تاریخ سند: 18 خرداد 1342
متن سند:
از : تبریز به : تهران شماره : 3272 شماره عطفی : 271 ـ 16 /3 /42 دیروز با استفاده از تعطیل عمومی مردم ضمن تجمع در نقاط مختلف قصد تظاهراتی داشتند ضمن تماس با حاجی میرزاعبداله مجتهدی1 و قاضی طباطبایی2 در منزل آقای بیت اله و مذاکرات لازم اظهار داشتند که غرض از اجتماع آزادی علماء دستگیر شده قم تهران ـ شیراز ـ مشهد می باشد به آنان تذکر داده شد که تقاضای آنها بایستی در حدود مقدورات دولت باشد و صلاح در این است که آقایان روحانیون دسته جمعی به بازار رفته و مردم را به حفظ آرامش دعوت نمایند سپس با مقامات مسئول تماس گرفته و خواسته های خود را بیان دارند به همین ترتیب رفتار و مردم متفرق شدند ضمنا چون مردم از وضع آیت الله شریعتمداری 3 اظهار نگرانی می نمودند ترتیبی داده شد که ایشان تلفنی با نماینده خود آقای حاجی میرزاعبداله مجتهدی وسیله تلفن تماس و مذاکره نمایند اظهارات طرفین روی نوار ضبط و ترجمه آن از ترکی به فارسی کتبی تقدیم خواهد شد بیشتر اظهارات آیت الله شریعتمداری توصیه مبنی بر حفظ نظم و آرامش بوده ضمنا توصیه کردند که مردم استخلاص علمایی را که در حوادث اخیر دستگیر شده اند از اعلیحضرت همایون شاهنشاه و یا از دولت بخواهند دیروز وضع شهر کاملاً آرام و کوچکترین حادثه اتفاق نیفتاده.273 ـ 18 /3 /42 مهرداد اداره سوم 19 /3 /42 1ـ بولتن 2ـ بخش مذهبی روی سابقه بایگانی شود.
شهابی
توضیحات سند:
1ـ میرزا عبداللّه مجتهدی پسر حاج میرزا مصطفی مجتهدی تبریزی در هشتم ربیع الثانی 1320 در نجف اشرف متولد شده و در سال بعد همراه خانواده به تبریز بازگشت، تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدارس تبریز و مقدمات علوم اسلامی را در درس پدرش فرا گرفت.در ضمن با استفاده از معلمین ایرانی و خارجی سرخانه، با زبان و ادبیات فرانسه و انگلیسی آشنایی پیدا کرد.
سپس در سال 1344 به قصد تکمیل تحصیلات به حوزه علمیه قم که تحت رهبری مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی اداره می شد، عزیمت نمود و متجاوز از شش سال از محضر آن مرحوم و مرحوم حاج شیخ محمدرضا اصفهانی استفاده کرد.
پس از دریافت اجازه اجتهاد از هر دو استادش به تبریز مراجعت کرد.
وی به ادب و تاریخ زبانهای عربی، فارسی، ترکی، فرانسه و انگلیسی احاطه داشت و وقوف بسیاری در کلیات علوم داشت.
سرانجام در شب پنجشنبه 27 خرداد ماه 1355 ش برابر با 18 جمادی الثانی 1396 قمری به رحمت ایزدی پیوست و در یکی از رواقهای حرم مقدس حضرت رضا(ع) به خاک سپرده شد.
2ـ آیت الله حاج سید محمدعلی قاضی طباطبائی فرزند آیت الله حاج میرزا باقر قاضی طباطبائی در 6 جمادی الاول سال 1331 ق در شهر تبریز متولد شد پدر ایشان تعلیم و تربیت وی را به میرزا محمدحسین و برادرش میرزا اسداللّه قاضی طباطبائی واگذار نمود وی در سال 1347 ق در زمان حکومت رضاشاه همراه پدرش به تهران تبعید شد و پس از دو ماه اقامت اجباری برای یک سال به مشهد تبعید شدند تا اینکه در سال 1359 ق برای ادامه تحصیل به قم سفر نمود و از محضر آیات عظام گلپایگانی، حجت کوه کمره ای، امام خمینی(ره) و آیت الله صدر بهره مند شد.
سپس به نجف اشرف هجرت نمود و از محضر آیات عظام سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی، شیخ عبدالحسین رشتی، شیخ محمدحسین کاشف الغطاء میرزا باقر زنجانی و آیت الله بجنوردی استفاده نمود و به درجه اجتهاد نائل گشت وی در آغاز نهضت انقلابی امام خمینی با رهبری مردم آذربایجان فعالیتهای سیاسی خود را آغاز و به حمایت از نهضت امام برخاست و در این راه بارها دستگیر و به شهرهای مختلف از جمله تهران، بافت کرمان، زنجان و عراق تبعید شد آیت الله قاضی طباطبائی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مرداد ماه 1358 ش از سوی امام خمینی به عنوان نماینده تام الاختیار و امام جمعه تبریز منصوب گردید سرانجام آیت الله قاضی طباطبائی در روز عید قربان 10 /8 /1358 ش بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء در مسجد شعبان هنگامی که با اتومبیل عازم منزل بود توسط یکی از عناصرگروهک منافق فرقان به ضرب گلوله به شهادت رسید.
(یاران امام به روایت اسناد ساواک کتاب سیزدهم) 3ـ سیدکاظم شریعتمداری، فرزند حسن در سال 1283 شمسی در تبریز متولد شد.
دوران تحصیل را در تبریز، مشهد و قم گذرانید و به درجه اجتهاد رسید.
در سال 1327 به دلیل استقبال از محمدرضا پهلوی در مدرسه طالبیه، تا حدودی محبوبیت خود را از دست داد.
این موضوع، ادامه کار را در آذربایجان دشوار ساخت و لذا راهی قم شد و از آن زمان تا پیروزی انقلاب اسلامی ارتباط خود را به طور پنهانی با دربار و رژیم حفظ نمود.
شریعتمداری برخلاف بسیاری از مراجع، قانون اساسی شاه را مورد تأیید قرار می داد و علیرغم اصرار مردم و روحانیت بر سرنگونی رژیم شاهنشاهی، خواستار اجرای قانون اساسی بود.
شاه آنگاه که از سوی روحانیون مبارز و مقاوم تحت فشار قرار می گرفت و اعصاب و روانش خرد می شد، چاره ای جز توسل به شریعتمداری نداشت.
اسداللّه علم وزیر دربار نیز در اجرای فرامین شاه، با واسطه ای مطمئن و مورد وثوق با شریعتمداری تماس می گرفت و از او چاره جویی می کرد.
گاهی نیز وی را به اجرای تصمیمات موظف می نمود.
موارد زیادی از این گونه امور دیده شده که توسط نزدیکان آگاه و وابستگان رژیم از جمله ارتشبد حسین فردوست (رئیس دفتر ویژه شاه) و احمدعلی انصاری (پسرخاله فرح) در خاطراتشان ثبت و ضبط گردیده است.
شریعتمداری بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل مشارکت در کودتای آمریکایی نوژه از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از مرجعیت خلع شد و در سال 1365 در گوشه انزوا فوت کرد.
ر.ک: وقایع اتفاقیه و شرح احوال رجال، صص 368ـ 369.
خاطرات حجه الاسلام فلسفی سید حمید روحانی، بررسی تحلیلی از نهضت امام خمینی، ج 1 و 2 مجله خواندنی ها، شماره 47، 14 /5 /1357 سازمان تبلیغات اسلامی، شریعتمداری، 1362 خاطرات فردوست