موضوع : مجلس شورای ملی
تاریخ سند: 5 اسفند 1342
موضوع : مجلس شورای ملی
متن سند:
شماره : 1398/ن ـ 300 بعضی از لوایح مربوط به فرهنگ توافق شده که در کمیسیونهای مشترک فرهنگ مجلسین رسیدگی شود که زودتر کار آنها تمام شود و اولین جلسه این کمیسیون مشترک دیروز (3 /12 /42) در مجلس شورای ملی تشکیل شد و طبق توافقی هم که در دوره 18 شده کمیسیونهای مشترک که تشکیل می شود یک جلسه در مجلس سنا و یک جلسه در مجلس شورای ملی خواهد بود و ریاست کمیسیون هم در روزی که در مجلس سنا تشکیل می شود با رئیس کمیسیون مجلس سنا و در جلساتی که در مجلس شورای ملی تشکیل می شود با رئیس کمیسیون مجلس شورای ملی خواهد بود.این جلسه هم به ریاست دکتر خطیبی رئیس کمیسیون فرهنگ مجلس شورای ملی تشکیل [شده] بود ضمنا مهندس ریاضی رئیس مجلس هم که عضو کمیسیون فرهنگ می باشد در این جلسه حضور داشت و آقای علم1 نخست وزیر و دکتر خانلری2 وزیر فرهنگ هم در کمیسیون شرکت داشتند و لایحه دولت برای تأسیس شورای مرکزی دانشگاه و لایحه دولت راجع به تأسیس دانشگاه پهلوی و اساسنامه آن دستور جلسه بود و پس از بحث زیاد دکتر صدیق پیشنهاد دادند برای اینکه وقت گرفته نشود بهتر است دو سو کمیسیون معین شود و این لوایح هرکدام به یک سو کمیسیون که مرکب از 10 نفر از آقایان 5 سناتور و 5 نفر از نمایندگان رسیدگی نمایند و این پیشنهاد تصویب شد و قرار شد هر کدام 5 نفر خود را انتخاب کنند و پس از اینکه جلسه مشترک ختم شد کمیسیون فرهنگ مجلس شورای ملی برای انتخاب اعضاء سوکمیسیون تشکیل شد و مهندس ریاضی خود را کاندید سوکمیسیون رسیدگی به لایحه تأسیس شورای مرکزی دانشگاه نمود و انتخاب هم شد.
بعضی اعضاء این سوکمیسیون از مجلس شورای ملی عبارت بودند از مهندس ریاضی.
دکتر خطیبی.
دکتر قراگزلو.
دکتر شفیع امین و دکتر امامی خوئی.
پس از ختم جلسه چند نفر از نمایندگان از این موضوع ناراحت بودند و اظهار می کردند رئیس مجلس هیچ شأن ریاست مجلس و نمایندگان را حفظ نمی کند و ایشان اصولاً نباید عضویت هیچ کمیسیونی را قبول کنند و تا به حال هم سابقه نداشته که رئیس مجلس عضو کمیسیونی باشد چون خودش در مجلس بالاترین مرجع است و آن وقت در این جلسه یکی از سناتورها که می خواست یادداشت بنویسد و دوات جوهر نزدیک او نبود از این طرف بلند می شود و دوات جوهر برای او می برد و آقای وزیر که احتیاج به یادداشت داشت بلند شده و برای او یادداشت می برد و حالا هم عضو سوکمیسیون شده و این جلوی سناتورها هیچ خوب نیست و باید به رئیس تذکر داده شود که از این رویه خودداری نماید.
در پرونده مجلس شورای ملی بایگانی شد در پرونده مهندس عبداله ریاضی بایگانی شود.
258 ـ ر ـ ی
توضیحات سند:
1ـ امیر اسداللّه علم در سال 1298 در بیرجند متولد شد.پدرش محمد ابراهیم علم معروف به شوکت الملک بود که این لقب و امیری قائنات را در زمان سلطنت مظفرالدین شاه، از برادر بزرگترش امیر اسماعیل خان علم به ارث برده بود.
امیر شوکت الملک علم مانند برادر ارشد و اجدادش با انگلیسیها، که نسبت به ثبات و امنیت منطقه سیستان و بلوچستان در مجاورت افغانستان و هند حساسیت زیادی نشان می دادند، روابط نزدیک داشت و در جریان جنگ جهانی نیز با نیروهای انگلیسی که بخش مهمی از خاک ایران را تحت اشغال خود داشتند همکاری می کرد.
امیر اسداللّه علم به توصیه پدرش، در سال 1318، در سن 20 سالگی با ملک تاج دومین دختر قوام الملک شیرازی ازدواج نمود و از این ازدواج پسری متولد نشد که بر مسند پدر جای گیرد و علم تنها دارای دو دختر شد.
امیر اسداللّه علم در سال 1321 از دانشکده کشاورزی کرج فارغ التحصیل شد و چون وضع تهران آشفته و تحت اشغال نیروهای بیگانه بود، عازم بیرجند شد.
امیر شوکت الملک که قبل از پسرش به بیرجند رفته بود در سال 1323 در همانجا درگذشت و علم اداره امور املاک وسیع پدرش را به عهده گرفت.
در اواخر سال 1324 علم ضمن مسافرتی به تهران به ملاقات قوام السلطنه نخست وزیر رفت، که تازه از سفر مسکو به تهران بازگشته بود.
قوام السلطنه این جوان 26 ساله را ظاهرا به واسطه سابقه دوستی و آشنایی با امیر شوکت الملک و شاید هم به توصیه انگلیسیها که در آن زمان نقش حساسی در سیاست ایران داشتند، برای فرمانداری کل سیستان و بلوچستان در نظر گرفت.
اسداللّه علم که در سی ام تیر ماه سال 1341 به نخست وزیری برگزیده شد، اول کاری که کرد یاران گرمابه و گلستان خویش از قبیل «دکتر باهری»، «ناتل خانلری»، «متقی» و «رسول پرویزی»، را گرد خود جمع کرد.
او نه کاری به احزاب موافق و مخالف و گروههای سیاسی داشت و نه آدمی بود که به طور حاد در کارهای سیاسی دخالت مستقیم نماید فقط و فقط مجری اوامر ملوکانه بود.
اسداللّه علم بسیار زود به وزارت رسید و نخستین بار در سن 29 سالگی در کابینه دوم ساعد (آبان 1327 ـ فروردین 1329) وزیر کشاورزی شد.
او در کابینه علی منصور (فروردین ـ تیر 1329) نیز این سمت را حفظ کرد و پس از آن در دولت رزم آرا (تیر ـ اسفند 1329) وزیر کار شد.
در همین زمان بود که هنگامی که به اتفاق رزم آرا وارد مسجد شاه می شد، نخست وزیر مقتدر و چهره آینده دار استعمار غرب، مورد اصابت گلوله استاد خلیل طهماسبی قرار گرفت و معدوم شد.
در سال های 1329 ـ 1339، علم از نزدیک ترین یاران محمدرضا پهلوی بود و در ماجرای 25 ـ 28 مرداد 1332 نقش فعالی ایفاء نمود.
علم وسیع ترین باند را در کشور ایجاد کرد و در همه استان ها دارای مهره ها و عوامل خود بود، که آن ها را به وکالت و یا مقامات عالی میرساند مهم ترین پایگاه علم در خراسان و شرق کشور فارس بود.
در خراسان و سیستان و بلوچستان به علت این که پایگاه اصلی خانواده اش بود و در فارس به علت وصلت با خانواده قوام شیرازی علم پیش از انقلاب به مرض سرطان مرد و روزهای انقلاب را ندید.
او در وزارت دربار 4 معاون داشت که یکی از آنها قائم مقام و جانشین او محسوب می شد و در غیاب علم وظایف او را انجام می داد.
این اولین بار بود که چنین سمتی در وزارت دربار ایجاد شد.
2ـ پرویز ناتل خانلری فرزند میرزا ابوالحسن خان در اسفند 1292 ش در تهران دیده به جهان گشود.
تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران به پایان رسانید و وارد دانشکده ادبیات گردید و کارشناسی خود را اخذ کرد.
آنگاه به استخدام وزارت فرهنگ در آمد و مأمور تدریس در دبیرستانهای رشت شد.
از آن پس به تهران منتقل گردید و در دبیرستان ها به کار تدریس اشتغال ورزید.
وی در خلال کار آموزشی، دوره دکترای زبان و ادبیات فارسی را پی گرفت و پایان نامه دکترای خود را تحت عنوان «تحقیق در عروض فارسی» نوشت و در سال 1332 دکترا گرفت.
خانلری چندی در دایره آموزش وزارت فرهنگ و چندی نیز در سمت ریاست انتشارات و روابط عمومی دانشگاه فعالیت کرد و در ضمن در سمت دانشیاری، زبان فارسی تدریس کرد و در 1327 برای تکمیل تحصیلات به اروپا رفت و دوره انستیتو دوفونتیک زبان شناسی پاریس را گذراند و در سال 1329 به ایران بازگشت، وی پس از مراجعت به ایران با سمت استادی دانشگاه، به تدریس تاریخ و زبان فارسی پرداخت و ضمن تدریس به تألیف و ترجمه و نشر آثاری چند پرداخت.
خانلری چندی در پست معاونت وزارت کشور و مدتی نیز در سمت وزیر فرهنگ فعالیت و دو دوره نیز به عنوان سناتور انتصابی برگزیده شد.
خانلری در سال 1322 دست به انتشار مجله سخن زد و این مجله تا سال 1357 و در 27 مجلد چاپ گردید.
وی در کابینه علم ـ در سالهای 41 ـ 42 ـ به وزارت فرهنگ منصوب شد.
از کارهای وی در این دوره طرح سپاه دانش بود.
از دیگر اقدامات خانلری تأسیس بنیاد فرهنگ در سال 1344 بود که این بنیاد همراه یازده مؤسسه مختلف فرهنگی دیگر پس از پیروزی انقلاب اسلامی در هم ادغام شدند و مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی شکل گرفت.
پرویز ناتل خانلری سرانجام در شهریور 1369 فوت کرد.