وزارت جلیله معارف و اوقاف
تاریخ سند: 4 مهر 1308
وزارت جلیله معارف و اوقاف
متن سند:
دفتر مخصوص شاهنشاهی 13080704تهران- به تاریخ ۲۴ مهر ماه ۱۳۰۸
اسم نویسنده -صادره - ضمیمه -
نمره صادره ۲۱۴۵
نمره وارده__
محرمانه
ذکر نمره قبل –
کارتن 9دوسیه 2
خروج6 /8 /1308
وزارت جلیله معارف و اوقاف1
حسب الامر مطاع مبارک ابلاغ می‌نماید قدغن فرمایید، عماله از تأسیس مدرسه اناثیه در صحرای ترکمن خودداری شود.
حسین2 [امضا]
توضیحات سند:
١ - این وزارتخانه در عهد ناصرالدین شاه وزارت علوم نام داشت و امر آموزش عمومی در ایران با تأسیس دارالفنون در دوران صدرات میرزا تقی خان امیر کبیر در سال ۱۲۶۸ ه ق [۱۲۳۰ ه ش] آغاز شد. نخستین بار در سال ۱۲۳۷ شمسی (۱۲۷۵ قمری) با نام وزارت علوم تأسیس شد. در سال ۱۲۴۷ شمسی (۱۲۵۴ قمری) نام آن از وزارت علوم به وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه تغییر کرد و در خرداد ماه ۱۳۲۴ شمسی (۱۳۵۴ قمری) به نام وزارت فرهنگ خوانده شد [در جزوه شیوه نامه بررسی اسناد این تغییر به سال ۱۳۱۷ شمسی ذکر گردیده است] وزارت فرهنگ در آذر ماه سال ۱۳۴۳ ش (۱۳۸۴ ق) طبق قانون مصوب به دو وزارتخانه تقسیم شد، یکی وزارت فرهنگ و هنر، دیگری وزارت آموزش و پرورش که وزارت آموزش و پرورش تعلیم و تربیت فرزندان کشور از سطح ابتدایی تا سطح عالی به عهده گرفت. در بهمن ماه سال ۱۳۴۶ ش (۱۳۸۷ ق) طبق قانون، وزارت آموزش و پرورش به دو وزارتخانه آموزش و پرورش و وزارت علوم و آموزش عالی تقسیم شد. (ر.ک: وزرای معارف ایران، احمد عبدالله پور، صفحات ۱۸ و ۲۱ و ۲۲ و سیری در ۲۴ دوره قانونگذاری مجلس شورای ملی و دولتهای همزمان آن، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و شیوه نامه بررسی اسناد، مرکز اسناد ریاست جمهوری صفحه ۵۸ و فرهنگ معین) لازم به یادآوری است که در آن زمان میرزا یحیی خان قراگزلو وزیر معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه بود وی در سال ۱۲۵۸ ش (۱۲۹۹ ه ق) در شهر همدان متولد گردید و در همان شهر به تحصیل علوم و معارف زمان خود مشغول گردید. سپس به تهران آمد و به تحصیل زبان فرانسه پرداخت و در دوران جوانی به خدمت دولت در آمد، او که با ابوالقاسم خان ناصرالملک نایب السطنه احمد شاه عموزاده بود در کابینه مهدیقلی هدایت (مخبرالسطنه) در سال ۱۳۰۷ پس از سید محمد تدین که مدت کوتاهی وزیر معارف بود، عهده دار این وزارتخانه شد و در سه کابینه ترمیمی هدایت همچنان در این مسئولیت بود. در زمان وزارت او اقداماتی از قبیل استخدام چند معلم از خارج، تقسیم مناطق آموزشی کشور به ۷ ناحیه، تأسیس مدرسه موسیقی، یکی سازی کتب ابتدایی و تأسیس اولین کودکستان به سبک جدید و اعزام ۱۲۰ نفر از محصلین ممتاز در سال ۱۳۱۱ به اروپا بود. وی به سبب بیماری در تاریخ ۱۵ شهریور ۱۳۹۲ از کابینه مهدیقلی هدایت استعفا داد و در سال ۱۳۱۵ در سن ۵۷ سالگی به سبب همان بیماری در تهران در گذشت. و در همدان بخاک سپرده شدتاریخ فوت او را ۹ خرداد ۱۳۱۶ نیز ذکر کرده‌اند. (ر.ک: زندگینامه رجال و مشاهیر ایران ، حسن مرسلوند، جلد پنجم، صفحات ۱۶۵ و ۱۶۶ و وزرای معارف ایران، احمد عبدالله پور صفحات ۱۱۳ تا ۱۱۵)۲ - ریاست دفتر مخصوصی شاهنشاهی در آن زمان با حسین شکوه (شکوه الملک) بود. وی عموزاده وثوق الدوله و پسر عموی قوام السطنه بود. او ابتدا منشی عین الدوله و امین الدوله بود و تا مقام معاون وزیر، ارتقا یافت و سپس کفیل وزارت پست و تلگراف و کفیل وزارت مالیه شد. در مورخه ۱۱ آبان ۱۳۰۶ فرج الله بهرامی (دبیر اعظم) از ریاست دفتر مخصوص شاهنشاهی برکنار شد و به جای او حسین شکوه به این سمت منصوب شد. در مورخه ۱۲ خرداد ۱۳۱۳ که رضاشاه عازم ترکیه گردید شکوه نیز همراه او بود وی در 8 خرداد سال 1331درگذشت (ر.ک چهره‌های آشنا روزنامه کیهان صفحه 337و روز شمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی,دکتر باقر عاقلی،جلد اول، صفحات227 و 280 و 456وبازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، محمود طلوعی، جلد اول، صفحات ۱۸۲ و ۳۰۲)