متن سند:
بسم اللّه الرحمن الرحیم برنامه دوره تحصیلات طلاب علوم دینی الف ـ دوره مقدماتی 1- قرآن: قرائت تمام قرآن مجید با تجوید ـ ترجمه نیم جزء آخر قرآن 2-فارسی: قرائت.املاء.
انشاء در حدود سال اول متوسطه 3- صرف و نحو: صرف در حدود صرف...
نحو در حدود عوامل ملامحسن 4- فقه: عبادات در حدود مختصر نافع 5- ریاضیات: حساب چهار عمل اصلی و اعشار و سلسله متری در حدود کلاس اول متوسطه هندسه تا آخر سطح در حدود دوره ابتدائی 6- جغرافیا: یک ثلث از کلیات جغرافیا که در دوره اول متوسطه تدریس میشود.
7- تاریخ: تاریخ ایران قسمت قبل از اسلام مطابق آنچه در دوره اول متوسطه تدریس میشود.
(سال دوم ) 1- قرآن: ترجمه یک جزء آخر قرآن 2- فارسی: قرائت و املاء و انشاء فارسی در حدود سال سوم متوسطه 3ـ عربی : صرف در حدود تصریف ـ نحو در حدود هدایه 4ـ فقه ـ وقف و نذر ـ عهد ـ سوگند ـ بیع ـ رهن و اجاره در حدود مختصر نافع 5- ریاضیات: حساب در حدود دوره اول متوسطه، هندسه مساحت اجسام بدون ذکر دلیل.
6- جغرافیا: ثلث سوم از کلیات جغرافیا در حدود دوره اول متوسطه 7- تاریخ ایران: از آغاز دوره صفویه تا زمان حاضر در حدود دوره اول متوسطه (سال سوم) 1ـ قران : حفظ جزء آخر قران 2ـ فارسی : قرائت و املاء و انشاء فارسی در حدود سال سوم متوسطه 3ـ صرف و نحو عربی در حدود سیوطی 4ـ فقه : بقیه ابواب فقه در حدود مختصر نافع 5ـ ریاضیات : حساب و هندسه مراجعه بمواد دو سال قبل با توضیحات بیشتر 6ـ جغرافیا : ثلث سوم از کلیات جغرافیا در حدود دوره اول متوسطه 7ـ تاریخ ایران : از آغاز دوره صفویه تا زمان حاضر در حدود دوره اول متوسطه 8- منطق ـ در حدود کبری تبصره 1- امتحان سال آخر دوره مقدماتی (منظور در ماده 8 آئین نامه تحصیلات طلاب علوم دینی ) از تمام مواد سه ساله بعمل خواهد آمد و کسانی در امتحان قبول خواهند شد که نمره هر یک از مواد کتبی آنها از 7 و هر یک از مواد شفاهی آنان از 10 کمتر نباشد.
تبصره2- امتحان قرآن و قرائت فارسی فقط شفاهی و امتحان دیکته و انشاء فقط کتبی است از سایر مواد هم امتحان کتبی و هم امتحان شفاهی بعمل خواهد آمد تبصره 3- داوطلب در صورتیکه تا چهار ماده از مواد کتبی و شفاهی در امتحان اردیبهشت کمتر از 7 داشته باشند میتواند در امتحانات شهریور همان سال آن مواد را مجددا امتحان بدهد و شرط ارتقاء بدوره سطح آن است که هر یک از نمره های تجدیدی نصاب قبولی برسد.
ب ـ دوره سطح (سال اول) 1- تفسیر: مقدمات تفسیر در حدود مقدمات تفسیر مجمع البیان 2- فارسی: قرائت و املاء و انشاء در حدود کلاس چهارم متوسطه ادبی 3- عربی: صرف در حدود شرح نظام تا مباحث جمع مکسر نحو: باب اول از مغنی اللبیب 4- قرائت و ترجمه چند خطبه مختصر از خطب و کلمات حضرت رسول اکرم(ص) و از نهج البلاغه ترجمه عباراتی ساده از عربی بفارسی و فارسی بعربی 5- فقه: مباحث عبادات در حدود شرایع 6- اصول: از اول تا مباحث عام و خاص در حدود کتاب معالم 7- منطق: از اول حاشیه ملا عبداله تا مباحث قضایا (یا کتابی در حدود آن) 8- تاریخ اسلام از ظهور اسلام تا اول خلافت بنی عباس در حدود دوره دوم متوسطه ادبی 9- تاریخ طبیعی: (زمین شناسی.
گیاه شناسی.
حیوان شناسی باختصار) (سال دوم ) 1- تفسیر: تفسیر دو جزء از قرآن در حدود تفسیر مجمع البیان 2- فارسی: قرائت و املاء و انشاء در حدود کلاس پنجم متوسطه ادبی 3- عربی: صرف و بقیه مباحث صرف در حدود شرح نظام ـ نحو ابواب دوم و سوم و چهارم مغنی اللبیب قرائت: چند خطبه از خطب رسول اکرم و نهج البلاغه ـ ترجمه از عربی بفارسی و فارسی بعربی 4- فقه: مباحث عقود در حدود کتاب شرایع 5- اصول: بقیه مباحث اصول در حدود کتاب معالم 6- منطق: بقیه حاشیه ملاعبداله یا کتابی در حدود آن 7- تاریخ: تاریخ اسلام از خلافت بنی عباس تا عصر حاضر در حدود دوره دوم متوسطه ادبی 8- فیزیک و شیمی تعرفیات و اصطلاحات (سال سوم ) 1- تفسیر: تفسیر قسمتی از آیات احکام 2- فارسی: قرائت و املاء و انشاء در حدود کلاس ششم متوسطه ادبی 3- عربی: معانی و بیان در حدود کتاب مختصر تفتازانی 4- فقه: مباحث طلاق و میراث در حدود شرح لمعه 5- اصول: مباحث لفظیه و اوامر و نواهی در حدود قوانین 6- کلام: در حدود باب حادیعشر 7- منطق: در حدود منطق شرح منظومه 8- درایه: در حدود کتاب درایه شهید ثانی (سال چهارم ) 1- تفسیر: تفسیر قسمت دیگری از آیات احکام 2- فارسی : قرائت گلستان سعدی و باب اول و دوم از کتاب کلیله و دمنه و دیکته و انشاء 3- عربی: بدیع در حدود مختصر تفتازانی 4- فقه: مکاسب محرمه در حدود مکاسب شیخ انصاری 5- اصول: قسمتی از ادله عقلیه در حدود فرائد شیخ انصاری 6- فلسفه: مباحث امور عامه در حدود شرح منظومه حاجی سبزواری 7- هیئت: یک دوره هیئت مختصر در حدود دوره دوم متوسطه ادبی با توجه و تطبیق با اصطلاحات هیئت قدیم تبصره یک: مفاد تبصره دو و سه ذیل دوره مقدماتی در امتحان سال چهارم دوره سطح نیز مراعات خواهد شد.
تبصره دو: خواندن کتبی که در برنامه فوق نامبرده شده است الزامی نیست و میتوان کتب دیگری که در همان حدود باشد امتحان داد و مخصوصا داوطلبان اهل سنت در فقه و اصول1 میتوانند فقه و اصول را مطابق مذهب خود از کتبی در همان حدود امتحان بدهند.
دوره خارج چون تدریس کتب و مواد دوره خارج بسته بنظر مدرس مربوط میباشد بنابراین وزارت فرهنگ حداکثر تا شش سال متوالی نسبت بصدور برگ معافی طلاب مشمولی که در دوره خارج بتحصیل اشتغال دارند برابر ماده 10 آئین نامه تحصیلات طلاب علوم دینی اقدام خواهد کرد مشروط بر اینکه طلاب مزبور دارای گواهی اشتغال بتحصیل از یکی از مدرسین دروس خارج باشند.
برنامه دوره تحصیلات طلاب علوم دینی بشرح فوق در هزار و شصت و دومین جلسه شورای عالی فرهنگ مورخ اول دیماه 1342 مورد رسیدگی و تصویب قرار گرفت.
صحیح است بموقع اجراء گذارده شود.
وزیر فرهنگ ـ دکتر پرویز خانلری
توضیحات سند:
1 ـ فقه و اصول: دو درس اصلی و زیربنایی برای اجتهاد، فقه و اصول فقه است.فقه عبارتست از علم آگاهی به احکام دینی، و اصول فقه روش صحیح اندیشیدن و بدست آوردن احکام از منابع اصلی که عبارتند از کتاب و سنت و عقل و اجماع.
در اصول فقه، فقیه موظف است که دایره قدرت هر یک از موارد چهارگانه را روشن کند بطور مثال آیا ظواهر قرآن حجت است یا خیر؟ یعنی می تواند بعنوان یک منبع حقوقی مورد استناد قرار بگیرد؟ آیا یک روایت در چه صورتی و با چه خصوصیاتی منبع حقوقی برای قانون اسلامی است؟ آیا احکام عقل در کجا و چگونه به یاری فقیه برای درک حقوق اسلامی خواهند آمد...
و از این قبیل پرسشها که فقیه باید به آنها پاسخی دقیق و روشن بدهد.
با مبانی اصول فقه که هر مجتهد می یابد، آنگاه در ادّله چهارگانه (کتاب، سنت، عقل و اجماع) به جستجوی حکم می پردازد و حکم خاص هر مسئله را از دیدگاه اسلام در می یابد.