گزارش
تاریخ سند: 6 آذر 1340
گزارش
متن سند:
شاهکار؟ فرستنده : 335 روز سه شنبه 7 /9 /40 ساعت 1600 آقای جهانبانوئی یک مصاحبه مطبوعاتی با حضور وکلای مدافع آقای ابتهاج1 (آقایان شریعت زاده2 ـ دکتر محمد شاهگار3) در محل خیابان سی متری مقابل ستاد ژاندارمری کوچه کاخ شماره 7 تربیت داده و از عموم روزنامه نگاران سیاسی دعوت نموده است تا در مصاحبه شرکت جویند در کارت دعوتی که به این مناسبت ارسال داشته قید گردیده (برای اطلاع از جریان اتهامات منتسب به موکل آقای ابوالحسن ابتهاج و گزارشاتی که آشنائی آن برای عموم مردم ایران حائز اهمیت است.استدعا دارد روز سه شنبه هفتم آذر ساعت 4 بعد از ظهر اینجانبان را سرافراز فرمائید.
احمد شریعت زاده.
دکتر محمد شاهکار 6 /9 /40 بایگانی شود.
پرونده مجله فردوسی
توضیحات سند:
1ـ ابوالحسن ابتهاج فرزند ابراهیم ابتهاج الملک (1317 ق/ 1278 ش.رشت) به سال 1317 ق در رشت متولد شد.
در سال 1331.
ق به همراه برادرش، غلامحسین، برای تحصیل به پاریس رفت و بعد از یک سال به مدرسه ابتدائی کالج پروتستان سوریه در بیروت رفت.
اما در 1333ق به ایران بازگشت و در مدرسه امریکائی رشت به تحصیل پرداخت.
در 1338.
ق مترجم انگلیسها در رشت شد.
در هنگام قیام جنگل بدست جنگلیها دستگیر، سپس آزاد شد.
و با پیشروی روسها، از رشت به تهران گریخت.
در سال 1339ق به استخدام بانک شاهی درآمد و دو سال بعد به رشت انتقال یافت.
دوباره در 1303ش به تهران آمد و به عنوان مترجم کل، به معاونت بازرسی کل بانک شاهی منصوب گردید.
و مسئول امور حقوقی و قضائی بانک مزبور شد.
در تابستان سال 1310ش برای وصول مطالبات بانک شاهی به ترکیه رفت.
در 1315ش از بانک شاهی استعفا کرد و با سمت کمیته مفتش دولت در بانک فلاحتی ایران، همراه با نظارت به بیش از چهل شرکت دولتی به استخدام وزارت مالیه (دارائی) درآمد.
سپس با موافقت رضاشاه، که شورای اقتصاد ایجاد شد و ابتهاج به ریاست دبیرخانه آن شورا برگزیده شد.
در 1316.
ش معاون بانک ملی شد.
سه سال بعد به ریاست بانک رهنی منصوب شد و در همین سال با حفظ سمت کفیل انجمن تربیت بدنی گردید.
ابتهاج بر خلاف مخالفت تعداد زیادی از نمایندگان مجلس شورای ملی مبنی بر اینکه ابتهاج دست نشانده انگلیسی است، با حمایت میلسپو Millspaugh(رئیس کل دارائی ایران) در دی ماه 1321 به ریاست بانک ملی ارتقاء مقام یافت.
در خرداد 1323 به عنوان رئیس هیأت نمایندگی ایران برای شرکت در کنفرانس برتون وودز Bretton Woods به امریکا رفت.
در مسئله فرقه دموکرات آذربایجان، با تشکیل بانک آذربایجان توسط فرقه دموکرات مخالفت و شعبه بانک ملی در آذربایجان را تعطیل اعلام کرد.
ابتهاج در همین سالها دانشجویانی را برای تحصیل در رشته بانکداری به انگلیس اعزام نمود.
در 27 تیر 1329 با انجام مصاحبه ای با خبرگزاری آسوشیتدپرس سهم بیشتری را برای ایران از منافع شرکت نفت ایران و انگلیس خواست و از گرفتن وام کمکی از آمریکا ابراز بی نیازی کرد.
در همین روز از ریاست بانک ملی برکنار شد.
و در شهریور همان سال سفیر کبرای ایران در فرانسه شد.
که نمایندگی ایران در اسپانیا و پرتغال را نیز داشت.
ابتهاج در فروردین 1331 از آن سفارت عزل و پس از مدت کوتاهی ابتدا مشاور مدیر عامل صندوق بین المللی پول و سپس به عنوان رئیس اداره خاورمیانه آن صندوق مشغول به کار شد.
ابتهاج در دوران نخست وزیری مصدق با وی مخالفت داشت و به گفته سپهر ذبیح در آن زمان برای سازمان جاسوسی انگلستان فعالیت می کرد.
و به گفته خامه ای از کسانی بوده که در کودتای 28 مرداد 1332 دست داشته است.
ابتهاج پس از اتمام دوره قراردادش با صندوق بین المللی پول که در 1333ش به ریاست سازمان برنامه گمارده شد اما پس از مدتی به دنبال دخالتهای محمدرضا شاه در برنامه های عمرانی، از ریاست سازمان برنامه استعفا کرد و با انتقال همه اختیارات مدیر عامل سازمان مزبور به نخست وزیر، از مقام کنار گرفت.
در دی ماه 1338 با مساعدت چند تن از دوستانش، بانک ایرانیان را تأسیس کرد اما پس از مراجعت از کنفرانس بین المللی صنعتی سانفرانسیسکو، با دستور علی امینی، نخست وزیر وقت تحت تعقیب قرار گرفته و دستگیر شد.
در زندان علیرغم بازجوئی هایی که از او می شد به کارهای بانک ایرانیان می پرداخت.
ابتهاج در سال 1341ش پس از هشت ماه زندانی آزاد شد و با دعوت از او برای راهنمائی دولت الجزایر و کمک به تهیه برنامه عمرانی به آن کشور رفت.
در سال 1353 با مشارکت شرکت بیمه امریکایی، شرکت بیمه بین المللی ایران و امریکا را در ایران پایه گذاری کرد و خود به عنوان رئیس هیأت مدیره آن تا سال 1357 ش مشغول کار شد.
در سال 1356 سهام بانک ایرانیان را با بالاترین قیمت به هژبر یزدانی فروخت و در اردیبهشت سال 1357 برای معالجه چشم به فرانسه رفت.
منابع : آرامش، احمد، خاطرات سیاسی احمد آرامش، به کوشش غلامحسین میرزاصالح، تهران، نشر نی، چاپ اول، 1369ش، ابتهاج، ابوالحسن، خاطرات، تهران، انتشارات علمی، جل 1 و 2، 1371ش؛ خامه ای، انور، خاطرات سیاسی، تهران، گفتار، 1372ش؛ ذبیح، سپهر، ایران در دوره دکتر مصدق، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، مؤسسه انتشاراتی عطائی، ج دوم، 1370ش؛ مهدی نیا، جعفر، زندگی سیاسی علی امینی، تهران، پانوس، ج دوم، 1368 ش.
2ـ احمد شریعت زاده از کارکنان کنفرانس کمونیستی دفاع از حقوق ملل خاورمیانه و رئیس انجمن حقوقدانان دمکرات بود مدتی نیز ریاست تشکیلات جوانان دمکرات و انجمن ایرانی حمایت از کودکان را برعهده داشت.
در سال 1327، پس از تیراندازی ناصر فخر آرایی به شاه و غیرقانونی شدن فعالیت حزب توده و دستگیری سران حزب شریعت زاده یکی از وکلای مدافع رهبران حزب توده بود و به نمایندگی از سوی حزب در کنفرانس صلح وین (1952) شرکت کرد.
3ـ محمد شاهگار وی بر اساس اسناد و سوابق ساواک : دارای دکترای حقوق از پاریس و مدتی در وزارت دادگستری مشغول بکار بوده و سپس به شغل وکالت روی آورده است و وی عضو کلوپ عصر، نماینده دوره بیستم مجلس شورای ملی و از دوستان نزدیک دکتر اقبال، عضو حزب ملیون و عضو انجمن ایرانی حقوق بین المللی بوده است.
از او تألیفاتی نیز در علم جزا وجود دارد و ساواک مدعی است نامبرده اهل زد و بند و دسته بندی است.