تیمسار سرتیپ پاکروان معاون محترم نخست وزیر و رئیس سازمان امنیت و اطلاعات کشور
تاریخ سند: 18 شهریور 1340
تیمسار سرتیپ پاکروان معاون محترم نخست وزیر و رئیس سازمان امنیت و اطلاعات کشور
متن سند:
شماره : 54 به آدرس رونوشت شرحی که از طرف این مؤسسه به جناب آقای انتظام1 سفیر کبیر دولت شاهنشاهی در پاریس نوشته شده و حاوی برنامه تبلیغاتی روزنامه فرمان به مناسبت مسافرت رسمی اعلیحضرتین به کشور فرانسه می باشد مستدعی است ضمن مطالعه آن چنانچه آن مقام محترم نظرات دیگری نیز دارند امر به ابلاغ فرمایند تا با کمال میل به موقع اجرا گذارده شود.روزنامه فرمان انتظار دارد این خدمت ناچیز را بدون هیچگونه چشم داشت با بودجه ضعیف خود انجام می دهد بتواند کمکی به هدفهای تبلیغاتی کشور بکند.
از فرصت برای تقدیم احترامات شایسته استفاده می نمایم.
مدیر روزنامه فرمان شاهنده به عرض تیمسار ریاست رسید فرمودند چنانچه این اعمال نشود بهتر است در این مورد اینجانب شخصا اوامر تیمسار را به آقای انتظام گفته ام.
26 /6 /40 به آقای شاهنده ابلاغ گردید 25 /5 /40
توضیحات سند:
1ـ نصراللّه انتظام فرزند انتظام السلطنه از رجال دوره قاجار، در سال 1279 هجری شمسی در تهران متولد شد.دوران تحصیل ابتدایی را در مدرسه آلمانی تهران گذراند.
پس از طی تحصیل ابتدایی وارد مدرسه حقوق و علوم سیاسی و در اواخر جنگ جهانی اول از این مدرسه فارغ التحصیل شد.
و در همان دوران به خدمت وزارت امور خارجه در آمد.
انتظام مدت 8 سال در ادارات مختلف وزارت خارجه به کار اشتغال داشت.
پس از کودتای سوم اسفند 1299، به گفته خود وی، بنا به اصرار معاون اداری مجلس به اداره تقنینیه مجلس منتقل شد.
و بعد از مدت کوتاهی در کابینه مستوفی الممالک، انتظام به وزارت امور خارجه منتقل و پست منشی اول اداره دوم سیاسی به وی واگذار شد و در ضمن به عنوان رئیس اداره ترکیه به سفارت عثمانی در تهران معرفی شد و در جریان انعقاد پروتکل ایران و ترکیه در سال 1305 شمسی، به عنوان یکی از اعضای هیأت ایرانی در مذاکرات شرکت داشت.
پس از آن به نیابت سفارت ایران در پاریس انتخاب شد و به کشور فرانسه رفت و بعد از آن به ترتیب به عنوان دبیر اول سفارت ایران در ورشو و ژنو منتخب گردید.
در دوران اقامت در ژنو، وی به عضویت هیأت نمایندگی ایران در جامعه ملل نیز منصوب شد.
پس از بازگشت از ژنو به لندن رفت و ده ماه در آنجا بود و سپس به معاونت نمایندگی ایران در جامعه ملل و کاردار سفارت ایران در سوئیس انتخاب و پنج سال در این سمت باقی بود.
در سال 1317 به تهران مراجعت کرد و چندی در وزارت امور خارجه به عنوان رئیس اداره سوم سیاسی بود و پس از آن به سمت رئیس تشریفات دربار منصوب گردید.
پس از سقوط رضا شاه و تحولات سیاسی ناشی از حضور متفقین در ایران و کلاً در طول دوران جنگ دوم جهانی مشاغلی از قبیل : وزیر بهداری در کابینه احمد قوام ـ وزیر پست و تلگراف و تلفن در کابینه دوم سهیلی ـ وزیر راه در کابینه سوم سهیلی و کابینه مرتضی قلی بیات ـ وزیر امور خارجه در کابینه مرتضی قلی بیات را عهده دار بود.
در اسفند 1324 شمسی، انتظام از پست وزارت امور خارجه استعفا داد و در همین زمان به عنوان عضو هیأت ایران جهت شرکت در کنفرانس سانفرانسیسکو عازم آمریکا شد.
پس از برگزاری مجمع عمومی، به سمت رئیس هیأت نمایندگی ایران در سازمان ملل برگزیده شد و در 29 شهریور 1329 به ریاست مجمع عمومی سازمان ملل انتخاب شد و پس از پایان دوران ریاست مجمع عمومی به سمت سفیر ایران در آمریکا منصوب گردید.
انتظام در سال 1338 به مدت کوتاهی وزیر مشاور در کابینه علم بود و بعد سفیر ایران در فرانسه و تا سال 1341 با این سمت در پاریس بود.
پس از بازگشت از پاریس باز نشسته گردید ولی تا پایان سلطنت پهلوی در زمره افراد متنفذ سیاسی کشور قرار داشت و در نخستین کنگره عمومی حزب رستاخیز به عنوان رئیس کنگره بر گزیده شد.
درباره انتظام نکاتی که قابل ذکر است اینکه وی در کودتای آمریکایی 28 مرداد نقش مهمی داشت و در زمانی که سفیر ایران بود و در یک کشور خارجی، می بایست حافظ منافع مردم و میهن اش باشد در ارتباط کامل با جاسوسان و مأموران امنیتی بیگانه بود.
همچنین وی در ارتباط با تشکیلات فراماسونری نیز فعال بود و بگفته خودش، پدرش عضو تشکیلات فراماسونری [از مؤسسین این فرقه در ایران] بوده و بنا به نقل اسماعیل رائین انتظام و برادرش (عبداللّه انتظام) از اعضای لژ آفتاب و روفا وابسته به گراند لژ آلمان بوده اند.
در رابطه با قضیه شناسایی دولت اسرائیل توسط دولت ایران دکتر قاسم غنی اینگونه نقل نموده است که : «نصراللّه انتظام پول هنگفتی از یهودیان گرفته تا زمینه شناسایی دولت اسرائیل از طرف ایران بعمل آمد.
زیرا یهودیان این مسئله را حیاتی می شمردند که یک دولت مسلمان آنها را به رسمیت شناسند.
» [ر.ک.
خاطرات نصراللّه انتظام ـ شهریور 1320 از دیدگاه دربار، به کوشش محمدرضا عباسی، بهروز طیرانی.
ـ تهران : سازمان اسناد ملی ایران، 1371 ـ پیشگفتار ص یک تا شانزده].
نامبرده را می توان یکی از مهره های انگلیس به حساب آورد که از سال 1349 تغییر جهت به سوی آمریکا داده است.
وی رئیس لژ فراماسونری وفا و در لژهای آفتاب و مهر نیز عضویت داشته است.
از لحاظ عقیدتی جزء دراویش گنابادی بوده به طوری که شبهای جمعه به خانقاه رفته و عصرهای دوشنبه در منزلش از دراویش پذیرایی می کرده است.
در سال 1357 به عنوان مدیرعامل شرکت نفت انتخاب و طی حکمی از جانب شاه معدوم به عضویت در شورای سلطنت معرفی شده است.
ـ اسناد ساواک، پرونده های انفرادی