گزارش ویژه اطلاعات خارجی و فعالیت ایرانیان مقیم کشورهای خارج
گزارش ویژه اطلاعات خارجی و فعالیت ایرانیان مقیم کشورهای خارج
متن سند:
پانزده روزه اول اسفند ماه 1339 ترجمه این گزارش در تاریخ 6 /2 /40 توسط بررسی به آقای ضیاء ابراهیمی داده شده است.رحیمی اطلاعات خارجی و فعالیت ایرانیان مقیم کشورهای خارج الف ـ آلمان : 1ـ در اواخر بهمن ماه سال جاری جلسه هیئت اجرائیه فدراسیون سندیکائی جهانی در برلین تشکیل شد رضا روستا عضو هیئت اجرائیه فدراسیون جهانی سندیکا در این جلسه شرکت و سخنرانی نمود.
2ـ در 27 بهمن 1339 دمونستراسیونی با شرکت 200 نفر از دانشجویان ممالک آسیائی و آفریقائی برای اعتراض به قتل لومومبا در شهر آخن تشکیل گردید.
آقایان منوچهر بوذری1 و کوزه کنانی نیز به عنوان نماینده سازمان دانشجویان ایرانی در این دمونستراسیون شرکت داشتند.
ضمنا در5 /12 /39 نیز عده ای از دانشجویان افریقائی به انضمام ایرانیهای توده ای دمونستراسیونی در کلن تشکیل که پلیس آلمان در آن مداخله و با ماشین آب پاش آنها را متفرق نموده و منوچهر بوذری و زنش فرار کرده و از کلن خارج می شوند و پنج نفر از دانشجویان توده ای ایرانی دستگیر می گردند.
3ـ داریوش پیشه وری پسر سید جعفر پیشه وری که چندی قبل از طرف حزب توده به آلمان شرقی فرستاده شده بود اخیرا به برلین غربی فرار کرده و اظهار می دارد تا به من ضمانت داده نشود که در آلمان ماندنی هستم همینجا خواهم ماند، چنانچه اسکندری یکبار به برلین غربی رفته تا با او صحبت کند ولی موفقیتی حاصل نکرده.
ارتباط مشارالیه با حزب بوسیله دختری که با یکی از اعضای حزبی تماس دارد در برلین برقرار می باشد.
4ـ رادیو پیک ایران در تاریخ 1 /12 /39 ضمن حمله به جریان انتخابات دوره بیستم مجلس شورایعالی چنین گفت : در جریان انتخابات، اصفهان یکی از مراکز مهم مبارزه بر ضد انتخابات تحمیلی بود.
مردم اصفهان با تکیه به قانون اساسی و اعلامیه حقوق بشر از حق شرکت آزادانه در انتخابات توانستند استفاده کنند و به کاندیدهای ملی رای بدهند.
رادیو پیک ایران سپس اضافه نمود که در جریان انتخابات اصفهان مردم به ویژه کارگران فعالانه در انتخابات شرکت کردند و برای تأمین آزادی مبارزه نمودند، این مبارزه نشانه امید بخشی از آن است که هفت سال عوامفریبی و سانسور پلیس نتوانسته است مردم و کارگران رشید اصفهان را به فریبد و یا وادار به تسلیم کند.
دوم آنکه وحدت بی سابقه ای بین قشرهای مختلف مردم در مورد شعارهای مشترک انتخاباتی وجود داشت.
رادیو پیک ایران ضمن گفتار روز 2 /12 /39 متن اعلامیه شورای مرکزی جبهه ملی و دانشجویان دانشگاه تهران وابسته به جبهه ملی را پخش نموده و تظاهرات و متینگ های آنان را مورد تأئید و پشتیبانی قرار داده است.
5 ـ دکتر فروتن1 عضو هیئت اجرائیه حزب توده که فعلاً در آلمان شرقی بسر می برد رابط بین اطریش و کمیته مرکزی است و اخیرا رابط فرانسه و کمیته مرکزی حزب توده شده است و این موضوع می رساند که کمیته مرکزی حزب توده تصمیم دارد عملیات خود را از کشورهای مختلف اروپا هماهنگ نموده و روش مشترکی را تعقیب نماید.
ضمنا برابر اطلاعات موجود توده ایها با عناصر جبهه ملی ائتلاف تبلیغاتی نموده و از یکدیگر پشتیبانی و نیروی سوم را کنار گذاشته اند زیرا انتشارات نیروی سوم همیشه بر علیه حزب توده می باشد و حاضر به همکاری با آنان نیستند.
6ـ در فوریه سال جاری اعلامیه ای به زبان آلمانی از طرف «جمعیت ضد سلطنتی ایران «تحت عنوان» پیام به مردم آزادی پرست اروپا» در برلین منتشر گردید.
در این اعلامیه ضمن حملات شدید به مقامات عالیه کشور و سازمان امنیت نوشته شده است « مملکت اجدادی ما ثروتمند می باشد.
ولی مردم آن فقیر بوده و مقامات دولتی ما را استثمار و پول کشور را در خارج بکار می اندازند.
ضمنا ارقام بزرگی صرف سازمان جاسوسی می شود تا دوستداران آزادی را در ایران تحت تعقیب قرار دهند.
» 7ـ در آلمان اعلامیه ای که اخیرا از طرف «جمعیت ایرانیان سوسیالیست در جمهوری فدرال آلمان » به زبان آلمانی منتشر گردیده چنین نوشته شده است : بیش از 8 سال یعنی از زمان انداختن حکومت مصدق طبقه حاکمه با پشتیبانی ملیتاریسم موفق شده است آن چنان شرایطی به وجود آورد تا بتواند قدرت شیطانی و اهریمنی خود را اعمال کند.
مطبوعات.
کتب و حتی عقاید تحت کنترل قرار گرفتند و اکنون نیز تحت سانسور هستند.
باین عنوان مسخره که می خواهند علیه کمونیسم مبارزه کنند.
در پایان اعلامیه مذکور ضمن اشاره به اعتصابات دانشگاه تهران می نویسد.
ما وظیفه خود و ملت آلمان میدانیم که از مقامات دولتی آلمان بخواهند که از دادن هر گونه کمک به دولت ارتجاعی ایران اعتراض کنند.
ما از محافل اجتماعی آلمان می خواهیم که بیشتر نسبت به مسائل مربوط به کشور ما توجه کنند.
8ـ در جلسه پنجشنبه 27 /11 /39 انجمن دانشجویان هامبورگ محمد جاسمی و چنگیز پشمی اظهار داشته اند دانشجویان ایرانی در تهران و تبریز و مشهد به پای اعتراض برخاسته اند و می خواهند که انتخابات آزاد باشد و با متینگ های متعددی که داده اند عده ای کشته و عده ای زندانی گردیده اند.
و بالنتیجه دانشگاههای ایران بدست دولت بسته شده و نیز باین مناسبت در شهرهای مونیخ.
فرانکفورت اشتوتگارت و غیره دانشجویان ایرانی به عنوان همدردی دمونستراسیونی داده اند و در این دمونستراسیونها دانشجویان آلمانی بر علیه دولت ایران اعلامیه ای به عنوان همدردی با دانشجویان دانشگاه منتشر نمائیم .
در اعلامیه ای که در 27 /11 /39 از طرف هیئت دبیران فدراسیون دانشجویان ایرانی مقیم آلمان غربی و برلین به امضای عباسعلی گرامی منش.
مهدی ضرابی و مهندس مهدی آریان به عنوان پیام فدراسیون مذکور به کمیته دانشجویان دانشگاه تهران ارسال گردیده ضمن پشتیبانی از اقدام دانشجویان دانشگاه می نویسد که دانشجویان مقیم آلمان همیشه از اینگونه اقدامات دانشگاه تهران پشتیبانی نموده و برای نمونه اعلامیه سازمان عمومی دانشجویان دانشگاه هانور را که مبنی بر دعوت از دانشجویان همه ملتها برای شرکت در متینگ روز جمعه دهم فوریه می باشد به ضمیمه ارسال داشته و اضافه نموده اند که قطعنامه این متینگ برای دولت ایران و سازمان ملل متحد ارسال خواهد شد.
10ـ اعلامیه ای که از طرف دانشجویان ایرانی مقیم شهر کارلسروحه آلمان که تحت نفوذ کمونیستها می باشد منتشر شده ضمن طرفداری از اقدام دانشجویان دانشگاه تهران چنین می نویسد : از اثر انداختن تبلیغات سوء و سرتاپا دروغی که ارتجاع داخلی و پشتیبانان خارجی آن برای چسبانیدن نهضت ملی ایران به کمونیزم براه انداخته اند تا تحت این عنوان سیاست خارجی را در ادامه وضع موجود بیش از پیش با خود همراه کرده و بتوانند یکبار دیگر مبارزه ملت ایران را که در چهار چوب نهضت ملی است تخطئه و در نطفه خفه کنند وظیفه ما دانشجویان مقیم اروپا در این مورد بی نظیر و سنگین است.
اعلامیه مذکور در خاتمه ضمن پشتیبانی از اقدام دانشجویان درخواست نموده تا دانشگاه تهران باز و زندانیان آزاد و انتخابات باطل گردد.
11ـ عصر پنجشنبه 20 /11 /39 چهار صد نفر از دانشجویان دانشگاه گوتینگن بر علیه بستن دانشگاه تهران دمونستراسیونی ترتیب و سخنگوی دانشجویان اعتراض دانشجویان را بر علیه اقدامات دولت ایران که با وسائل غیر دموکراسی توأم می باشد اعلام نموده است.
شرکت کنندگان بنا به دعوت سازمان دانشجویان ایرانی و دانشجویان آسیائی و آفریقائی مجتمع شده بودند.
شرکت کنندگان با وجود باران شدیدی که می بارید با در دست داشتن شعله از دانشگاه حرکت کرده و پس از دانشگاه حرکت کرده و پس از عبور از خیابانهای Barfufbarstr.
و Weender در میدان 83 توقف نموده و شعار آنان عبارت بوده است از : «ما بر علیه فشاری که به آزادی دانشجوئی در ایران وارد می آید اعتراض می نمائیم» «ما تقاضای افتتاح مجدد دانشگاه تهران را داریم».
رئیس اتحادیه دانشجویان آسیائی ـ آفریقائی Kyaw thea tum که یک دانشجوی برمه ای می باشد به عنوان اولین سخنگو به دانشجویان دانشگاه تهران درود فرستاد.
مشارالیه اظهار داشت مادامی که در ایران حقوق دموکراسی وجود نداشته باشد تحصیل صلحجویانه میسر نخواهد بود.
وی با لحن شدیدی بر علیه بستن دانشگاه تهران اعتراض نمود و نظر دانشجویان را به همکاری نزدیک با دانشجویان کره ای و ترکیه و ژاپن جلب نمود و اظهار نمود «ما بر علیه فشاری که به آزادی آکادمی وارد می آید و بر علیه بستن دانشگاه اعتراض می نمائیم» وی صحبت خود را ادامه داده و گفت که در آینده هم به مبارزه خود ادامه خواهیم داد.
از فدراسیون آلمان نامه ای همراه یک اعلامیه دعوت به دمونستراسیون که روز جمعه 21 /11 /39 در هانور داده شد برای سازمان گوتینگن رسید آقای مهدی ضرابی در نامه به جریانات اخیر در ایران و دانشگاه تهران اشاره کرده و از سازمان گوتینگن و سایر سازمانهای دانشجوئی خواسته بودند که با ترتیب دمونستراسیون از دانشجویان دانشگاه تهران پشتیبانی کنند و در ضمن نوشته بودند که فدراسیون از طریق سازمان ملل متحد باین جریانات در ایران اعتراض خواهد کرد.
از طرف سازمان گوبینگن سه تلگرام به هانور.
مونیخ.
هایدلبرگ دائر به تشکیل دمونستراسیون روز پنجشنبه 20 /11 /39 مخابره شد.
آقای پاشائی عضو ایرانی هیئت رئیسه اتحادیه آسیائی و آفریقائی که از افراد وابسته به نیروی سوم می باشد در تشکیل این دمونستراسیون فعالیت زیادی از خود نشان داده است و مشخصات عضو مصری این سازمان متعاقبا بعرض خواهد رسید.
در 22 /11 /39 جلسه ای با شرکت 24 از نفر دانشجویان مقیم مونیخ تشکیل و در این جلسه 6 نفر روزنامه نگار مونیخی که یکی از آنها از طرف sud Deutschو یکی از طرف روزنامه Kom KROT و یکی از طرف PASبود شرکت کرده بودند.
این جلسه به ریاست آقای پاشائی افتتاح و سخنانی بشرح زیر در این جلسه رد و بدل گردید.
ابتدا اعلامیه ای که از طرف دانشجویان تهران رسیده بود قرائت شد.
در این اعلامیه خطاب به آقای شریف امامی نخست وزیر چنین نوشته بود «ما دانشجویان که در این محوطه (محوطه دانشکده حقوق) اجتماع نموده ایم.
دولت دکتر اقبال را دولتی واقعا غیر قابل اراده میدانیم و می دانستیم و بر خود امیدوار بودیم که این دوره انتخابات که به ریاست دولت روشن فکری برگزار خواهد شد ما خواهیم توانست اراده و آمال خود را به مورد اجرا و عمل بگذاریم.
متأسفانه در این موقع که از طرف این دولت هم با ما جوانان تحصیلکرده مخالفت شده و با توپ و تفنگ و پلیس با ما مبارزه می نمایند.
ما آخرین کلمه خود را میگوئیم مادامیکه آقای نخست وزیر انتخابات را آزاد ننماید دولت ایشان در خطر بوده و از بین خواهد رفت ما /8000 نفر دانشجویان فقط انتخابات آزاد را می خواهیم و بس و تا جان داریم میگوئیم.
سپس مطالبی در مورد عدم آزادی انتخابات در زمان اعلیحضرت فقید گفته شد و بعد روزنامه نگار sud Deutschدرباره اینکه چرا ملت ایران یکدفعه قیام می کند سئوال نموده پاشائی در پاسخ اظهار داشت.
زیرا 75% ملت فقیر ایران در دهات زندگی می کنند و غیر از ارباب کسی را نمی شناسند ولی بیش از 2 سال نخواهد کشید که این ملت بکلی تغییر کرده و جوانان تحصیلکرده و روشن فکر عقاید خود را عملی خواهند کرد.
در این موقع اعلامیه ای که از طرف دانشجویان ایرانی مقیم لندن برای سازمان دانشجویان مونیخ رسیده بود و همبستگی و پشتیبانی خود را به دانشجویان ایرانی مرکز ابراز داشته بودند از نظر روزنامه نگاران گذشت.
یکی از روزنامه نگاران سئوال کرد آیا کنسول شما به شماها با چه نظری می نگرد.
دکتر فرخ زاد گفت هر دانشجوئی که برای ویزایا اموری به کنسول مونیخ مراجعه می نماید به او می گویند اگر لغزشی داشته باشی در زیرزمین به قدر کافی شلاق زده سپس روانه ایران خواهم کرد و سپس تا ابد زندانی خواهی شد در این موقع نماینده روزنامه خندید و گفت شاید این شخص به خاطر موضوعی که اصلاً برایش واضح نیست این کار را بکند.
آیا دولت ایران با این عمل موافق است؟ در جواب دکتر فرخ زاد و تهرانی گفتند «آقای محترم تمام متصدیان امور ما ایرانیان همین اشخاص هستند و این موضوع با کمال تأسف و خنده روزنامه نگاران خاتمه یافت».
در این موقع خبرنگار مزبور از دانشجویان سئوال نمود آیا عقیده شما نسبت به مصدق چطور است و با او موافقت دارید یا نه؟ آقای فرخزاد در جواب اظهار داشتند که نه تنها دکتر مصدق بلکه ما مردان کاردانی داریم که تا حال امتحان خود را داده اند از قبیل الهیار صالح1 که مانند مصدق می باشد.
در این وقت خبرنگار مزبور اظهار داشته حال که ایشان انتخاب شده اند پس معلوم می شود که انتخابات جنبه آزادی داشته است.
از افرادی که در این جلسه فعالیت زیاد داشته اند می توان آقایان دکتر اسمعیل صادقی.
قاسملو.
بختیار.
و فروهر را نام برد.
13ـ هیئت کارداران انجمن دانشجویان مقیم کلن بشرح ذیل انتخاب شده اند.
1ـ خانم زینت بوذری (احمدی سابق) از عناصر توده ای 2ـ داریوش درافشان از عناصر مصدقی 3ـ منوچهر بوذری از عناصر توده ای 4ـ مهری آیرملوزاده از عناصر توده ای 5 ـ رهبری از عناصر توده ای 6ـ محمد کوزه کنانی از عناصر توده ای ضمنا طبق اطلاع واصله ارز تحصیلی رهبری بواسطه اینکه در تلویزیون بر علیه دولت مصاحبه نموده بود قطع گردیده است.
توضیحات سند:
1ـ منوچهر بوذری، فرزند ابراهیم، متولد 1309 تهران : نامبرده برادرزاده سناتور بوذری بوده است که در سال 1952 جهت ادامه تحصیل به آلمان غربی عزیمت نموده و در سال 1953 در دانشکده پزشکی هایدلبرگ مشغول تحصیل می گردد.وی در همین سال به عضویت سازمان دانشجویان ایرانی در دانشگاه کلن وابسته به حزب توده درآمده و به جهت فعالیت شدید به سمت عضو هیئت دبیران سازمان مزبور انتخاب می گردد.
وی متعاقبا درخواست عضویت رسمی در حزب توده را نموده که با درخواست او مخالفت شده و کماکان به صورت سپمات به فعالیت پرداخته و در سال 1957 در فستیوال مسکو شرکت می نماید.
مشارالیه در سال 1962 به اتهام حمل اوراق و نشریات کمونیستی به همراه هوشنگ حمزه وی عابدی و ایرج ناظمی در مرز آلمان شرقی دستگیر و از سوی محاکم آلمانغربی به چهار ماه زندان محکوم گردید.
وی بعدها به سازمان انقلابی حزب توده پیوسته و متعاقبا فعالیت های سیاسی را کنار گذارده و خواستار مراجعت به کشور شده است.
(اسناد ساواک ـ پرونده های انفرادی) 1ـ غلامحسین فروتن : دکتر غلامحسین فروتن در اسفند سال 1290 شمسی بدنیا آمد.
تحصیلات خود را در مدرسه دارالفنون انجام و در سال 1306 برای ادامه تحصیل عازم فرانسه شد.
در سال 1316 دوره دکتری خود را در رشته بیوشیمی به پایان رسانده و به کشور مراجعت نمود، و پس از پایان خدمت سربازی در سال 1319 به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت.
فروتن در دوران جنگ جهانی، بهنگامی که استاد دانشگاه علوم بود، توسط کیانوری به حزب جذب شد و از ابتدا در صف مخالفان اکثریت رهبری قرار گرفت.
وی مدتی عضو کمیته ایالتی تهران بود و تا قبل از غیر قانونی شدن حزب در سال 1327 مسئولیت شعبه اطلاعات کمیته مرکزی را به عهده داشت.
او پس از غیر قانونی شدن حزب بهمراه دو تن دیگر از اعضاء حزب مأموریت داشت شبکه بزرگ مطمئنی به عنوان استخوان بندی حزب برای آینده ایجاد نماید.
وی در سال 1336 جهت شرکت در کنگره نوزدهم حزب کمونیست اتحاد شوروی از کشور خارج شد و متعاقبا به عنوان یکی از اعضاء کادر رهبری در مسکو مشغول شد.
در پلنوم چهارم حزب وی به عنوان یکی از اعضاء کمیته مرکزی حضور داشت.
و بعد از وحدت حزب با فرقه کماکان پست خود را در کمیته مرکزی حفظ نمود.
پس از ماجرای حسین یزدی در پلنوم نهم و برکناری رادمنش از شعبه ایران، فروتن یکی از اعضاء هیئت سه نفری بود که مسئولیت شعبه ایران را به عهده گرفت.
او پس از سالهای 1342 و 1344 یکی از افراد موثری بود که زمینه های انشعاب از حزب توده و سازمان انقلابی حزب توده را فراهم نمود.
(خاطرات نورالدین کیانوری، حزب موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی دیدگاه، ص 236، 313، 395، 432 الی 439) 1ـ اللهیار صالح اردیبهشت 1276 شمسی در اران کاشان بدنیا آمد.
پدرش میرزا حسن خان مبصرالممالک نایب الحکومه دهستانهای «آران».
«بیدگل» و «نوش آباد» بود.
وی تحصیلات ابتدائی خود را در همان زادگاهش آغاز کرد و بعد برای تکمیل آنها رهسپار تهران شد و در مدرسه امریکائیها به تحصیلات خود ادامه داد.
بعد از اتمام تحصیلات در آنجابعنوان مترجم در سفارت آمریکا مشغول کار شد.
پس از ده سال خدمت در آنجا در سال 1306 شمسی به پیشنهاد علی اکبر داور وارد خدمت دادگستری شد.
صالح تا سال 1312 در وزارت عدلیه بود و پس از آن چون علی اکبر داور به سمت وزیر مالیه (دارائی) انتخاب گردید.
وی هم به آنجا منتقل شد.
و در همان بدو ورود به ریاست کل انحصارات دخانیات که جدیدا تأسیس شده بود منصوب شد و پس از چندی به ریاست کل گمرک انتخاب شد.
بعد از آن صالح به معاونت وزارت مالیه برگزیده شد.
در سال 1321 اللهیار صالح به وزارت دارایی در کابینه احمد قوام رسید.
پس از آن در کابینه سهیلی که از 28 بهمن 1321 آغاز گردید به همان سمت انتخاب شد متعاقب آن در 1323 در کابینه محمد ساعد مراغه ای به وزارت دادگستری رسید.
در دیماه 1324 تا پایان آن سال در کابینه ابراهیم حکیمی (کابینه اول و دوم) سمت های وزیر دادگستری، وزیر مشاور و وزارت کشور را عهده دار گردید.
در همین سال که حزب ایران تشکیل شد وی وارد آن و بعدا یکی از کارگردانان اصلی آن شد که در تیر ماه 1325 چون با حزب توده و حزب دمکرات پیشه وری ائتلاف کردند حزب دچار تشنج و انشعاب شد.
در سال 1328 به عضویت جبهه ملی در آمد و در همین سال به عنوان نماینده دوره شانزدهم از کاشان انتخاب شد.
در سال 1330 در کابینه مصدق وزیر کشور شد و عضوهیأت نمایندگی ایران در شورای امنیت و دیوان دادگستری بین المللی لاهه نیز بود.
در سال 1331 سفیر ایران در آمریکا شد که بعد از روی کار آمدن دولت کودتا استعفا داد.
در انتخابات مجلس بیستم از کاشان به نمایندگی انتخاب شد.
در همین سال با انحلال مجلس به تجدید فعالیت در جبهه ملی پرداخت.
در سال 1321 نزدیک هشت ماه به زندان افتاد.
در سال 1313 از امور اجرایی جبهه ملی کناره گیری کرد و سرانجام در 12 فروردین ماه سال 1360 از دنیا رفت.
(پانزده خرداد ج 1 ـ ص 281)