مذاکرات مربوط به نفت و گاز
مذاکرات مربوط به نفت و گاز
متن سند:
مذاکرات مربوط به نفت و گازهیچگونه اعلامیه رسمى پیرامون آخرین مذاکرات لندن میان نمایندگان شرکت نفت ملى ایران و نمایندگان کنسرسیوم منتشر نگردیده است.
معهذا این را مى‌دانیم که کنسرسیوم زیر بار اجراى توصیه‌هاى اوپک1 نرفته است و اظهار داشته که قصد دارد نفت خام ایران را در موافقت‌نامه دوجانبه با ایران در سال 1964 تعیین نماید.
ولى مسائل دیگرى باعث نگرانى کنسرسیوم گردیده است و آن اجراى موافقت نامه‌هاى منعقده میان ایران و کشورهاى بلوک شرق مى‌باشد.
1ـ در زمان مذاکرات لندن تا به حال به ترتیب اشخاص زیر به ایران مسافرت نموده‌اند آقاى هوارد پیج H.Page معاون ریاست امور خاورمیانه شرکت نفت استاندارد نیوجرسى ـ آقاى م ـ ادیسون M.Addisonرئیس کل کنسرسیوم نفت ایران.
این دو شخصیت به ایران آمدند تا با مقامات ایرانى پیرامون مسائل مربوط به طرحهاى استخراج گاز ایران (که دولت ایران خواستار تسریع آن مى‌باشد) و همچنین صادرات نفت که توسط این کشور پیش‌بینى شده است بحث نمایند.
مسئله گاز:
کنسرسیوم معتقد است که دولت ایران فقط براى استخراج و استفاده از سهم تولیدى خود (% 5 /12) حق دارد مداخله نماید و بخصوص مسئله مجبور ساختن کنسرسیوم به سرمایه‌گذارى وجوه هنگفتى براى استخراج گازى که دولت ایران به شوروى وعده آن را داده است در میان نمى‌باشد.
کنسرسیوم رسماً از دولت درخواست نموده است که او را در جریان سیستم وامها و نحوه پرداخت مخارج تأسیسات کارخانه ذوب آهن پیش‌بینى شده در چهارچوب موافقت نامه ایران و شوروى بگذارند.
ولى تهران هنوز منتظر یادداشت شوروى درباره نحوه پرداخت وامها مى‌باشد در صورتى که اعلامیه رسمى ایران حاکى از نحوه پرداخت هزینه کارخانه ذوب آهن به وسیله تحویل گاز بوده است که در صورت لزوم شامل قسمتى از تولیدات سهم کنسرسیوم نیز مى‌شود.
مسئله نفت .
طرحهاى فروش نفت ایران به کشورهاى بلوک شرق (رومانى ـ یوگوسلاوى) از همین حالا در داخل کنسرسیوم نگرانیهایى به وجود آورده است. و آقاى ادیسون به ایران آمد تا از دولت ایران اطلاعاتى پیرامون طرحهاى صحیح بازرگانى وى بدست آورد. به این طریق پس از پایان سال 1967 ـ 1966 ایران بایستى یک میلیون تن نفت به رومانى تحویل دهد و براى کنسرسیوم این مسئله مطرح است که چه مقدار نفت باید بعدها در اختیار ایران بگذارند.
(به اقساط طویل‌المدت)
2ـ محافل دیپلماتیک انگلستان به نوبه خود به دولت ایران توصیه نموده‌اند که نسبت به شرایط پرداخت وامهائى که اتحاد جماهیر شوروى قصد دارد براى نصب کارخانه ذوب آهن مطالبه کند محتاط باشد. درباره نحوه پرداخت هزینه کارخانه مزبور چنانچه استخراج گاز نفت کافى نبود اتحاد جماهیر شوروى از ایران درخواست نمود که به کشورهاى بلوک شرق نفت تحویل دهد ولى دادن این نفت مى‌بایستى از روى مازاد ناحیه نفتى شماره 1 انجام گیرد. انگلیس‌ها با در نظر گرفتن نتایج استثنائى حاصله از طرف IPAC در سال 1959 ـ 1958 از هفت چاه نفتى اظهار مى‌نمایند که ایران براین مبنى توانست /3 تن نفت بدست آورد و چنانچه 6 گروه نفتى ناحیه 1 نیز همان نتایج را بدست آورند هیچگاه سهم ایران از 2 الى 3 میلیون تن در سال تجاوز نخواهد کرد.
درباره وامها همین محافل مى‌ترسند مبادا شوروى موادى را که در موافقت نامه سد ارس وجود دارد منجمله پرداخت مخارج توسط ایران با جنس و یا به ریال (ریال معادل طلا) به ایران تحمیل سازند زیرا این مطلب ایران را مجبور خواهد ساخت که قرض خود را با ارز پرداخت نماید به این طریق طبق اظهار محافل انگلیسى در تهران هدف اتحاد جماهیر شوروى به غیر از دست یابى به صنایع سنگین ایران با ایجاد کارخانه ذوب‌آهن فراهم ساختن اختلافاتى میان ایران و کنسرسیوم خواهد بود و ممکن است با این ترتیب کنسرسیوم نتواند بازارهاى مخصوص به خود را پیدا کند.
توضیحات:
صرف نظر از مسئله ایجاد کارخانه ذوب آهن و نتایج حاصله از آن روى اقتصاد ایران امر قابل توجه این است که اتحاد جماهیر شوروى این قضیه را فراموش ننمود که موضوع تعرفه عبور کالاى ترانزیت را از شوروى با تعرفه خلیج فارس براى بعضى از فرآورده‌ها مقایسه نموده و در میان بگذارد.
مقایسه مطالب شماره‌هاى 25 اکتبر و اول نوامبر بولتن اقتصادى ایران پرس را مؤید اولین نشانه‌هاى رقابت میان اتحاد جماهیر شوروى و کشورهاى غربى در زمینه اقتصاد نوین ایران مى‌توان دانست.
توضیحات سند:
1ـ سازمان اوپک: (سازمان کشورهاى صادر کننده نفت)اتحادیه کشورهاى عمده صادر کننده نفت که در سال 1960 با هدف هماهنگى سیاست‌هاى کلى اعضاء و برقرارى قیمت‌هاى مورد توافق کشورهاى عضو براى مواد نفتى صادراتى به کشورهاى مصرف کننده تأسیس شد. اعضاى اوپک عبارتند از: اکوادور ـ الجزایر ـ امارات ـ اندونزى ـ ایران ـ عراق ـ عربستان سعودى ـ قطر ـ کویت ـ گابون ـ لیبى ـ نیجریه ـ ونزوئلا. ایجاد سازمان کشورهاى صادر کننده نفت در واقع، واکنش این کشورها در برابر مطامع سودجویانه شرکت‌هاى نفتى و دولتهاى غربى پشتیبان این شرکت‌ها بود. مقر نفر اوپک در وین است.
فرهنگ علوم سیاسى ـ ص 238 ـ مرکز اطلاعات و مدارک علمى ایران بهار 1374