گزارش موضوع: اسداله رشیدیان
گزارش موضوع: اسداله رشیدیان
متن سند:
گیرنده: مقامات ساواک به ترتیب سلسله مراتب فرستنده: بخش 321 به طوری که استحضار دارند اسداله رشیدیان در دوران حکومت دکتر علی امینی1 نخست وزیر پیشین به منظور مبارزه با اقدامات وی به تشکیل جمعیتی تحت عنوان «جمعیت مجاهدین و مدافعین قانون اساسی» مبادرت نمود و سپس در خرداد ماه سال 41 جمعیت مذکور را به حزبی به نام حزب خلق تبدیل و موجودیت این حزب را اعلام کرد.نظر به اینکه اسداله رشیدیان شخصا عاری از تجربیات حزبی بوده حزب خلق نیز فاقد یک ایدئولوژی صحیح و در اصل به منظور دیگری به وجود آمده بود لذا از آن تاریخ تاکنون نتواسته است به عنوان یک حزب اقدام مؤثری در زمینه های مختلف معمول دارد.
لیکن طی این مدت اسداله رشیدیان و بعضی از همکارانش منجمله مهندس انزلچی پیشکار وی روزهای جمعه هر هفته تحت عنوان جلسه هفتگی حزب خلق جلساتی تشکیل و در این جلسات که غالبا بین پنجاه تا صد نفر از دوستان و آشنایان اسداله رشیدیان و طبقات مختلف شرکت می نمایند علاوه بر بحث پیرامون اوضاع مختلف مملکتی و اظهارنظرات حضار درباره مسایل روز رشیدیان ضمن استفاده از نفوذ خود در پاره ای از مؤسسات دولتی و دوستی با بعضی از مسئولین کشوری و لشکری توصیه هایی جهت افراد شرکت کننده در این جلسات به منظور واگذاری مشاغلی به آنان و غیره معمول می دارد.
اطلاعات واصله حاکیست که در چند ماهه اخیر علاوه بر تشکیل جلسات هفتگی منزل رشیدیان در روزهای جمعه در فرصت های مختلف جلسات خصوصی دیگری نیز در منزل وی تشکیل می گردد که ضمن این جلسات یک رشته تماسهای مشکوک و ملاقاتهای پنهانی به عمل می آید که اسداله رشیدیان و سایر افراد شرکت کننده در این جلسات سعی دارند حتی المقدور موضوع مذاکرات و تماسهای آنان مکتوم و مخفی بماند.
با تحقیقات بیشتری که در این اواخر به عمل آمده این طور استنباط شده که اسداله رشیدیان به کمک چند تن از دوستان مورد اعتماد خود به ویژه مهندس انزلچی سعی می نماید موافقت پاره ای از افسران ارشد ارتش که به عللی از وضع خدمتی خود ناراضی به نظر می رسند جلب نمایند.
همچنین تماسهای محرمانه ای با پاره ای از مقامات مملکتی و حمایت نامبرده از گروهی از افراد مارکدار و شناخته شده این ظن را تقویت می نماید که اسداله رشیدیان و سایر همدستان وی در خفا به یک رشته عملیات مضره و خلاف مصالح دست زده و شدیدا این اقدامات را دنبال می نمایند.
همچنین اطلاعات واصله حاکیست که اسداله رشیدیان در برخورد با بعضی از افراد ضمن انتقاد از وضع موجود کشور و مسئولین امور آنان را تحریک و بدین وسیله از نارضایتی این قبیل افراد بهره برداری می نماید.
اینک مراتب مشروحه در بالا جهت استحضار معروض می گردد اتخاذ هرگونه تصمیم موکول به نظر عالی است.
بخش 321 (احزاب)
توضیحات سند:
1ـ دکتر علی امینی مجدی فرزند محسن خان امین الملک در سال 1284 شمسی در تهران متولد شد.تحصیلات ابتدایی را در مدرسه رشدیه و تحصیلات متوسطه را در دارالفنون به پایان رساند.
در سال 1305 برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و در سال 1310 دکترای اقتصاد از دانشگاه پاریس دریافت نمود.
پس از بازگشت به ایران، در دادگستری مشغول کار شد.
او از سرشناس ترین چهره های تاریخ سلطنت پهلوی است که با سقوط دولت دیکتاتوری رضاخان، در سال 1321 به معاونت احمد قوام، نخست وزیر وقت رسید.
وی که مورد توجه خاص دیپلماسی آمریکا قرار داشت، در سال 1325، ریاست بانک صنعتی را عهده دار شد.
امینی در سال 1326 در مجلس پانزدهم، نماینده تهران و در 1329 در کابینه حسنعلی منصور وزیر اقتصاد گردید.
در سال 1330 در کابینه اول مصدق مجددا در رأس وزارتخانه فوق قرار گرفت.
او این سمت را پس از کودتای 28 مرداد 1332، در دولت سپهبد فضل اللّه زاهدی نیز حفظ کرد.
در این سمت، وی وظیفه داشت اهداف اقتصادی کودتا را تحقق بخشد و منافع شرکتهای بزرگ نفتی غرب را تأمین کند.
در 29 شهریور 1333، قرارداد کنسرسیوم را در جو رعب آمیزی که فرماندار نظامی تهران، تیمور بختیار به وجود آورده بود، منعقد ساخت و علی رغم مخالفت نیروهای اصیل ضداستعماری به رهبری آیت الله کاشانی، آن را در آبان همان سال، به تصویب مجلس رساند.
امینی، در کابینه حسین علا نیز که پس از برکناری فضل اللّه زاهدی، قدرت را در فروردین 1334 به دست گرفت ـ سمت وزارت دارایی را حفظ کرد.
وی در دی ماه همین سال به دلیل اعتمادی که آمریکا به او داشت، سفیر ایران در واشنگتن شد و تا پایان اسفند 1336، این سمت را عهده دار بود.
در طول این مدت شاه به او بدبین شده بود و وی را از سوی آمریکائیها جانشین خود می دانست.
در سال 1337 به تهران احضار شد و در 17 اردیبهشت 1340 تحت فشار آمریکاییها به نخست وزیری رسید و مدت 14 ماه یعنی تا 27 تیر سال بعد در این سمت باقی ماند و سپس جای خود را به اسداللّه علم داد.
حوادث مهم دوران نخست وزیری امینی عبارت بودند از وارد کردن چند شخصیت چپ و جنجالی در کابینه اش، بازداشت چندین تن از سران رژیم سابق که به قساوت و بیرحمی مشهور بودند نظیر علوی مقدم، کیا و ضرغام، اصلاحات ارضی که به توصیه جان کندی رئیس جمهوری دموکرات آمریکا انجام گرفت و برکناری تیمور بختیار از ریاست ساواک و فرار او به اروپا.
او از زمان کناره گیری تا پایان حکومت جانسون دموکرات و به قدرت رسیدن نیکسون جمهوریخواه در آمریکا (1350) ـ که موجب بسط اقتدار شاه گردید ـ همواره تحت نظر ساواک بود.
اما در 1355 با پیروزی دموکراتها وی مجددا وارد تهران شد و به گفته حسین فردوست در ماههای اوج گیری انقلاب اسلامی به مشاور دائمی محمدرضا بدل گردید.
در سال 1357 با شکل گیری انقلاب اسلامی، راهی فرانسه گردید.
بعد از ماجرای گروگانگیری کارکنان سفارت آمریکا، او با آمریکائیها تماس برقرار کرد و «جبهه نجات ایران» را با پشتیبانی آمریکا بنیان نهاد، ولی پس از مدتی این جبهه تعطیل شد.
امینی که از اعضای فعال فراماسونری در ایران بود، در 21 آذر 1371، در سن 87 سالگی در پاریس درگذشت.
ر.ک : احمد ساجدی، مشاهیر سیاسی قرن بیستم، ص 54 برگرفته از: دکتر علی امینی به روایت اسناد ساواک، 2 جلد، تهران، 1379 ناصر نجمی، بازیگران سیاسی عصر رضاشاهی و محمدرضا شاهی، چاپ 1373، ص 84 جعفر مهدی نیا، زندگی سیاسی علی امینی، صص 15ـ16