درباره: وعاظ ممنوع‌المنبر
تاریخ سند: 14 شهریور 1357
درباره: وعاظ ممنوع‌المنبر
متن سند:
گزارش [اداری]از: 312 تاریخ: 14 /6 /57
درباره: وعاظ ممنوع‌المنبر
محترماً به عرض می‌رساند: بدینوسیله صورت اسامی وعاظ و عناصر افراطی مذهبی که به علت ایراد مطالب خلاف مصالح مملکتی و تحریک‌آمیز ممنوع از وعظ شده‌اند به پیوست از نظر عالی می‌گذرد.
همان‌طوری که استحضار دارند، وعاظ و عناصر افراطی که تا چند سال قبل ممنوع از وضع بودند قریب 30 الى 50 نفر بود که به علت گسترش فعالیت‌های افراطی مذهبی و متعاقب آن توسعه و آغاز فعالیت‌های گروه‌های هوادار جبهه به اصطلاح ملی و روحانیون افراطی به تعداد افراد ممنوع از وعظ افزوده شد و اکنون طبق لیست مذکور 124 نفر ممنوع از وعظ می‌باشند.
افزایش تعداد وعاظ ممنوع‌المنبر مشکلات زیر را در پی داشته است:
١- کنترل مجامع و محافل مذهبی برای جلوگیری از سخنرانی وعاظ و سخنرانان مذهبی ممنوع از وعظ با اشکال مواجه بوده و امکان جلوگیری از سخنرانی تمامی این افراد در نقاط مختلف کشور امکان پذیر نیست.
2- روحانیون افراطی ممنوع از وعظ برای سخنرانی در مجامع و محافل مختلف به شیوه‌های مختلفی متوسل می‌شوند و با انتخاب نام مستعار و یا مسافرت به شهرهای غیر از محل سکونت خود از منبر استفاده و سپس محل را ترک می‌کنند.
3- عناصر دعوت کننده از وعاظ مذکور که اغلب از افراطیون مذهبی هستند، عموماً با همفکری چند تن از عوامل مذهبی منطقه نسبت به دعوت واعظ مورد نظر اقدام به طوری که حضور این‌گونه وعاظ در یک منطقه تا قبل از سخنرانی وی و حتی بعد از آن روشن نمی‌‌‌گردد.
4- ممنوع از وعظ شدن روحانیون افراطی معروفیت آنها را در پی داشته و این امر موجب توجه عناصر افراطی به آنها و دعوت برای سخنرانی از آنان می‌گردد. این موضوع وسیله و عاملی است که آنها از منبر به صورت غیر مجاز آن استفاده کنند.
5- با ممنوع از وعظ شدن روحانیون افراطی نه تنها درآمد آنها قطع نمی‌‌‌گردد که موجبات تنبه آنها از اقدامات خلاف گردد، بلکه این امر اغلب اوقات وسیله‌ای بوده که روحانیون افراطی با تمسک بآن معروفیت پیدا نمایند و بدین وسیله با جلب توجه عناصر افراطی مذهبی راه را برای پرداختن وجوه شرعی به آنها باز نمایند. لذا مشاهده می‌شود که وضع مالی این قبیل از وعظ و روحانیون اکثراً به نسبت دیگران بهتر و از شرایط زندگی راحت‌تری برخوردارند.
6- وعاظ ممنوع‌المنبر از وعظ قبلاً پس از ممنوع‌المنبر شدن با توسل به برخی از روحانیون و آیات و یا نوشتن دادخواست‌های متعدد و ابراز ندامت از اعمال گذشته خود تقاضای رفع ممنوعیت از منبر خود را می‌کردند که در سنوات اخیر این‌گونه توسل و نوشتن دادخواست‌ها به نسبت قبلی کمتر شده و وعاظ ممنوع از وعظ تقاضائی در زمینه رفع ممنوعیت از منبر خود نمی‌‌‌کنند.
7- به طوری که تجربه نشان داده تعدادی از وعاظ که ممنوع از وعظ شده و پس از رفع ممنوعیت از منبر از آنها به عمل آمده، پس از گذشت مدتی همان رویه قبلی خود را در پیش گرفته‌اند و مجدداً ممنوع از وعظ گردیده‌اند و این امر برای چندین بار استمرار یافته بدون آنکه این‌گونه وعاظ واقعاً در نیت و هدف قبلی تغییری داده باشند. مجموع با توجه به موارد بالا که ذکر شد، توسل به ممنوع از وعظ کردن روحانیون افراطی هر چند در گذشته تا حدودی دارای اثراتی بود و موجب می‌گردید که روحانیون افراطی تا حدی از دنبال کردن اعمال خلاف خود باز داشته شوند، لیکن در شرایط فعلی آن اثرات گذشته بر اعمال و گفتار آنها مترتب نیست و تأثیرپذیری موضوع (ممنوع از وعظ کردن) آن حالت و شرایط قبلی خود را تا حدود زیادی از دست داده است. لذا پیشنهاد می‌گردد:1
1- من بعد جز در مواردی استثنائی که وضعیت و سوابق واعظ یا روحانی مورد نظر ایجاب نماید از ممنوع از وعظ کردن وعاظ و روحانیون خودداری و بر حسب درجه و شدت عملی که انجام داده با مدارک موجود از واعظ مورد بحث نسبت به تعقیب قانونی این‌گونه وعاظ اقدام گردد.
2- از وعاظی که طبق لیست تقدیمی ممنوع‌المنبر هستند جز عده‌ای که با علامت مثبت مشخص شده‌اند، بقیه از لیست حذف و در صورت اقدام به عمل خلاف مصالح مملکتی و یا ایراد مطالبی که تعقیب قانونی را الزام آور سازد نسبت به تعقیب قانونی آنها اقدام گردد.
- از طبقه بندی سری خارج و در طبقه بندی خیلی محرمانه قرار گرفته است.
توضیحات سند:
1. این گزارش نشان دهنده نهایت استیصال رژیم و دستگاه امنیتی آن در ممنوع‌المنبر نمودن وعاظ و روحانیون در طول سال‌های گذشته است. نکات اشاره شده در گزارش واقعیاتی است که رژیم در پایان حیات خود به آن رسید. دورانی که هیچ‌گونه اهرم قدرتی برای کنترل قدرت نفوذ کلام و حرکت روحانیت نداشت.فی الواقع یکی از عوامل موفقیت قیام مردم، حضور علماء و روحانیون و وعاظ در مساجد و منابر و در بین مردم بود که عامل تعیین کننده‌ای جهت روشنگری ملت مسلمان ایران به شمار می‌رفت.