موضوع: اظهارات حسین نوری واعظ
تاریخ سند: 15 آبان 1348
موضوع: اظهارات حسین نوری واعظ
متن سند:
از: 21 تاریخ: 15 /8 /1348به: 316 شماره: 3450 /21
موضوع: اظهارات حسین نوری واعظ
روز 9 /8 /48 نامبرده بالا ضمن صحبت خصوصی اظهار داشت که هر پنجشنبه بنا به دعوت عده‌ای از بازاریان تهران که اکثراً تبریزی هستند به تهران رفته و در جلسه مکتب‌الرضا منبر می‌روم و در ماه مبارک رمضان آینده به شهرستان رفسنجان خواهم رفت و در آن شهر منبر می‌روم. سپس صحبت از بیانات شاهنشاه نمود و اضافه کرد که شاه در حضور یحیی‌خان1 از دین و دیانت دم میزد لکن دروغ می‌‌گفت؛ چون یحیی‌خان اهل تشیع و مرد واقعاً دینداری است، شاه هم می‌‌خواهد خود را هم‌عقیده او قلمداد کند و اگر به جای یحیی‌خان یک نفر بهائی به ایران آمده بود، شاه بلافاصله از مذهب او تعریف و تمجید می‌‌کرد و خود را با او هم‌عقیده می‌‌خواند. بعد شمه‌ای از شجاعت خمینی صحبت کرد و اظهار داشت که خمینی در منزل خود راجع به کاپیتولاسیون2 مثالی زد و گفت که اگر یک آمریکایی شاه ما را زیر بگیرد مسئولیت ندارد، ولی اگر یک ایرانی، سگ آمریکایی را زیر بگیرد محاکمه می‌‌شود؛ واقعاً تشبیه خوبی نمود (حین گفتن تشبیه خوب می‌‌خندید) نوری گفت امروز در تهران به من گفتند شاه از سر و صدای مردم و دولت عراق ترسیده3 و نماینده‌ای نزد آنان فرستاده تا با هم توافق کنند و لذا سه شب است رادیو بغداد چیزی نمی‌گوید ولی این سکوت موقتی است و قرار شده ایران تمام خواسته‌های آنان را عملی کند وگرنه باز شروع خواهند کرد و اضافه نمود شاه را بی‌نهایت وحشت برداشته است. سپس راجع به حوزه علمیه قم صحبت کرد و گفت اگر کاری به وضع فعلی حوزه نداشته باشند و بگذارند به همین صورت هم فعالیت کنیم مسلماً افراد شایسته و مبارزی در آینده خواهیم داشت و موفق هم خواهیم شد ولی تصور می‌‌کنم خواب‌های شوم دیگری برای ما دیده‌اند و احتمالاً نمی‌گذارند به همین صورت هم باشیم.
نظریه منبع . از گفتار نوری به این نتیجه رسیدم که ضمن مخالفت با افکار و عقاید شاهنشاه و طرفداری شدید از خمینی (این فکر بیشتر افراد این طبقه می‌‌باشد) کلاً آدم وطن‌فروش و پستی است زیرا شکست ایران در جریان عراق از خواسته‌های او بوده و با کمال پررویی می‌‌گفت که انشاءالله عراق موفق خواهد شد چون از وعاظ است و در حوزه هم درس می‌دهد لذا گفتارش روی افکار مردم اثر می‌‌گذارد و در نتیجه قابل تعقیب خواهد بود.
نظریه رهبر عملیات ـ مفاد گزارش منبع صحیح به نظر می‌رسد. ارم
نظریه امنیت داخلی ـ مفاد گزارش صحیح است حسین نوری برادر حسن، مؤسس انجمن‌های مذهبی قم می‌‌باشد و از افراد انتقادی و داغ است. نامبرده همان شخصی است که ذیل تلگراف علیه سیاست بعثی عراق در مورد روحانیون را به اتفاق عده‌ای دیگری از فضلاء امضا نموده است. روحانی
رئیس ساواک ـ نظر امنیت داخلی تأیید می‌‌شود.
آقای ابراهیمی. از این شخص دقیقاً مراقبت شود. ضمناً علیه او مدارک مستند و غیرقابل انکار تهیه شود. 24 /8
توضیحات سند:
1. یحیی خان رئیس جمهور وقت پاکستان در تاریخ هفتم آبان 1348ش به ایران آمد و فردایِ آن روز در جلسه مشترک مجلس شورای ملی و سنا شرکت نمود و در تاریخ 11 /8 /48 در دانشگاه تهران دکترای افتخاری گرفت. روزشمار تاریخ ایران، ج 2، ص 234.2. کاپیتولاسیون، به معنای شرط گذاشتن و در لغت به معنای سازش و تسلیم است و بر قراردادهایی اطلاق می‌‌شود که به موجب آن اتباع یک دولت در قلمرو دیگر، مشمول قوانین کشور خود می‌‌شوند و آن قوانین توسط کنسول آن دولت در محل اجرا می‌‌شود. به همین جهت در فارسی به آن «حق قضاوت کنسولی» می‌‌گویند. این قراردادها اغلب میان دولتهای اروپایی با دولتهای آسیایی و آفریقایی بسته می‌‌شوند، زیرا اروپاییان دادگاهها و مؤسسات قضایی این کشورها را قادر به حمایت کافی از اتباع خود نمی‌دانستند.
سابقه کاپیتولاسیون در ایران به شکست ایران از روسیه و تحمیل پیمان ترکمانچای برمی‌‌گردد. پس از انقلاب 1917م روسیه و پیمان دوستی ایران و شوروی (1921م) مفاد مربوط به کاپیتولاسیون لغو گردید.
در مهرماه 1343ش قانونی از مجلس شورای ملی گذشت که براساس آن به نظامیان آمریکایی مأمور در ایران و وابستگانشان مصونیت سیاسی اعطا می‌‌شد و کلیه مستشاران آمریکایی در ارتش از حیطه قانون ایران برکنار می‌‌شدند. به طوریکه اگر آنان مرتکب جرم و جنایتی در ایران می‌‌گردیدند، در دادگاههای ایران جوابگو نبودند. وزارت دفاع آمریکا مدتها بود که ایران را برای بستن چنین قراردادی تحت فشار گذاشته بود.
امام خمینی(ره) که از حضور مستشاران نظامی و امنیتی آمریکایی در ایران آگاهی داشت و از تصویب کاپیتولاسیون نیز اطلاع یافته بود، تصمیم گرفت تا این توطئه بزرگ و ننگین را افشا کند؛ از اینرو در حالیکه رژیم می‌‌کوشید تا با برگزاری تبلیغاتی پر زرق و برق جشن چهارم آبان 1343ش مصادف با چهل و پنجمین سالروز تولد شاه، مسأله کاپیتولاسیون را به فراموشی سپارد، امام خمینی(ره) سخنرانی خود را در همان روز ایراد و در همه جا منتشر نمود. امام در این سخنرانی ابتدا با انا‌لله و اناالیه راجعون شروع کرد و روز قبولی کاپیتولاسیون را روز عزای ملت نامگذاری نمود و دولت و مجلسیان ایران را نوکران آمریکا نامید و قدرتهای شرق و غرب را محکوم کرد و جمله مشهور خود، « آمریکا از انگلیس بدتر، انگلیس از آمریکا بدتر، شوروی از هر دو بدتر، همه از هم بدتر، همه از هم پلیدتر، لکن امروز سر و کار ما با آمریکاست» را ادا کرد و همچنین در اعلامیه‌ای، تصویب لایحه کاپیتولاسیون را «سند بردگی ملت ایران» و «اقرار رژیم به مستعمره بودن ایران و ننگین‌ترین و موهن‌ترین تصویب‌نامه غلط دولتهای بی‌حیثیت» نامید و نسبت به سوءاستفاده‌های ناشی از آن هشدار داد.
این اعلامیه در تهران و برخی شهرهای کشور پخش شد و تعداد زیادی از آن در خانه‌های آمریکایی‌های ساکن تهران انداخته شد. 9 روز پس از این سخنرانی، در نیمه شب 13 آبان، صدها کماندو منزل امام را در قم محاصره و ایشان را دستگیر و شبانه به تهران منتقل کردند و با یک هواپیمای باری و به همراه دو مأمور امنیتی به ترکیه تبعید کردند و مدتی بعد حاج آقا مصطفی فرزند ارشد امام نیز به همان تبعیدگاه فرستاده شد و بعد از 11 ماه به دلیل اعتراضات مجامع روحانی ایران و عراق به عراق تبعید شد و به مدت 13 سال و تا 5 ماه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در آن کشور به سر برد.
اندکی بعد از کاپیتولاسیون، آمریکایی‌ها مبلغ 200 میلیون دلار حرام برای خرید تسلیحات از آمریکا در اختیار رژیم شاه گذاردند که محافل سیاسی ایران این وام را پاداش آمریکا به شاه در قبال تصویب کاپیتولاسیون به شمار آورند.
3. روز پانزدهم آوریل سال 1969م، دولت عراق شط‌العرب را جزیی از قلمرو خود اعلام کرد و به دولت ایران اخطار نمود، به کشتی‌هایی که پرچم ایران را در شط‌العرب برافراشته است دستور دهد که پرچم خود را پایین بیاورند. عراق همچنین تهدید کرد: «اگر در این کشتی‌ها افرادی از نیروی دریایی ایران باشند، باید آن کشتی‌ها را ترک کنند و در غیر این صورت عراق با قوه قهریه افراد نیروی دریایی ایران را از کشتی‌ها خارج خواهد کرد و در آینده نیز اجازه نخواهد داد کشتی هایی که به بنادر ایران حرکت می‌‌کنند وارد شط‌العرب شوند... واکنش دولت ایران نسبت به سخنان معاون وزارت امور خارجه عراق، (نعمه النعمه) که آن را یک اتمام حجت به شمار می‌‌آورد، سریع و قاطع بود. امیر خسرو افشار قائم مقام وقت وزیر امور خارجه ایران در 30 اردیبهشت 1348ش (آوریل 1969م) طی نطقی در مجلس سنا لغو معاهده 1937م را به طور رسمی اعلام کرد. دولت عراق که با عزم راسخ ایران در دفاع از حقوق خود مواجه شده بود، از هرگونه اقدام نظامی علیه ایران خودداری کرد.