گزارش
گزارش
متن سند:
تاریخ: 1336 محترما باستحضار عالی میرساند برای کسب اطلاع از حوزه علمیه قم در تاریخ 29 /1 بقم عزیمت و عصر روز 4 /2 به تهران مراجعت و مشاهدات و اطلاعات مکتسبه را ذیلاً معروض میدارد: در قم غیر از حضرت آیت اله بروجردی مراجع شرعی و مدرسین مقیم هستند که هر یک دارای مقام اجتهاد و صاحب فتوی و مورد مراجعه و دارای مقلّدین در بخشی از کشور میباشند و تعدادشان در حدود 15 نفر است افضل و ارجح از همه حضرت آیت اله نجفی هستند که بتقوی و فضیلت مشهور و اهالی قم متفقا ایمان راسخی بمراتب تقوی و معلومات ایشان دارند معظم له علاوه از قم در سایر شهرستانها بخصوص در آذربایجان و در خارج از کشور در عراق هم ذی نفوذ و دارای مقلدین زیاد هستند شخصا هم مردی است که در امور سیاسی و دولت ها دخالتی نمی نماید.حوزه علمیه قم ـ دارای تقریبا 7000 نفر طلبه میباشد که از نقاط مختلف کشور برای تحصیل بقم آمده و مقیم میباشندـ از نظر مراحل و مدارج تحصیلی1 سه طبقه تقسیم میشوند.
1ـ طلاب مقدماتی که خود را آماده تحصیل مینمایند و بایستی حدّاقل مدت سه3 سال تحصیلات مقدماتی را نزدیکی از اساتید گذرانده و در اینمدت حق گذاردن عمامه ندارند با عرقچین قبا بدون تراشیدن ریش در مدت تحصیل در صورت تجرّد هر یک ماهیانه در حدود 120 ریال با حواله 15 کیلو نان مقرری دارند در صورت تأهل مقرری آنها دو برابر است ـ اینقبیل طلاب که اکثرا ترک لهجه هستند اغلب از مشمولین نظام وظیفه میباشند که برای فرار از خدمت و مصونیت از تعقیب بعنوان تحصیل بحوزه علمیه قم متوجه و متوسل شده اند ـ برای پذیرش این طلاب شرایطی از لحاظ سن و سال قید نشده و چون قبلاً تحقیقات و بررسی های کاملی روی سوابق آنان معمول نمیگردد بطور یقین بین آنان عوامل مشکوک و شاید از عناصر ناصالح ماجراجو که تحت پیگرد بوده و با سابقه همکاری و همگامی با دستجات و احزاب غیرقانونی مخرب را داشته و بمنظور مصونیت از تعقیب قانونی داخل در حوزه علمیه شده اند و یقین در صورت فرصت مناسب از تبلیغات سوء و نشر عقاید فاسد خودداری نخواهند نمود.
دسته 2 طلابی میباشند که دوره سه 3 ساله مقدماتی را گذرانیده و معمم هستند و در مجلس درس اساتید که همان 15 نفر حجج اسلام معروضه میباشند برای فراگرفتن علوم از قبیل فقه اصول منطق حکمت الهیات و غیره حضور می یابند.
ماهیانه ایندسته هر نفر در صورت تجرّد 150 ریال با 15 کیلو نان در صورت تأهل دو برابر مقرر مزبور است.
دسته 3 طلابی که مشغول طی نمودن مراحل اجتهادند در صورت تجرد ماهیانه 230 ریال با حواله 15 کیلو نان و در صورت تأهل دو برابر مقرری مزبور دریافت میکنند اوضاع و احوال سه 3 دسته مزبور از نظر مادّی شایان توجه است چون با چنین مقرری زندگی دشواری را طی میکنند.
در سه 3 ماهه محرم و صفر و رمضان حوزه علمیه از نظر تدریس تعطیل و اکثرا طلاب برای روضه خوانی از قم خارج و در دهات متفرق تا از اینطریق پولی تحصیل نمایند.
چنانچه در بالا بعرض رسید بین دستجات 1و2 که یقینا عناصر مشکوک وجود دارند و در شهوری که درس تعطیل است و بنام روضه خوانی در دهات متفرق میشوند محتمل است بنام بیان مسائل دینی اقدام به تبلیغات مضره بین مردم ساده دل دهات بنمایند.
وضع و موقعیت حضرت آیت اله بروجردی ـ ناگزیر است بعرض برساند اینجانب برای اینکه با توده واقعی مردم در تماس باشم در تمام مدت توقف ملبّس به لباس یکنفر بازاری مقدس بود و با سر گذاشتن عرقچین بدون کراوات و کفش پاشنه خوابیده و نتراشیدن صورت روزها را در مساجد و مجالس وعظ و شبها را در قهوه خانه ها و خوراک پزی درجه 3 حضور مییافتم از اینجهت عقیده واقعی مردم را بشرح زیر معروضمیدارد.
مردم قم از صد نفر یکنفر معنا پیرو مقلّد آیت اله بروجردی نیستند و بلکه از ایشان دل پردردی دارند عموما معتقدند که در مصرف وجوهات که از اقصی بلاد شیعه نشین میرسد رعایت موازین شرعیه و خیر مسلمین را نمی نمایند.
مثلاً در مورد ساختن مسجد جدید اظهارنظر میکنند که این مسجد که مخارج آن بالغ بر چهل ملیون تومان (400000000ریال) خواهد شد صرفا روی خودخواهی و برای آنستکه نام بروجردی روی آن گذارده شود ادای فریضه را در این مسجد بچند دلیل نادرست میدانند.
از جمله اینکه میگویند قسمتی از این مسجد خانه شخصی مرحوم فتحعلی شاه بود که برای خود و کسانش ساخته بود تا موقع تشرف بقم برای زیارت در انجا مسکن نماید و بایستی این ملک را یا بوارث شرعی و قانونی فتحعلی شاه داده باشند یا خالصه دولت شود که غصبا خراب و جزو مسجد گردیده ـ قسمت دیگر مسجد دو قبرستان بود که گذاردن نماز کراهت دارد و تصرف مال غیر شده است.
1 بطوریکه قاطبه اهالی قم اظهار میدارند علت اقدام بساختمان این مسجد از طرف آیت اله بروجردی این بوده است ـ قبلاً که ایشان برای اقامه نماز جماعت در مسجد بالاسر یا صحن حاضر میشدند مامومین ایشان از یک یا دو صف در حدود شاید یکصد نفر تجاوز نمیکرد در عین حال مامومین حضرت آیت اله نجفی بیش از چندین صف میشدند و اکثرا جائی خالی پیدا نمی شد این مسئله باعث شده که آیت اله بروجردی بعنوان کسالت دیگر در اقامه نماز جماعت حاضر نمیشوند و این مسجد را منحصرا برای خود ساخته اند.
2 بطوریکه مشهود میگردد این قبیل نظریات بحقیقت نزدیک است زیرا در ایام ماه رمضان ظهرها آیت اله بروجردی در مسجد نیمه تمام برای ادای فریضه ظهر و عصر حاضر میشوند و مامومین هم عموما از زوارهائی هستند که از شهرستانهای خارج بقم برای زیارت آمده و با عدم وقوف باوضاع و احوال معزی الیه و ضمنا جهت تماشای مسجد در اینجا بایشان اقتدا مینمایند ـ اهالی قم دستگاه آیت اله بروجردی را بدستگاه فرعونی تشبیه مینمایند میگویند شرفیابی بحضور شاهنشاه بمراتب آسان تر است تا ملاقات ایشان زیرا هیچکس نمی تواند بزودی بملاقات آیت اله نایل گردد معروف است رجالی که از مرکز برای ملاقات ایشان بقم میروند باید با تعیین وقت قبلی ایشان را ملاقات نمایند آنهم دستگاه ایشان برای ایجاد عظمت و ابهت ایشان و همچنین تحقیر رجال وقت ملاقات را محدود نمود کما اینکه شخصی میگفت وقتی آقای مهندس اردشیر زاهدی و چند نفر از اولیاء امور که برای ملاقات ایشان آمده بودند و مدتی معطل شدند تا اجازه ملاقات دادند هواخواهان و در حقیقت متولیان معظم له در قم عبارتند از آقای تولیت و حاج آقا احمد پیشکار ایشان و آقا شیخ محمد حسین احسن متصدی دفاتر طلاب و مباشر پرداخت و انصاری قمی واعظ (که در شهور رمضان و محرم و صفر برای منبر رفتن به تهران میآید) در تهران که آقای قائم مقام الملک رفیع و شهرستانی پیش نماز مسجد تجریش و فلسفی1 واعظ که سه 3 نفر اخیرالذکر در تهران طوری وانمود کرده اند که فقط وسیله ایشان میتوان با آیت اله مربوط شده و پیامهائی ردّوبدل نمود.
از چند نفر طبقات مختلف مهمانخانه دار گاراژدار فرش فروش راجع برفتن آیت اله بعنوان اعتراض به نجف و اینکه مردم قم اجتماع و تقاضا نمودند که ایشان فسخ عزیمت نمایند سئوال نمودم گفتند که اینها تمام صحنه سازی برای تهدید است و بازی کنان این صحنه هم آقای تولیت و پیشکاران آقا و چند نفر اشخاص هوچی استفاده جو میباشند که در پناه آقا هرگونه سوء استفاده و اعمال خلافی را مرتکب میشوند و در این صحنه سازی ها چند نفر بی سواد و بیسروپا و طلاب معلوم الحال را در صحن برای تظاهرات جمع نموده اند که مردم التفاتی باین سر و صداها ندارند بعضی ها از روی دلخوری میگفتند ما حاضریم هزینه سفر آقا را بدهیم که با اعوان و انصارش از قم بروند تا شاید عالم دیگری بوضع اسف آور و آشفته حوزه علمیه قم سر و سامانی بدهد و مانع پیشرفت امور شهرستان قم نگردد.
مردم قم هنوز خاطرات ایام حیات مرحوم آیت اله حاج شیخ عبدالکریم یزدی را از یاد نبرده و میگویند مرحوم حاج شیخ با کهولت سن و عدم توانائی و ضعف جسمانی همه روزه سوار الاغ میشدند و در محلات قم بفقرا سرکشی مینمودند و از آنان دستگیری میکردند امّا حالا با اینهمه عواید سرشاری که بحوزه علمیه قم میرسد مردم در فقر و پریشانی دست بگریبان و در عوض آقا برای اعتلاء نام خود در کرمانشاه که دارای چند مدرسه قدیمی معمور است مدرسه جدیدی با صرف مبالغ زیاد بنام مدرسه بروجردی میسازند و طلابی از شهرستانهای دیگر با مقرّری ناچیز بانجا اعزام میدارند که این موضوع حقیقت دارد کما اینکه چند روز قبل یکنفر طلبه از اهالی بروجرد که از طرف آیت اله برای تحصیل با ماهی 500 ریال مواجب بانجا اعزام شده بود به ساواک مراجعه و تقاضا نموده بود که وی را مانند یک اطاقدار یا نامه بر استخدام نمایند تا خود و عیال و اولادش از گرسنگی و پریشانی نجات یابند ـ میگویند از اینهمه وجوهی که میرسد قسمتی را بجیب آقای حاج اقا احمد که خود از اهالی بروجرد است میرود ثروت حاج اقا احمد را مردم چند ملیون میدانند ایشان را مالک قسمتی از ابنیه جدیده در قم از قبیل هتل بهار و مالک دهات چند در اطراف قم و همچنین شریک چند بنگاه در تهران میدانند.
1 نظر مردم اینستکه با وجود اینهمه مساجد در قم ساختن چنین مسجدی ضروری نبود بلکه اگر اقا نسبت بمردم مسلمان نیت خیری داشتند با صرف این پول میتوانستند آب رودخانه که بکارون میریزد در ظرف مدت کمی به قم برگردانند که با این کیفیت زمین بدون زراعتی در قم باقی نمی ماند و مردم ها گرسنه نبودند و از عواید آن آب ممکن بود از این مسجد هم معظمتر بنا نمود ـ موضوعی که در بین طلاب رایج است استعمال افیون1 است در قم بدست آوردن تریاک آسان و در بین طلاب معتاد به افیون فراوان است.
وعاظ قم ـ آقایان سید مرتضی برقعی و آقا کاظم طاهری واعظ آقای انصاری و آقای محمود طباطبائی در شبها و روزها در مسجد بالاسر و مسجد حضرت امام حسن عسکری منبر میروند.
آقایان پس از خاتمه منبر موقع دعا فقط بوجود آیت اله و آقای تولیت دعا مینمودند در چند روز اول تا روز یکشنبه یکم اردیبهشت اسمی از منابر اعلیحضرت نمی بردند2 روز دوشنبه 2 اردیبهشت که بفرموده تیمسار بهریک مبلغی بعنوان افطاری از طرف اعلیحضرت اعطا گردید دیگر مرتب به پادشاه شیعه و حامی مذهب جعفری دعاگذار شدند مخصوصا سید مرتضی برقعی در مسجد بالاسر موقع قرآن سرگرفتن به اعلیحضرت دعا نمود.
البته در قم روی آخوند بازی در حقیقت رژیم ترور آخوندی که همان چماق تکفیر باشد رواج دارد و وعاظ هم شاید از ترس باشد که بیشتر به حضرت آیت اله و آقای تولیت دعا مینمایند ـ موضوع سخنرانی وعاظ اغلب روی مسائل شرعیه است در منبر از سیاست سخنی نمی گویند و بدولت هم حمله نمی کنند.
طلاب مقیم قم علاقه زیادی بصیغه گرفتن دارند اغلب آنها زنها و دختران متعدد را صیغه نموده پس از چند ماهی رها مینمایند و دو مرتبه تجدید مینمایند اکثرا در شهوری که درس تعطیل و آقایان برای روضه خوانی بدهات میروند دختران معصوم دهاتی را بعنوان کلفتی با خود میاورند و در قم آنها را صیغه مینمایند و بعضا بدون صیغه از انان اذاله بکارت نمود و رها میکنند و مقامات مسئول هم از ترس تکفیر انان را تعقیب نمی نمایند اینعمل موجب فحشاء زیاد میشود ـ بعضا مشاهده میشود که وقاحت را بحدّی میرسانند که در معابر در صورت پیدا کردن فرصت بزنان عابر بطور آهسته میگویند که صیغه میشوی؟ اگر آن زن بیچاره اعتراض نماید فورا پرخاش میکنند که صیغه رویت را درست بگیر و میگویند امر بمعروف میکنیم البته این رفتار سبب انزجار اهالی میباشد.
راجع به آقای تولیت نماینده سابق و آقای طباطبائی نماینده فعلی نظر مردم را خواستم ـ نسبت بتولیت خوشبین هستند و میگویند او خود را از اهالی قم نمی دانست و هر وقت هم که بقم میآمد در عمارت محل خود خارج شهر یا در دهات خویش بسر میبرد ـ امّا آقای سید احمد طباطبائی محبوبیتی بین عامه مردم دارند میگویند ایشان هر ماه چند روز را بقم میآیند و بامور و احتیاجات عامه رسیدگی مینمایند.
وضع دوایر و ادارات قم ـ روساء ادارات از فرماندار گرفته تا سایرین تحت تاثیر آیت اله میباشند و اگر هم بخواهند غیر از این رفتار کنند تحریکاتی علیه انان میشود رئیس شهربانی قم را در شب احیاء 23 شخصا دیدم که با درجه سرهنگی در ایوان آئینه که آیت اله نشسته بود و طلاب مشغول تلاوت قران بودند ایشان بر خلاف سایرین که نشسته بودند دست بسته مقابل ایت اله ایستاده بود1 موقعی که ایت اله خواست خارج شود از فاصله ایوان آئینه تا درب صحن بفاصله ده قدم از عقب راه پیشرفت و برای عبور آیت اله مردم را پس و پیش میکرد این عمل را تا خیابان که ایشان سوار درشکه شدند انجام داد مسلم است که با اینعمل دیگر چیزی برای سایر کارمندان نمی ماند.
آنچه اینجانب معتقد است بایستی بطور غیرمستقیم چه از نظر مادی چه از نظر سفارش بدوایر دولتی مخصوصا نظام وظیفه و ژاندارمری حضرت آیت اله نجفی را تقویت نمود تا کفّه نفوذ ایشان سنگین تر شود زیرا ایشان مردی است وارسته و پشتیبان مقام سلطنت و عقیده دارند که روحانیت نباید در شئون سیاسی و دولتی دخالت نماید و حکومت در حکومت تشکیل دهند برای اینمنظور باید محرمانه وجوهی در اختیار معظم له قرارداد تا یکعده طلاب صالح واقعی تربیت نمایند ساواک تابحال چند بار کوشش نمود بوسیله ایشان وجوهی به نام مرحمتی اعلیحضرت همایونی به وعاظ و فقرا داده شود ایشان پذیرفته اند و هم چنین اگر احیانا در مورد مشمول بیچاره بنظام وظیفه قم توصیه نمودند تا برای امور اشخاص بی پناه بادارات دیگر مراجعاتی نمایند سفارشات ایشان را انجام داد تا با توجه بیشتر مردم بایشان خودبخود از نفوذ دیگران کاسته گردد1 ـ ضمنا بنده معتقد است که باید حوزه علمیه قم را بیشتر زیرنظر گرفت و هر چند روز در ماه را باید از نزدیک ناظر اوضاع و احوال آنجا بود ـ مراتب جهت استحضار معروض گردید رئیس دایره ایلات و اقلیتهای مذاهب ـ سرهنگ قولقسه
توضیحات سند:
1 ـ مدارج علمی طلاب حوزه های علمیه : در سیستم آکادمیک امروزه مدارج علمی معمولاً عبارتست از دوره ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان، مقطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا.امّا در حوزه های علمیه امری دیگر رایج است و دروسی مورد بحث و تحقیق قرار می گیرد که مستقیما به معارف اصیل اسلامی مرتبط است یا بعنوان مقدمه مطرح است و کل نظام حوزه نیز نظامی مستقل و با برنامه ریزی خاص خود است که جنبه ای دیگر از استقلال حوزه هاست ابتدا دروس ادبیات عرب خوانده می شود زیرا متون اسلامی به زبان عربی است و در همین زمان علم معانی، بیان، بدیع منطق نیز بعنوان دروس پایه مورد توجه است به این دوره اصطلاحا «مقدمات» می گویند.
پس از آن دوره «سطوح اولیه» است که کتب فقه و اصول از قبیل شرح لمعه، قوانین، اصول فقه مظفر...
.
مورد بحث قرار می گیرد.
پس از آن «سطوح عالیه» است که کتبی چون مکاسب، رسایل و کفایۀ الاصول تدریس می شود و فلسفه و علوم دیگر نیز در این مرحله خوانده می شود.
در این مرحله طلبه تا حدودی قدرت استنباط می یابد.
پس از آن «درس خارج» است که در زمینه فقه و اصول توسط اساتید برگزار می شود.
در این دوره مرحله کتاب خاصی مورد بحث نیست بلکه هر فقیهی با بررسی ابعاد یک موضوع خاص، از قبیل حج، جهاد، زکات و...
به بحث استدلالی پیرامون آن می پردازد و طلبه در پایان این دوره قدرت اجتهاد می یابد یعنی می تواند از متون اصیل اسلامی و منابع فقه (کتاب، سنت، عقل و اجماع) مطالب فقهی را به دست آورد.
طلبه برای گذراندن این دوره نیازمند به استعداد وافر و پشتکار می باشد تا بتواند با نقد و بررسی آزادانه افکار فقهاء پیشین و معاصر، یک نظریه را انتخاب کند یا نظریه جدیدی ارائه دهد.
در این مرحله اجتهاد تقلید بر او حرام و باید از نظرات خود استفاده کند.
1 ـ سرهنگ قلقسه که در این گزارش نشان می دهد بسیار دست پاچه عمل کرده با اهانت به شخصیت مرحوم آیت اله بروجردی ایشان را بدون پایگاه مردمی اعلام نموده و برای دل خوش مسئولین ساواک، نوشته است که از یکصد نفر حتی یک نفر نیز پیرو و مقلد ایشان نیست! و در این رابطه نسبت به مخارج مسجد اعظم قم دلسوزی کرده است که چرا 40000000 تومان هزینه آن مسجد که یکی از نیازهای اساسی مردم متدین بوده است شده و یا چرا خانه فتح علی شاه!! تصرف گردیده است و این کار خلاف شرع بوده است!! مردم مسلمان و متدین ایران، چهار سال پس از این گزارش پاسخ این مطالب را در تشییع جنازه با شکوه و عظمت و مراسم بزرگداشت مرحوم بروجردی داده اند تا پایگاه مردمی ایشان مشخص شود.
البته ایشان اشاره ای به کاخ سازی احمد شاه و فتح علی شاه و امثال آن نکرده است که با پول چه کسی اینها چنین کردند؟ 2ـ چنانچه به قسمت پایانی گزارش توجه فرمائید رمز و راز این جملات روشن می شود، در پایان آقای سرهنگ قلقسه از اینکه شخصیتهای حکومتی، با حالتی دست بسته در برابر مرجعیت عظیم شیعه قرار گرفته اند در حالیکه مردم بسیار راحت و عادی بودند، از آن عصبانی است و لذا در این گزارش تلاش کرده است تا ساختن مسجد اعظم را کاری برای شخص خود جلوه دهد.
1 ـ نابغه سخنوران، حجه الاسلام حاج شیخ محمد تقی فلسفی فرزند علامه شیخ محمدرضا تنکابنی در سال 1327 ق در تهران متولد شد، پس از طی مقدمات و ادبیات و سطوح و معقول و فلسفه در تهران و قم روش نوینی را در منبر پایه گذاری کرد و تحول عمیقی را در فن سخنرانی به وجود آورد روایات پیامبر(ص) و ائمه (ع) را با منطق علمی روز تشریح و توضیح نمود در زمان حضرت آیت الله بروجردی دهه آخر صفر را در منزل ایشان به سخنرانی می پرداخت.
وی مورد توجه کلیه مراجع تقلید گذشته و حال بوده و آثار و تألیفاتی گران قدر به رشته تحریر درآورده است.
از آن جمله است: کتاب کودک در دو جلد، کتاب جوان در دو جلد، آیت الکرسی.
آقای فلسفی در طول دوران مبارزات مردم ایران با سخنرانیهای خود به افشای چهره رژیم شاهنشاهی می پرداخت و از یاران امام خمینی (ره) محسوب می شد.
بعد از پیروزی انقلاب نیز علی رغم کبر سن همچنان در سنگر تبلیغ به ادای وظیفه مشغول بود و سرانجام در سال 1377 شمسی در جوار رحمت حق جای گرفت.
1 ـ در رابطه با ثروت مرحوم آیت الله العظمی بروجردی، تنها به همین باید بسنده کرد که در پی وفات ایشان، بجز موارد عام المنفعه از قبیل کتابخانه، مدرسه، مسجد و...
، میلیونها تومان بدهی باقی ماند که مربوط به رسیدگی به شهریه و مخارج طلاب و مدارس علمیه بود و این مجموعه ثروت ایشان بود.
آری ساواک از ساختن مدارس علمیه بشدت ناراحت بود و این را مخارجی زاید می دانست چرا که اهداف ضد دینی شاه را تأمین نمی کرد و این در حالی است که در همان زمان جشنهای مفصل و بیهوده از پول بیت المال، در سراسر کشور برای تجلیل از شاه و خانواده وی و همچنین ساختن سینماها صورت می گرفت و نه تنها عیبی نبود بلکه افراد اقدام کننده مورد تشویق و ترغیب واقع می شدند.
1 ـ اگر طلاب به افیون مبتلا بودند از یک مشت آدم افیونی که نباید ترسید؟!! پس چرا ساواک در میان اینهمه عالم دینی که دستگیر کرد حتی نتوانست به یک مورد اتهام اینگونه وارد کرده و در تبلیغات از آن بهره برداری کند؟ این گزارش از روی خشم و کینه ای نوشته شده که به نظر می رسد به گزارش نویس آن باید حق داد چرا که حرکات روحانیت در طول تاریخ حیات خود موجب ربودن خواب راحت از ستم پیشگان می شد و وابستگان به ساواک باید به هر بهانه ای چهره آنها را خراب می کردند.
2 ـ نکته خشم نویسنده گزارش در اینجاست چرا روحانیت در منابر از اعلیحضرت اسمی نمی بردند؟!! پس اینها افیونی، اهل صیغه!! و...
هستند و در حالیکه وی در چند سطر قبل اعتراف کرده است که شهریه ای که طلاب می گیرند حتی مخارج آنها را کفاف نمی دهد حال در اینجا ادعا می کند که آنها دختران معصوم روستا را به کلفتی خود می آورند!! کسانی چون سرهنگ قلقسه که در زندگانی های خویش کلفت و نوکر داشتند و از سربازان به عنوان گماشته استفاده می کردند با همان ذهنیت تصور می کردند که روحانیت و طلاب نیز دارای کلفت و نوکر هستند.
1 ـ در حالیکه همه مردم بطور عادی در برابر آیت اله نشسته بودند رئیس شهربانی قم، دست بسینه ایستاده بود!! این نشان می دهد که مرحوم آیت الله بروجردی با مردم و طلاب بسیار راحت و رفیق و دوست بود و در برابر متکبرین گردن فرازی که برای مردم هیچ ارزشی قایل نبودند، طوری رفتار می کردند که آنها مجبور به اعتراف به عظمت ایشان باشند.
و در حقیقت با تحقیر آنان در برابر مردم، به پستی مناصب دنیایی آنان اشاره می کرد.
1 ـ آنچه در مورد مرحوم آیت الله العظمی نجفی در این نوشته آمده است با اسنادی که در رابطه با منش و شخصیت ایشان برجای مانده مطابقت ندارد این طراحی ساواک بود که شاید بتواند از مرجعیت ایشان سوء استفاده کند که ناکام ماند.