موضوع: اظهارات اللهیار صالح
تاریخ سند: 21 فروردین 1348
موضوع: اظهارات اللهیار صالح
متن سند:
از: 21 تاریخ:21 /1 /1348به: 312 شماره: 229 /21
موضوع: اظهارات اللهیار صالح
ساعت 1630 روز 18 /1 /48 آقایان علی آل‌یاسین عضو انجمن شهر شهرستان کاشان و حاجی علی خان حق‌پرست برای دیدن اللهیار صالح به منزل وی رفته1 و ضمن صحبتهای مختلف، آقای آل یاسین از اللهیار صالح سئوال نمود که آیا بجز مرحوم محمدعلی خان بنی آدم در فامیل شما شخص دیگری با لقب شریف الدوله بوده است یا خیر. اللهیار صالح پاسخ داد بلی، شریف الدوله بزرگ قبل از او این لقب را داشته است. سپس از آقای آل‌یاسین سئوال نمود شما چطور راجع به این موضوع سئوال نمودید. آقای آل‌یاسین گفت شنیده‌ام کتابی به نام فراماسونری2 در ایران چاپ شده که دو نفر شریف‌الدوله در آن نام برده شده است. در این موقع اللهیار صالح اظهار داشت بلی جلد سوم این کتاب را می‌گویند نام جمعی از معروفین را تحت عنوان عضو فراماسونری از قبیل آقایان دکتر اقبال و مهندس شریف‌امامی در آن برده‌اند و آقایان فوق حضور اعلیحضرت شرفیاب شده و شکایت کرده‌اند؛ لذا سازمان امنیت جلد سوم را توقیف کرده است و مطلب مهم این است که چطور آقای اسمعیل رائین3 نویسنده این کتاب موفق شده این مدارک را به دست بیاورد. ضمناً فراماسونری ایران از شعبه اسکاتلند می‌باشد و هر دستوری از آنجا برسد کورکورانه اطاعت می‌کنند و اینکه اعلیحضرت در نطق خود فرموده‌اند که دکتر مصدق از عمال انگلیس بود، مربوط به همین مطلب است و در این کتاب هم نام او آمده است، ولی من در زمان حیات وی از دکتر مصدق این مطلب را سئوال کردم.4 وی پاسخ داد ابتدا خیال کردم این یک سازمان اخلاقی است و بعد فهمیدم سیاسی و علیه مصالح مملکت است، دیگر نرفتم و اینکه اعلیحضرت باز فرمودند علیه دکتر مصدق مدرک دارم، ممکن است همین باشد ولی مرحوم دکتر مصدق که من دل خوشی از او ندارم، به مملکت خدمت کرد و بهترین مبارز در آسیا علیه انگلیس بود، گرچه او به من خیلی صدمه زد، ولی حق را باید گفت. در خاتمه نامبرده راجع به اوضاع فعلی صحبت نمود و اظهار داشت که از مشروطیت اثری باقی نیست.
نظریه منبع. نظری ندارد.
نظریه رهبر عملیات. مفاد گزارش فوق صحیح به نظر می‌رسد. ضمناً در حال حاضر از اللهیار صالح فعالیتهای مشکوکی به ظاهر مشاهده نمی‌شود.
نظریه امنیت داخلی. در سمینار شرکت نموده است.
رئیس ساواک. نظری ندارد.
آقای محمود زاده. 1. بهره‌برداری شود. 2. منبع صفی کیست؟ آیا تا به حال راجع به این منبع مکاتباتی از ساواک قم شده است؟ 3. قبلاً با ادامه کار آل یاسین به عنوان عضو انجمن شهر مخالفت شده چطور هنوز به کار خود ادامه می‌دهد این موضوع را روشن نمایند.5 25 /1 /48
توضیحات سند:
1. گزارش شماره 203 /21- 20 /1 /48 حاکی است: «اللهیار صالح در تاریخ 16 /1 /48 به شهرستان کاشان وارد و در منزل شخصی خود واقع در کوی سرسنگ اقامت نموده. نامبرده در بدو ورود با آقای اصغر گلی زاده و چند نفر دیگر در تماس بوده است.» بخش ضمائم همچنین در گزارش شماره 211 /21- 25 /1 /48 آمده است: «اللهیار صالح در تاریخ 20 /1 /48 کاشان را به قصد تهران ترک نمود. ضمناً نامبرده در مدت اقامت خود در کاشان با آقایان اصغر شربتی. اصغر گلی زاده. شاکری. حاجی حق‌پرست. جعفر کبابی. شیرازی در تماس بوده است.» بخش ضمائم2. منظور کتاب «فراموشخانه و فراماسونری در ایران» است که توسط اسماعیل رائین و با هدف بهره گیری سیاسی از محتوای آن به رشته تحریر درآمد.
3. اسماعیل رائین، فرزند غلامحسین، مورخ، روزنامه‌نگار و محقق معاصر، در سال 1298ش در بوشهر متولد شد. پدرش خدمه پلیس جنوب و برادرش «پرویز» رئیس خبرگزارى آسوشیتدپرس بود. رائین پس از تحصیلات، در سال 1314 به عنوان تلگرافچى در وزارت پست و تلگراف استخدام شد و در جریان وقایع آذربایجان، تلگراف‌هاى واصله از این استان را در نشریات کیهان، تهران مصور و آتش به چاپ رساند و از این طریق به مطبوعات راه یافت. او سپس به همکارى با روزنامه اطلاعات پرداخت و در سال 1329، به علت نشر خبرى علیه رزم‌آراء به دستور او، از مؤسسه فوق برکنار شد و به فعالیت در مجله تهران مصور و روشنفکر ادامه داد.
رائین پیش از کودتاى 28 مرداد 1332، از طرف حزب توده به عنوان خبرنگار فستیوال جهانى جوانان به بخارست اعزام شد و پس از بازگشت، به علت وقوع کودتا، در بندر انزلى دستگیر و به تهران اعزام و پس از چند روز آزاد شد. او در یک مکالمه تلفنى با على حافظى مدیر روزنامه دنیاى جدید مى‌گوید: « به خواهش والاحضرت اشرف پهلوى، زندگى خود را به باد داده و زحمت کشیدم و وقتى که خرشان از پل گذشت، دیگر مرا نشناختند.» او در این مکالمه، نصرت‌الله معینیان، رئیس جدیدالانتصاب دفتر مخصوص شاهنشاهى را به علت « سرسپردگى به آمریکا » و خدمتگزارى به گراتیان یاتسوویچ، افسر اطلاعاتی سازمان سیا در ایران، مورد حمله شدید قرار مى‌دهد. اسماعیل رائین، از بدو تأسیس ساواک با آن همکارى داشت و یکى از سوژه‌هاى فعالیت و نفوذ در سفارت شوروى و وابستگان ایرانى آن، در پوشش پژوهش در تاریخ حزب کمونیست ایران بود. در سال 1344 به همراه 5 روزنامه‌نگار دیگر ایرانى به اسرائیل مسافرت کرد و طى آن ملاقاتهایى با سران آن رژیم به عمل آورد.
ساواک براى کارهاى تحقیقاتى، تمامى امکانات را در اختیار وى قرار داد و حتى دفترى در خیابان روزولت، برایش تدارک دید. آشنایى رائین با شاپور جى ریپورتر، مسلّم است. او با برادران آدمیت روابط حسنه داشت. کتاب 3 جلدى «فراموشخانه و فراماسونرى در ایران » با همکارى فعال وی و ساواک تهیه و منتشر شد و ساواک براى تدوین آن، اسناد دسته بندى شده و منظم خود را در اختیار رائین قرار داد. وى پس از آن، با ماسونها، مورخان و روزنامه‌نگاران ارتباط وسیعى برقرار می‌نمود که ماحصل آن را براى ساواک ارسال مى‌داشت. رائین رابطه خوبى با امیراسدالله علم، وزیر دربار داشت و حتى در نوشته‌هاى خود، او را مى‌ستود. نوشته‌هاى وى را مى‌توان بخشى از تاریخ ماسونى و حذف چهره‌هاى خاص دانست. مسلما زندگى عجیب و پرماجراى اسماعیل رائین نیاز به تحلیل دارد. وی در سال 1358 در درگیرى با مدیر مؤسسه امیرکبیر در تهران دچار سکته شد و درگذشت.
فصلنامه مطالعات سیاسى، مؤسسه مطالعات و پژوهشهاى سیاسى، شماره 1، تهران، ص 64 ؛ فراماسونرى در ایران، 2 جلد، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهاى سیاسى، تهران، 1380
4. در اصل: شنیدم
5. براساس این دستور، طی شماره 515 /312- 30 /1 /48 به ساواک قم نوشته شد: «خواهشمند است دستور فرمایید درباره موارد زیرین اقدام و نتایج حاصله را اعلام نمایند. 1. با توجه به اینکه قبلاً با ادامه کار علی آل یاسین به عنوان عضو انجمن شهر شهرستان کاشان مخالفت به عمل آمده لذا به نحو مقتضی علت ادامه کار نامبرده را در انجمن مورد بحث و روشن و چگونگی را اشعار دارند. 2. منبع صفی کیست؟ آیا این شخص ارتباط و دسترسی به اهداف بخش 312 این اداره کل دارد یا خیر. در هر صورت وضعیت مشارالیه را روشن و نتیجه را اعلام دارند.» بخش ضمائم که ساواک قم طی شماره 706 /21- 13 /2 /48 پاسخ داد: « 1. به استحضار می‌رساند که پس از انعکاس سوابق علی آل یاسین عضو انجمن شهر کاشان به بخش 321 اوامری طی شماره 114054 /321- 30 /11 /47 دال بر اینکه عضویت وی در انجمن شهر کاشان به مصلحت نیست واصل که عیناً مراتب به فرمانداری کاشان اعلام و فرمانداری کاشان نیز با انعکاس مطالبی علاقمندی و مراتب شاهدوستی وی را به این ساواک منعکس که این ساواک با وصول نامه فرمانداری وی را به ساواک احضار و ترتیبی داد که همکاریهای لازم را با ساواک بنماید عیناً جریان طی شماره 5155 /21- 19 /12 /47 به بخش 321 آن اداره کل منعکس که از آن تاریخ تاکنون امریه در این خصوص واصل نگردیده و این ساواک در طول این مدت در انتظار صدور اوامر مرکز بوده است. 2. منبع صفی شخص اشاره شده بالاست و دسترسی وی به هدف موکول به مقتضیات زمانی است و در عین حال ساواک این موضوع را استقبال می‌کند. ضمناً تحبیب مشارالیه در مرکز فقط از طریق مذاکره اثرات بیشتری در پیشرفت فعالیت وی دارد و احضار و تفهیم مسائل به وی و ترغیب او به فعالیت هرچه بیشتر اثر مطلوبی خواهد داشت.» بخش ضمائم