نوع موضع گیری هر یک از آنها با رژیم و نیز سایر نیروهای مذهبی تائیری گذاشت.
ـ همچنین میان رهبری جبهه ملی و اعضای ساده و به ویژه کمیته دانشجویی در داخل و خارج نیز تعارضات جدی وجود داشت.
دانشجویان خواستار تحرک بیشتر رهبران، شفافیت مواضع جبهه، افزایش نقش بخش دانشجویی جبهه و مبارزه جدی با استبداد حاکم بودند.
اما محافظه کاری و بینش فکری رهبری جبهه امکان عمل که از آنان سلب می کرد و موجب نارضایتی آنان را فراهم می آورد.
از اواخر سال 42 و ابتدای سال 43 نیروها و عناصر ناراضی جبهه با احساس نومیدی از تحقق خواسته هایشان متوجه رهبری معنوی جبهه ملی یعنی دکتر مصدق شده و برای حل مشکل و تحقق خواسته هایشان از وی یاری خواستند.
ظرف این مدت نامه های متعددی توسط «هیات اجرائیه» سازمانهای اروپایی جبهه ملی ایران» «سازمان دانشجویان جبهه ملی ایران» و «حزب ملت ایران» و «جامعه سوسیالیستهای نهضت ملی ایران» و «حزب مردم ایران» و «نهضت آزادی ایران» خطاب به مصدق نگاشتند و در آنها ضمن انتقاد از عملکرد شورای مرکزی جبهه ملی از وی درخواست گردید در مورد شکل سازمانی و نحوه فعالیت جبهه تعیین تکلیف نماید.
به دنبال این اعترافات، مکاتباتی میان مصدق و هیات اجرایی و شورای مرکزی جبهه ملی رد و بدل شد که مصدق طی آنها برحفظ بافت جبهه ای و استقلال احزب عضو تاکید کرده و نیز انعقادات جدی بر عملکرد رهبران ملی وارد آورده از سوی دیگر اکثریت رهبری جبهه علیرغم ارسال پاسخهای مفصل نهایتا خود را ناچار از تمکین به خواسته مصدق یا رودرویی با وی می دید.
سرانجام شورای مرکزی جبهه ملی با ارسال نامه ای به تاریخ 12 /2 /1343 خواستار تعیین تکلیف جبهه توسط مصدق گردید.
دکتر مصدق نیز در تاریخ 29 /2 /1343 طی پاسخ مشترکی به نامه شورای مرکزی و مکاتبات سایر گروههای عضو جبهه ملی و تاکید بر دیدگاه خود و تائید نظرات ناراضیان جبهه ملی عملاً تیر خلاص را بر پیکر فرتوت جبهه ملی وارد آورد و با استعفای رهبران آن عملاً جبهه ملی دوم فرو پاشید.
در تمام این مدت ساواک به دقت فعل انفعالات درونی جبهه ملی را در نظر داشت.
بنگرید به سندهای شماره 50 و 49