گزارش وقایع حوزه فرمانداری نظامی تهران و حومه
تاریخ سند: 3 دی 1357
گزارش وقایع حوزه فرمانداری نظامی تهران و حومه
متن سند:
مدت : از ساعت 0800 روز 3 /10 /1357 الی ساعت 1700 روز 3 /10 /1357 1ـ گزارشات رسیده و اقدامات انجام شده الف : سازمان اطلاعات و امنیت تهران (1) تا ساعت 1220 روز جاری وضع بازار تهران، شمیران، شهر ری بشرح زیر بود.(الف) بازار تهران و مغازه های اطراف آن بسته بود، نفت کم بود بنزین وجود داشت، تاکسی و اتوبوس کار میکرد.
(ب) مغازه های تجریش چهل درصد باز و مغازه های اطراف 60% باز بود، بنزین وجود داشت، نفت بسیار کم بود.
(پ) بازار شهر ری و مغازه های اطراف آن باز بود، نفت کم بود، بنزین وجود داشت، کرایه و اتوبوس کار میکرد.
(ت) سطح شهر عادی بود.
(ث) وضع میادین عادی بود.
(2) برابر شایعات موجود در بین مردم فردا (4 /10 /57) یا پس فردا عناصر اخلالگر در خیابان های تهران میتینگ برگزار خواهند نمود و اضافه گردیده فردا یا پس فردا شب ساعت 2400 روح اله خمینی به ایران خواهد آمد.
(3) خانم باسمی کارمند اداره آموزش و پرورش شهریار روز جاری اظهار داشته خمینی اعلامیه ای داده که در آن گفته شده خون جهودها و طرفداران کد 66 مباح است.
1 ب : برابر گزارش د ژ مر در ساعت 1100 روز جاری سرپاسبان سوم اسدیان از طرف تظاهرکنندگان مورد حمله قرار گرفته و مضروب شده و به بیمارستان شهربانی اعزام گردید جنگ افزار و بیسیم وی را تظاهرکنندگان برده و موتور سیکلت آنرا بآتش کشیده اند.
2 2ـ تظاهرات انجام شده در سطح شهر تهران1 در روز 3 /10 /1357 (1) در ساعت 0800 دانش آموزان دبیرستان کالج البرز در جلوی کالج در خیابان حافظ تظاهرات نمودند.
(2) دانش آموزان هنرستان سهراب واقع در کوروش کبیر در ساعت 0800 در خیابان تظاهرات نمودند.
(3) در ساعت 0810 دانش آموزان دبیرستان دکتر هوشیار روبروی دانشگاه آریامهر اجتماع و تظاهرات نمودند.
(4) حدود 800 نفر در ساعت 0800 روز جاری در خیابان نواب و آذربایجان در حالیکه پرچم و عکس خمینی در دست داشتند تظاهرات و راه پیمائی نمودند.
(5) در ساعت 0850 حدود 150 نفر در خیابان تخت جمشید و دانشکده پلی تکنیک در حالیکه تعدادی موتور سوار آنان را همراهی و نقش رابط را با سایر تظاهرکننده ها بعهده داشتند در حال راهپیمائی و تظاهرات بودند.
(6) در ساعت 0850 حدود 400 نفر دانش آموز در خیابان سبلان جنوبی و خیابان تهران نو تظاهرات نمودند.
(7) در ساعت 0850 حدود 200 نفر در خیابان تخت جمشید بطرف سفارت آمریکا در حرکت بوده و تظاهرات مینمودند.
(8) در ساعت 0920 حدود 1000 نفر در حالیکه عکس هائی از خمینی و رهبران کشور شوروی را در دست داشتند در خیابان سپهبد زاهدی و کریمخان زند حرکت نموده و تظاهرات می نمودند.
(9) در ساعت 0900 کارمندان شهرسازی شهرداری که تعدادشان حدود 300 نفر بودند پس از تهیه نان و تخم مرغ بطرف بهشت زهرا حرکت نمودند.
(10) دبیرستان مسعود کیهان واقع در خیابان قصر بوسیله دانش آموزان شیشه های مدرسه شکسته و بخاریها بآتش کشیده شده است.
(11) دانش آموزان مدرسه آرین بوسیله 8 دستگاه ماشین بدون شماره که تابلوی علائم چریکهای فدائی خلق را نصب نموده بودند تهدید به آتش سوزی و قتل گردیدند.
(12) در ساعت 0935 دانش آموزان مدرسه داریوش و هنرستان شماره 8 تاسیسات شرکت واحد را مورد حمله قرار دادند.
(13) در ساعت 0915 در شهرآرا چند مدرسه تظاهرات نمودند.
(14) در ساعت 1030 در خیابان فرصت و شاهرضا در حدود 1000 نفر تظاهرات نمودند.
(15) در ساعت 1030 عده ای در بازار تظاهرات نمودند.
(16) در ساعت 1040 در تقاطع کاخ و آریامهر بسمت شمال 200 نفر در حال تظاهرات بودند.
(17) در ساعت 1030 تعداد زیادی در خیابان ملت تظاهرات نموده و مغازه ها را وادار به بستن و تعطیل مینمودند.
(18) در ساعت 1045 حدود 1000 نفر در پل رومی تظاهرات نمودند.
(19) در صبح روز جاری تعدادی اخلالگر به مغازه های خیابان لاله زار و استانبول مراجعه و با تهدید وادار به بستن مغازه نمودند.
(20) در ساعت 1100 حدود 10000 نفر در میدان کندی تظاهرات نمودند.
(21) در ساعت 1100 حدود 2000 نفر در میدان 25 شهریور تظاهرات نمودند.
(22) در ساعت 1000 حدود 600 نفر از کارکنان رادیو تلویزیون در قسمت پارک شاهنشاهی اجتماع و با در دست داشتن پلاکارتهائی که در آن نوشته شده تلویزیون ارتشی از ما نیست بطرف میدان ونک حرکت نموده که تعدادی از مردم و دانش آموزان بآنها پیوستند و جمعیتی بالغ بر 1500 نفر را تشکیل میدادند.
(23) در ساعت 1100 تعدادی از مردم در خیابانهای شاهرضا فردوسی، لاله زار اقدام به تظاهرات نموده و ماشین ها را متوقف و مردم را پیاده و وادار به تظاهرات مینمودند.
(24) در ساعت 1030 دو هزار نفر کارمندان شرکت ملی نفت ایران از محل کار خود خارج و بطرف دانشگاه راهپیمائی نمودند.
(25) در ساعت 1130 نزدیک 50 نفر از دانشجویان دانشکده پزشکی رازی در آمفی تأتر بیمارستان مذکور اجتماع و تظاهرات نمودند.
(26) در ساعت 1130 حدود یکهزار نفر دانشجو و دانش آموز در حوالی کوچه های شاه آباد، ظهیرالاسلام و چهار راه سید علی موضع گرفته بودند و قصد داشتند پس از تعطیل دبیرستانها با دانش آموزان همآهنگ شده و تظاهرات نمایند.
(27) در ساعت 1330 میدان ثریا و نظام آباد درگیری سختی بوجود آمد و یک سرباز با نارنجک زخمی شده است.
(28) در پل چوبی یک خودرو نظامی آتش زده شده و سرنشین آن که سرباز بوده سوخته است (فوت نموده) (29) یک سرباز و درجه دار در پل چوبی بعلت آتش زدن خودرو مجروح و به بیمارستان اعزام شدند.
(30) در حوزه کلانتری 6 در اثر پرتاب نارنجک یک سرباز فرمانداری نظامی زخمی شده است.
(31) در ساعت 1330 در مقابل سفارت آمریکا یک خودرو ارتشی را آتش زده و به سفارت تیراندازی نمودند.
(32) دانش آموزان دبیرستان خوارزمی در ساعت 1130 روز جاری به پشت بام مدرسه رفته و با سنگ و آجر شیشه های خودروهای عبوری را میشکستند که پس از خروج از مدرسه 58 نفر از تظاهرکنندگان دستگیر شدند، در این درگیری به مامورین فرمانداری نظامی و دانش آموزان آسیب نرسید.
1 (33) در ساعت 1350 حدود 500 نفر در میدان چمن نازی آباد به مامورین حمله و در نتیجه 2 گلوله پلاستیکی شلیک شد.
(34) در ساعت 1330 تظاهرکنندگان از دیوار سفارت آمریکا بالا رفته یک خودرو ارتشی را خرد نموده و یکدستگاه جیپ ارتش را آتش زده اند.
1 (35) در ساعت 1340 تظاهرکنندگان در خیابان نظام آباد اجتماع و مامورین مجبور به تیراندازی هوائی و گاز اشک آور شدند از طرف تظاهرکنندگان یک نارنجک از پشت بام بسوی مامورین پرتاب و در نتیجه ستوان 3 محمود زارع و گ 3 وظیفه سرور و سرباز حسین پور مجروح و به بیمارستان 501 اعزام و عده ای دستگیر شدند.
(36) در ساعت 1300 حدود 200 نفر در بیست متری فلاح تظاهرات نمودند و با اعزام مامورین بمحل و تیراندازی 6 تیر هوائی آنان متفرق و 14 نفر دستگیر گردید که همگی از 18 سال کمتر دارند.
در کلیه موارد بالا فرمانداری نظامی مناطق در جریان بوده و تظاهرکنندگان را متفرق نموده است.
3ـ وضعیت نواحی 19 گانه آموزش و پرورش در تاریخ 3 /10 /1357 ناحیه 1 علاوه بر چهار باب مدرسه تعطیل شده 3 باب نیز روز جاری تعطیل و 2 باب نا آرام و بقیه با دانش آموزان کمتری دایر میباشند.
ناحیه 2 روز جاری سه باب تعطیل، 9 باب نا آرام و بقیه دایر لیکن دانش آموزان کمتری حضور دارند.
ناحیه 3 از بیست و یک دبیرستان 16 دبیرستان تعطیل گردیده است.
ناحیه 4 از بیست و دو دبیرستان تعداد 19 باب تعطیل و یا نا آرام بود.
ناحیه 5 از 18 باب دبیرستان 5 باب تعطیل و در بقیه نا آرامی هائی وجود دارد.
ناحیه 6 از دوازده باب دبیرستان 4 باب تعطیل گردیده است.
ناحیه 7 از 15 باب دبیرستان تعداد 10 باب تعطیل است ضمنا دو باب راهنمائی نیز تعطیل گردیده است.
ناحیه 8 اکثر دبیرستانهای این ناحیه تعطیل و یا ناآرام بود.
ناحیه 9 از بیست و دو دبیرستان تعداد چهار باب تعطیل و 12 باب ناآرام و بقیه آرام بودند.
ناحیه 10 از 15 باب دبیرستان و هنرستان تعداد چهار باب تعطیل و دو باب ناآرام بودند.
ناحیه 11 از 16 دبیرستان تعداد دوازده دبیرستان تعطیل گردیده.
ناحیه 12 از 6 باب دبیرستان تعداد چهار باب و از بیست باب راهنمائی تعداد ده باب و از 60 دبستان تعداد 5 باب ناآرام و یا تعطیل میباشند.
ناحیه 13 از 45 باب دبیرستان 10 باب و از 22 راهنمائی نیز 10 باب تعطیل و تعدادی از مدارس نیز ناآرام میباشند.
ناحیه 14 از 22 باب دبیرستان تعداد 20 باب تعطیل و ناآرام بوده و فقط دو باب دایر میباشند.
ناحیه 15 از 17 دبیرستان تعداد 5 باب تعطیل و در تعدادی نیز ناآرامی وجود دارد.
ناحیه 16 از 25 دبیرستان تعداد 18 باب تعطیل و یا ناآرام بود.
ناحیه 17 از 16 باب دبیرستان تعداد 3 باب تعطیل و 10 باب ناآرام بود.
ناحیه 18 تعدادی از مدارس شمیران در روز جاری تعطیل و دانش آموزان به خیابانها ریخته و تظاهرات نمودند.
ناحیه 19 در ناحیه 19 شهر ری 8 باب دبیرستان و 6 باب راهنمائی تعطیل بودند.
4ـ اعتصابات : الف : کارکنان آب، برق، توانیر، مرکز آمار ایران، شرکت بیمه ایران، شرکت ملی گاز، وزارت کار و امور اجتماعی، صندوق تامین اجتماعی، گمرک تهران، وزارت دارائی، سازمان انرژی اتمی ضمن حضور در سر کار از انجام امور محوله خودداری و به اعتصاب خود ادامه میدهند.
ب : کارکنان موسسات ثبت اسناد، وزارت پست و تلگراف، وزارت فرهنگ و هنر سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران ضمن حضور در سر کار به کم کاری خود ادامه میدهند.
پ : کارکنان بانک مرکزی بجز قسمت معاملات در سر کار حاضر و از انجام کار خودداری مینمایند، کارکنان وزارت بازرگانی از روز 3 /10 /57 به اعتصابیون پیوسته اند.
ت : روزنامه های کیهان، اطلاعات، رستاخیز آیندگان کماکان تعطیل میباشند.
معاون و رئیس ستاد فرمانداری نظامی تهران و حومه ـ سپهبد رحیمی لاریجانی
توضیحات سند:
1ـ «...یک دانه اسرائیلی، نه یهودی، به این یهودیها که در ایران هستند کسی حق ندارد تعرض کند.
اینها در پناه اسلام و مسلمین هستند...
اسرائیلی اگر آمد در ایران و خواست نفت را [صادر] کند، بر همه مسلمانها واجب است که اینها را بیرون کنند و بکشند همه شان راه اینها با اسلام در جنگند...
» این کلام امام خمینی بود.
در آن زمان گفته می شد کارشناسان اسرائیلی برای راه اندازی بخش اعتصابی صنعت نفت وارد ایران شده اند ؛ نفتی که بخشی از آن به اسرائیل صادر می شد.
اظهار نظر امام درباره این موضوع بود.
امام چنین موضعی را نیز در در برابر چماق داران که جان و مال مردم را تهدید می کردند، گرفتند، که در این بولتن از آنها به درستی به عنوان «طرفداران کد 66» یاد شده است.
ر.ک : صحیفه امام، ج 5، ص 251 تا 253.
2ـ به نوشته نشریه اخبار جنبش اسلامی امروز (3 /10 /57) در خیابان شاهرضا (انقلاب) سرلشکر فرامرز نوذری با سنگ و چوب مجروح می شود و در نهایت از دست تظاهرکنندگان می گریزد.
(ش 10، به تاریخ 12 دی 57) 1ـ آن چه در این جا یاد شده 36 مورد تظاهرات در سطح شهر تهران است که همچنان که می خوانید بیشتر آنها مربوط به تظاهرات دانش آموزی است.
رسانه های گروهی فعال در ایران همگی این حوادث را در میان گزارشهای خود به سراسر جهان ارسال کردند.
خبرگزاری فرانسه نوشت : «بار دیگر خشونت به ایران بازگشت و در همین حال تظاهراتی در مدارس تهران نیز روی داد.
مدرسه البرز اندکی پس از گشایش به علت تظاهرات دانش آموزی و خودداری از رفتن به کلاس درس مجددا تعطیل شد.
» (بولتن محرمانه خبرگزاری پارس، ش 279، ص 5) دولت نظامی ارتشبد ازهاری پس از یک هفته آرامش نسبی در تهران گمان برد که با شروع کار مدارس می تواند به عادی سازی فضای بحران زده پایتخت کمک کند.
اما آن چه در وهله اول رخ داد این تظاهرات وسیع بود.
به همین دلیل «طی اطلاعیه وزارت آموزش و پرورش که از رادیو تهران خوانده شد کلیه دبیرستانهای تهران، شمیران و شهر ری از روز دوشنبه 4 دی ماه 1357 تا اطلاع ثانوی تعطیل» شد.
(جوان، ش 4 (8 /10 /57)، ص 13) یونایتدپرس نوشت که «سربازان ارتش ایران امروز برای متفرق کردن صدها جوانی که در خیابانهای تهران شعارهای ضد امریکایی و ضد شاه می دادند آتش گشودند.
» (بولتن محرمانه خبرگزاری پارس، ش 280، ص 3) بخش فارسی رادیو بی بی سی هم ساعت 45 /19 گفت : «اکثر ناآرامیهای امروز ظاهرا در نواحی مرکزی تهران رخ داده است و با توجه به سن تظاهرکنندگان چنین به نظر می رسد که اکثر آنان را دانش آموزان دبیرستانها تشکیل می دادند.
دولت نظامی ایران هم اکنون تنها پس از یک روز که از باز شدن مجدد دبیرستانها در تهران می گذشت دوباره به این علت که دانش آموزان تظاهراتی بر ضد شاه برپا داشته اند دبیرستانها را تعطیل اعلام کرده است.
شدت ترافیک تهران امروز ظاهرا به تظاهرکنندگان کمک نمود تا از دست سربازان که در تعقیب آنها بودند به راحتی بگریزند.
» (همان، ص 8) 1ـ روزنامه آیندگان پس از شکست اعتصاب مطبوعات نوشت که در تظاهرات دانش آموزی امروز (3 /10 /57) تهران «20 تن از دانش آموزان در نقاط مختلف پایتخت در خون غلتیدند و عده بیشتری صدمه دیدند.
به دنبال این کشتار دولت ازهاری مدارس تهران را تعطیل کرد.
» (ش 3280، ص 5) اخبار جنبش اسلامی هم خبر از مجروحیت دو دختر دانش آموز و دستگیری چهار تن از آنها را در تقاطع پارک وی (چمران) فرح زاد داد.
(ش 9، به تاریخ 7 دی 1357) روزنامه مهر ایران خبر مصدوم و مجروح شدن عده ای دانش آموز را چاپ کرد.
(ش 4660، ص 1) 1ـ امروز (3 /10 /57) هم به سفارت امریکا حمله شد و هم به دفتر هواپیمایی اسرائیل.
تظاهرکنندگان که بیشتر آنها را جوانان دبیرستانی تشکیل می دادند وقتی به حوالی خیابان ویلا (استاد نجات اللهی) می رسند، در برابر شرکت هواپیمایی ال عال وابسته به اسرائیل تظاهرات می کنند این گروه هدف رگبار مسلسل قرار می گیرند و 4 کشته و بیش از 150 نفر مجروح می شوند.
(اخبار جنبش اسلامی، ش 9، به تاریخ 7 دی 1357) در خیابان تخت جمشید (طالقانی) گروه تظاهرکنندگان «با دادن شعار امریکایی به خانه ات برگرد، سعی کردند از سفارت امریکا بالا رفته و به محوطه داخلی آن وارد شوند.
ولی این عده از سوی ماموران امریکایی محافظ سفارتخانه به بیرون رانده شدند.
گروه دیگری از تظاهرکنندگان با پرتاب سنگ و آجر به داخل محوطه سفارتخانه که توفقگاه اتومبیل است به تعدادی از اتومبیل های سفارت خساراتی وارد آوردند و یک دسته کوچک از تظاهرکنندگان نیز یک اتومبیل متعلق به سفارتخانه را که می خواست از دروازه آن بگذرد به آتش کشیدند...
مقامات سفارت آمریکا بعدا گفتند که خسارت مالی وارد آمده قابل توجه نیست...
» (بولتن محرمانه خبرگزاری پارس، ش 280، ص 7 و 8) خبرگزاری یونایتدپرس هم نوشت که «این حادثه یک روز پس از آن که افراد مسلح ناشناس پل گریم که یک مقام نفتی امریکایی در جنوب ایران می باشد را با مسلسل از پای در آوردند، روی داد.
» (همان، ص 3) در میان اسناد ساواک هم آمده است که طبق اعلام آتش نشانی «ساعت 1410 روز 3 /10 /57 یک دستگاه مینی بوس و یک دستگاه جیب ارتش در خیابان تخت جمشید روبه روی سفارت آمریکا عمدا به وسیله تظاهرکنندگان به آتش کشیده شد.
(پرونده 106969، ج 10، ص 29)