خبری که به صورت خیلی محرمانه تلقی شده، مأموریت آقای اللهیارصالح به یکی از پست‌های سفارت کبری به خارج از کشور است
تاریخ سند: 15 بهمن 1335
خبری که به صورت خیلی محرمانه تلقی شده، مأموریت آقای اللهیارصالح به یکی از پست‌های سفارت کبری به خارج از کشور است
متن سند:
شماره: 77 تاریخ:15 /11 /1335اطلاعیه
خبری که به صورت خیلی محرمانه تلقی شده، مأموریت آقای اللهیارصالح به یکی از پست‌های سفارت کبری به خارج از کشور است. در این مورد اظهار شده شرفیابی آقای صالح به همین منظور بوده و خود او هم با این مأموریت موافقت داشته و به زودی به خارج خواهد رفت.
این مأموریت در صورتی که به زودی عملی شود، محاسن و معایبی دارد.
حسن سرعت در اعزام صالح این است که چون در بدو تشکیل کابینه آقای علاء1 به شرکت در آن حاضر نشد، به این طریق این دولت و کلیه اعمال آن را تأیید کرده است؛ زیرا در زمان این کابینه شغلی را قبول کرده است.
عیب آن این است که تصور خواهد شد چون موجبات زمامداری صالح فراهم بوده، او را به این عنوان به خارج فرستاده اند.
شق دوم این است که مأموریت ایشان مدتی به تأخیر افتد و چنانچه کابینه آقای علاء کنار رفت، در کابینه بعدی به مأموریت خارج برود. در این صورت آن توهم نیز از بین خواهد رفت.
در هر دو صورت جنبه سازشکارانۀ آقای صالح به قوت خود باقی خواهد ماند.
اطلاعیه آن تقدیم تیمسار گردیده است. 13 /11 /35
بخش 2 . در پرونده انفرادی ضبط گردد. 15 /11
توضیحات سند:
1. حسین علاء ملقب به معین‌الوزرا، فرزند میرزا محمد علیخان علاءالسلطنه و نوه‌ی مجدالملک سینکی، در سال 1262 ش در تفلیس به دنیا آمد. در آن هنگام پدرش کنسول ایران در تفلیس بود و لقب معین‌الوزرا داشت. در شب 11 محرم 1307 ق که ناصرالدین شاه از سفر سوم اروپا برمی‌گشت، در تفلیس به خانه معین‌الوزرا رفت و هنگام ورود او، حسین علاء به پیشواز شاه رفت و به زبان فرانسه به شاه خوش آمد گفت. در 1307 ق پدرش، لقب علاءالسلطنه گرفت و از طرف ناصرالدین شاه به وزیر مختاری ایران در لندن منصوب شد. علاء هم به اتفاق پدر عازم انگلستان گردید و تحصیلات متوسطه را در آنجا به پایان برد و در 1321 ق به پیشنهاد پدرش، از طرف وزارت خارجه به عنوان کارمند، مأمور خدمت سفارت ایران در لندن شد. در سال 1330 که علاءالسلطنه برای چندمین بار وزیرخارجه شد، علاء به ریاست کابینۀ وزارت خارجه ارتقاء جست و لقب «معین‌الوزرا» گرفت. او چون به زبان انگلیسی تسلط داشت، بیشتر اوقات در مشکلات سیاسی که بین وزارت خارجه و سفارت انگلستان روی می‌داد، واسطۀ ملاقات و مذاکره با وزیر مختار بود و اولیاء سفارت انگلستان، با توجه به سوابق مأموریت علاءالسلطنه در لندن، به فرزندش نیز اعتماد داشتند. علاء در دوران جنگ اول جهانی به مناسبت داشتن شغل ریاست کابینۀ وزارت امور خارجه و چیرگی بر دو زبان انگلیسی و فرانسه، در مذاکرات سیاسی ایران با سفارتخانه‌های خارجی نقش حساسی داشت. او برای شکستن شهرت انگلوفیلی خود، گاهی به جانبداری از آلمان تظاهر می کرد. علاء در طول دوران زمامداری وثوق‌الدوله و مشیرالدوله و حکومت سپهدار رشتی و حکومت کودتا، وزیر مختار ایران در آمریکا بود و در انتخابات دورۀ پنجم، به وکالت طهران برگزیده شد و در آذر ماه 1302 به طهران بازگشت. علاء همکاری صمیمانه با تقی‌زاده را از مجلس پنجم آغاز کرد و در جلسۀ نهم آبان 1304 که برای خلع سلطنت از سلسلۀ قاجاریه رأی گرفته شد؛ به تبعیت از تقی‌زاده، رأی مخالف داد. پس از پایان مجلس پنجم، در مراد 1306 به وزیر مختاری ایران در پاریس برگزیده شد. در سال 1311 به طهران بازگشت و رئیس بانک ملی شد. در نیمه دوم سال 1312 به وزیر مختاری ایران در لندن منصوب شد و چهار سال نیز در این مقام بود، سپس در سال 1316 به طهران احضار و از طرف جم، نخست‌وزیر، به ریاست کل تجارت و امور اقتصادی منصوب شد.در نیمه دوم سال 1321 پس از فوت فرزین، به وزارت دربار منصوب گردید و قریب سه سال در این مقام بود و در سال 1324 به سمت سفیر ایران در آمریکا برگزیده شد و رهسپار واشنگتن گردید. وی در اواخر 1328 به ایران بازگشت و در فروردین 1329 در کابینۀ علی منصور، به عنوان وزیر خارجه معرفی گردید. به دنبال ترور رزم‌آرا و مرگ وی در 16 اسفند 1329 توسط فدائیان اسلام، مأمور تشکیل کابینه شد؛ اما دوران زمامداری او به بیش از دو روز پس از گرفتن رأی اعتماد از مجلس در تاریخ 12 اردیبهشت به طول نینجامید. وی پس از استعفا در نیمه سال 1330 مجدداً وزیر دربار شد. به دنبال برکنار زاهدی از پست نخست وزیری در سال 1334، علاء مأمور تشکیل دولت شد. به دنبال الحاق ایران در پیمان بغداد، علاء تصمیم به شرکت در کنفرانس دولت‌های عضو پیمان در بغداد را داشت که به دلیل مخالفت نیروهای ملی و مذهبی با این پیمان، فدائیان اسلام در تاریخ 25 / آبان / 1334 وی را که قصد شرکت در مجلس ترحیم سیدمصطفی کاشانی (نماینده مجلس و فرزند ارشد آیت‌الله کاشانی) در مسجد شاه را دشت، ترور نمودند؛ ولی وی از این حادثه جان سالم به در برد و در حالی که سر و پیشانی‌اش جراحات سطحی برداشته بود و باندپیچ نموده بود، در جلسه‌های پیمان بغداد شرکت کرد. به دنبال این ترور، نواب صفوی و برخی از اعضای فدائیان اسلام دستگیر و محاکمه و اعدام شدند و دولت علاء تا اواخر 1335 به کار خود ادامه داد. وی در سال 1336 بار دیگر به وزارت دربار منصوب و تا شهریور 1342 در این مقام بود. وی هم چنین ریاست شورای جشن‌های شاهنشاهی، ریاست هیئت امنا دانشگاه پهلوی، ریاست هیئت مؤسسین دانشگاه ملی و ریاست انجمن برادری جهانی و لاینز بین‌المللی و استاد اعظم فراماسونری را به عهده داشت.
حسین علاء در 21 تیر 1343ش در تهران از دنیا رفت و در شهرری به خاک سپرده شد.
حسین فردوست درباره‌ی او می‌گوید: «... این شخص طرفدار سیاست انگلیس و علاقمند شدید به محمدرضا، از دوره جوانی که هر دو نماینده مجلس بودند، نزدیک‌ترین فرد به مصدق بود. همین فرد، تردیدی نداشته و ندارم که محکم‌ترین رابط بین محمدرضا با سفارت‌های انگلیس و آمریکا و در عین حال محکم‌ترین رابط بین محمدرضا و مصدق بود. اطلاع داشتم که ملاقات‌های علاء با انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها فقط در رده سفیر بود و محل ملاقات آنها در ساختمان وزارت دربار بود.»
برای اطلاع از نقش علاء در دوران دولت مصدق و حضور وی در عرصه تحولات سیاسی دهه 1330 به کتاب خاطرات فردوست مراجعه کنید.
نخست وزیران . ابراهیم صفایی . ص 257
باقر عاقلی . شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران . ج 2 . ص 1011.