«نقاهت سیاسی در ایران»
تاریخ سند: 25 شهریور 1338
«نقاهت سیاسی در ایران»
متن سند:
شماره: ۵۲۶تاریخ 25 /6 /38
لوموند - پاریس - فرانسه - ۸ سپتامبر ۱۹۵۹
به قلم اریک رولو
«نقاهت سیاسی در ایران»
قاعده کلی این است که هر زمان جنگ سرد در جهان بروز می‌نماید، توجه مردم دنیا به ایران معطوف می‌گردد. در سال ۱۹۴۵ در این مملکت وقایعی رخ داد که منجر به تشدید جنگ سرد در جهان شد. سرنوشت خاورمیانه نیز بستگی به ثبات سیاسی و وضع ایران دارد و روی همین نظر در بلوک شرق و غرب همیشه مایلند در ایران تعادل بینشان برقرار باشد. ایران کشوری است که دارای ۲۵۰۰ کیلومتر مرز مشترک با اتحاد شوروی است. اولیای ایران به خوبی می‌دانند که در آن طرف مرزهای غربی، رژیمی برقرار شده است که مشغول مراوده و معانقه سیاسی با کشورهای کمونیست است. اولیای امور ایران همچنین مطلعند که رؤسای سابق حزب منحله توده نیز در بغداد پایتخت آن کشور جمع شده‌اند.
در قبال تحولات خارج از مرز، ایران پیوسته می‌کوشد که خود را از داخل، تقویت نموده و با هدایت شاهنشاه سیستم فئودالیته را که هنوز در این کشور باقی است، برای همیشه از بین ببرد.
ایران با اینکه برای تقویت خود از دوستان و هم پیمانان خود کمک می‌گیرد، در عین حال مایل است که با همسایگانش مخصوصاً روسیه شوروی نیز روابط حسنه داشته باشد. اعلیحضرت شاه ایران که دومین شاه سلسله پهلوی است، در نظر دارد فرا رسیدن دوهزار و پانصدمین سال تأسیس شاهنشاهی ایران را در سال آینده جشن بگیرد. آیا شاه و دولت ایران در نیل به هدف‌هایشان موفق خواهند شد یا نه؟
اکنون آقای «اریک رولو» خبرنگار لوموند که اخیراً از مسافرت به ایران بازگشت نموده است، به این سئوال پاسخ خواهد داد. آقای «رولو» سلسله مقالاتی درباره ایران تهیه نموده است که به تدریج در روزنامه لوموند درج و منتشر خواهد شد.
١- ایران یا بهشت استفاده طلبان
ایران کشوری است که در آن، حدی برای استفاده و کسب ثروت وجود ندارد.
می‌گویند در ایران ممکن است هر ساله سرمایه معینی را به چند برابر میزان اولیه‌اش افزایش داد. شخصی در این‌باره اظهار می‌داشت که با اندکی کوشش می‌توان منافع خارق‌العاده‌ای به دست آورد.
من این قبیل صحبت‌ها را از اشخاص مختلف که به کارهای انتفاعی اشتغال داشتند، چندین بار شنیدم. درآمد بازرگانان ایرانی از پایان جنگ دوم تاکنون افزایش خارق‌العاده‌ای یافته است. ترقی سرمایه به قدری سریع است که یک بقال معمولی در عرض مدت کوتاهی میلیونر شده است. صاحب مهمانخانه‌ای که من در تهران مقیم آن بودم، از قماش همین اشخاص بود.
این شخص در ابتدا بازرگان جزئی به شمار می‌رفت ولی بعد از دو سال برای تأسیس مهمانخانه‌ای با چند نفر شریک می‌شود. وی در حال حاضر مشغول ساختمان هتلی است که دارای دوازده طبقه است که قادر است. چند صد مسافر را در خود جای دهد.
این شخص علاوه بر شغل نامبرده، در احتکار زمین نیز منافع کلانی برده است.
وی هنوز هم دنبال امور انتفاعی می‌گردد تا منافع بیشتری از سرمایه‌اش عایدش شود هنگامی که در این‌باره با یک مهندس فرانسوی گفتگو می‌کردم، وی اظهار می‌دارد که سرمایه‌داران ایرانی که در رشته‌های صنعتی و تجارتی کار می‌کنند، انتظار دارند بهره‌ای بیشتر از این از سرمایه‌شان به دست آورند.
بازرگانان ایرانی در مقابل درآمد کلان خود عادت ندارند مالیات به دولت بپردازند.
روزی از شخصی برای بازرسی میزان ضرر یک مؤسسه بزرگ دعوت می‌کنند. نامبرده متوجه می‌شود که منافع حاصله از استخراج معدن را در ستون ضرر ذکر کرده‌اند.
البته در این صورت شرکت مزبور مالیاتی از بابت درآمد خود به دولت نخواهد پرداخت. رضاشاه کبیر پدر شاه فعلی هنگامی که قدرت را به دست گرفت، شروع به صنعتی نمودن مملکت کرد. البته این تحول صنعتی فقط در کارهای دولتی صورت گرفت ولی صنایع شخصی به هیچ وجه پیشرفتی ننمود. در جریان جنگ بین‌الملل دوم این پیشرفت نیز دچار وقفه شد و در سال‌های بعد از جنگ هیچگونه قدم مهمی برای توسعه اقتصاد کشور برداشته نشد.
دولت مرکزی در سال‌های پس از جنگ، همواره مشغول فرونشاندن اغتشاشات مختلف در نقاط گوناگون کشور بوده است. دولت مدتی مشغول سرکوب آشوب‌طلبان در کردستان و آذربایجان بود و مدتی نیز به خلع سلاح عشایر جنوب اشتغال داشت. زمانی نیز کوشش می‌کرد قوای روسیه را از نقاط خارجی ایران خارج سازد. پس از رفع این گرفتاری‌ها نیز ایران اغلب دچار عدم ثبات سیاسی بوده است. فعالیت‌های حزب توده، ترورهای متعدد سیاسی، سوء‌قصد علیه اعلیحضرت شاه و در آخر کار نیز جنبشی برای ملی کردن نفت موانع بزرگ در سر راه توسعه اقتصادی مملکت بودند.
در اواخر حکومت موسوم به ناسیونالیست دکتر مصدق، ایران در لب پرتگاه سقوط قرارگرفته بود. با وجود این اشکالات چگونه امکان داشت که سیاست اقتصادی رضاشاه کبیر را مانند سابق ادامه داد؟ دنبال این بحث را آقای «اریک رولو» در شماره بعدی لوموند ادامه خواهد داد.