تاریخ سند: 8 بهمن 1357
متن سند:
گزارش وقایع و رویدادهای حوزه فرمانداری نظامی تهران و حومه از ساعت 1700 روز 8 /11 /1357 الی ساعت 0800 روز 9 /11 /1357 1ـ گزارشات رسیده و اقدامات انجام شده الف ـ مناطق نه گانه فرمانداری نظامی (1) بنا بر گزارش فرمانداری نظامی منطقه 1 پنج نفر همافر و یک نفر غیر نظامی مشروحه زیر بعلت اقدام علیه امنیت کشور بدستور تیمسار سپهبد نادری فرمانده لجستیکی ن.ه ش دستگیر گردیدند.
1ـ سر همافر 3 فریدون فلاحی 2ـ همافر یکم عباس نیک بین 3ـ همافر دوم رضا آقائی 4ـ همافر سوم داود کشوری 5ـ همافر سوم محمود احمدیان 6ـ غیر نظامی محمد هموله (2) برابر گزارش منطقه دو از ساعت 1715 مورخه 8 /11 /57 سرنشینان اتوبوس صنایع نظامی بشماره 85389 تظاهرات ضد ملی می نمودند که توسط مأمورین منطقه اتوبوس متوقف گردید و کلیه سرنشینان خودرو مزبور متواری گردیدند.
(3) برابر گزارش منطقه شش در ساعت 1735 یکدستگاه اتوبوس دو طبقه در میدان 24 اسفند بوسیله تظاهر کنندگان به آتش کشیده شد که توسط مأمورین منطقه اقدام به خاموش نمودن گردید.
(4) برابر گزارش منطقه 5 در ساعت 1700 سرنشینان اتوبوس شماره 28669 ن ز ش در میدان شوش تظاهرات ضد ملی می نمودند که به منطقه مربوطه اعلام تا نسبت به دستگیری تظاهر کنندگان اقدام نماید.
2 (5) برابر گزارش منطقه 3 فرمانداری نظامی در میدان شهیاد هزاران نفر تجمع و طی تظاهرات آرامی که بر پا کردند هیچگونه رویدادی ناگوار به وقوع نپیوست و بقیه مناطق امن و منطقه آرام بود ضمنا هیچیک از تاکسیهای کشیک جهت رفع نیاز بیماران منطقه در کلانتری حاضر نشدند.
(6) برابر گزارش منطقه دو در ساعت 1755 روز 8 /11 /57 یکدستگاه تویوتا سواری بشماره 115753 تهران 22 که دارای چهار سرنشین خارجی بودند بوسیله تظاهرکنندگان که در خیابان آریامهر مشغول تظاهرات بودند مورد تهاجم قرار گرفتند که تظاهرکنندگان شیشه های ماشین را شکستند و پرسنل خارجی مزبور مصدوم و متواری گردیدند.
3 (7) برابر گزارش فرمانداری نظامی منطقه 6 در ساعت 1825 روز 8 /11 /57 دانش آموز داود عسگری جمعی گروه 01 مخابرات به سرنشینی یکدستگاه جیب آواز در معیت دانش آموز ابراهیمی و راننده سرباز کریمی و سرباز دیگری که مشخصات وی معلوم نیست از لویزان اتوبوس سرویس را اسکورت نموده وقتی بمیدان کندی میرسند بعلت ازدیاد جمعیت تغییر مسیر داده بطرف اسکندری آیزنهاور میروند برابر اظهارات دانش آموز عسگری مواد آتش زا از طرف تظاهرکنندگان بداخل جیپ پرتاب در نتیجه راننده و دانش آموز و سرباز فرار می نمایند و مردم جیب را محاصره و تفنگ دانش آموز عسگری را میبرند دانش آموز عسگری در بخش 8 دژبان زندانی است.
4 (8) برابر گزارش منطقه 2 فرمانداری نظامی بنابر اظهار سروان خاکی فرمانده گروهان پرویز گردان مهندسی لشگر گارد در ساعت 1600 مورخه 8 /11 /57 در میدان 24 اسفند یگان مزبور با تظاهر کنندگان درگیر میشود و تعدادی از آنها که مسلح بوده اند بسمت نظامیان تیراندازی مینمایند پس از پاک کردن منطقه بجلوی ستاد ژاندارمری منتقل و در ساعت 1830 پس از تجمع و گرفتن آمار مشاهده میگردد گروهبان 2 کادر اسماعیل رضائی با تفنگ و 100 تیر فشنگ و سرباز وظیفه حسین نسودانی با تفنگ بدون فشنگ حضور ندارند بنظر میرسد در موقع درگیری سرباز وظیفه نامبرده با خودرو تصادف و مصدوم میگردد که بوسیله این درجه دار بیکی از بیمارستانها اعزام میشود تا این ساعت اطلاعی از نامبردگان بدست نیامده که به منطقه اعلام شد در این مورد تحقیق و نتیجه را اعلام دارد.
(9) از منطقه شمیرانات برابر اطلاع ستوان عطاران افسر نگهبان کلانتری 2 فرمانیه ساعت 2115 یک امریکائی را بنام سرگرد لوی دیویس افسر نیروی هوائی آمریکا واقع در خیابان قیطریه خیابان کام ور جنب پلاک 4 مورد هجوم قرار گرفته و با گلوله از ناحیه دست و کتف زخمی و اکنون در بیمارستان آمریکائیها بستری است برابر اظهار همسایگان مهاجمین داخل یک فیات زرد رنگ که شماره آن نامعلوم میباشد و 5 نفر سرنشین بوده است مبادرت به این عمل نموده و متواری شده اند که مراتب از طریق کلانتری تحت پیگرد و بررسی و نتیجه متعاقبا اعلام خواهد شد.
5 (10) از دژبان مرکز در ساعت 2140 روز جاری عده ای در حدود 3000 نفر در خیابان صالح نیا و 20 متری جوادیه با در دست داشتن اسلحه گرم و سرد مشغول دادن شعارهای ضد میهنی بوده و با آتش زدن لاستیک و چوب در خیابانها سد معبر نموده که مأمورین فرمانداری نظامی بمحل اعزام شدند.
6 ب ـ ضد اطلاعات (1) برابر اطلاع : در مدخل صحن حضرت عبدالعظیم کتیبه ها و کاشیهایی که نام کد 66 روی آن حک شده است کنده اند.
7 پ ـ ژاندارمری کشور شاهنشاهی (1) از صبح روز جاری (8 /11 /57) تظاهر کنندگان و اخلالگران کلیه خیابانهای اطراف میدان 24 اسفند را با آهن پاره و خودرو و آتش زدن لاستیک و موانع مختلف بسته و مانع عبور مرور آزاد وسایل نقلیه گردیدند.
8 (2) از ساعت 1431 که اتوبوسهای قرارگاه و ادارات ژاندارمری از مبدأ پارک قلقلی و ونک بسمت میدان 24 اسفند در حرکت بوده اند بوسیله اخلالگران محاصره و چند نفر از رانندگان را مضروب و شیشه های اتوبوس را شکسته و از همین لحظه سربازان نگهبان ضلع شمالی قرارگاه بمنظور رهائی اتوبوس ها و رانندگان مبادرت به تیراندازی هوائی نموده اند اخلالگران ابتداء با سنگ و پرتاب شیشه های بنزین و سپس نارنجک اتوبوس ژاندارمری را در میدان 24 اسفند بآتش کشیدند و سرباز وظیفه جلال اخلاقی مورد اصابت نارنجک اخلالگران قرار گرفته و قبل از رسیدن به بیمارستان فوت می نماید.
که بلافاصله به مناطق 6 و 2 و 4 فرمانداری نظامی ابلاغ تا نسبت به پاکسازی منطقه اقدام نماید و در این درگیری خسارتهای زیر وارد میگردد.
9 الف ـ بیش از 12 تن غیر نظامی کشته و زخمی میگردند.
3 (ب) تظاهر کنندگان تعداد یکدستگاه خودرو سواری و یکدستگاه اتوبوس سرویس ژاندارمری را بآتش کشیده و رانندگان آنرا بسختی مجروح و مصدوم کرده اند.
(پ) تعداد زیادی از شیشه های ستاد ژاندارمری شکسته شده است.
(ت) ساختمان اداره بیمه بازنشستگی آسیب دیده است.
(ث) از نقاط مختلف بوسیله اشخاص ناشناس وسیله مسلسل و تفنگ بطرف مأمورین ژاندارمری و مردم تیراندازی در نتیجه علاوه بر یکنفر سرباز فوت شده و یکنفر درجه دار نیز مصدوم و در بیمارستان بستری گردیده است.
(3) برابر اطلاع مقدار زیادی کفن و قمه و سلاحهای گرم و سرد و تعدادی جسد در مسجد امام زمان در خیابان آیزنهاور جنب بهبودی روبروی پپسی کولا نگهداشته تا در روز 9 /11 /57 اغتشاش و آشوب براه بیاندازند که به منطقه مربوط اعلام گردید.
(4) تعدادی از روحانیون متحصن در دانشگاه دانشجویان و مردمیکه در آنجا بوده اند تشویق و تحریک نموده اند که ژاندارمری تعدادی از ما را کشته است خود را برای یک حمله متقابل و نشان دادن قدرت و ضرب شست آماده کنید.
ت ـ سازمان اطلاعات و امنیت کشور (1) برابر اطلاع در ساعت 1900 روز 8 /11 /57 گروهی در خیابان قصرالدشت در مسجد رضوی مشغول فروختن اسلحه روسی کلاشینکف هستند ضمنا خریدار باید شناخته شده و شناسنامه خود را همراه داشته باشد تا اسلحه باو فروخته شود قیمت کلاشینکف هر قبضه 1500 تومان و قیمت هر تیر فشنگ 20 ریال میباشد.
که مراتب به کمیته و فرمانداری نظامی منطقه 6 ابلاغ شد که اقدام نمایند.
(2) برابر اطلاع واصله عده ای از قشریون مذهبی در محلات مختلف تهران بخصوص در خیابان تهران نو.
شاه و اطراف بیمارستان پهلوی بدرب منازل اشخاص مراجعه و در خواست می نماید که بعلت کشته شدن عده ای خون ـ بنزین ملافه و پتو و الکل اهدا کنید.
ث ـ پلیس شهربانی (1) برابر گزارش پلیس شهربانی در تظاهرات بعداز ظهر روز 8 /11 /57 در میدان 24 اسفند تعداد یک یا دو قبضه تفنگ در اختیار غیر نظامیان بوده که دست بدست میگشت و اخلالگران از آنها بر علیه سربازان و پرسنل ژاندارمری استفاده می کردند که مراتب به منطقه اطلاع داده شد.
(2) در ساعت 1600 روز 8 /11 اعلام نموده که تعداد پنج دستگاه اتوبوس سرویس مربوط به نیروهای مسلح شاهنشاهی ضمن عبور از خیابانهای مرکز شهر بخصوص بخش کلانتری 16 منطقه 6 فرمانداری شعار میداده اند ما پرسنلنظامی هستیم ـ ما منتظر خمینی هستیم ـ که شماره یکی از اتوبوسها 28369 میباشد.
ج ـ در ساعت 1747 روز 8 /11 /57 اطلاع داده شد در خیابان افسریه خیابان 40 بین 15 متری اول و دوم حدود سه دهنه مغازه میباشد که داخل آن شب ها حدود 40 نفر از کارگران تبعه افغانستان سکونت دارند که باعث مزاحمت اهل محل میباشند و شب ها شعارهای ضد ملی نیز میدهند.
که به ژاندارمری منطقه ابلاغ شد چنانچه این امر صحت دارد نسبت بدستگیری آنان اقدام نمایند.
2ـ تعداد دستگیر شده در مناطق نه گانه 14 نفر میباشد.
معاون و رئیس ستاد فرمانداری نظامی تهران و حومه ـ سرلشگر رضا ناجی 9 /11 /1357
توضیحات سند:
1ـ خبرهای بند 2 و 4 نشان می دهد که تمرد ارتش در میان همه نیروها رو به گسترش بود.این اعتراضات ابتدا از پرسنل نیروهای هوایی شروع شد و رفته رفته به دیگر نیروها سرایت کرد.
اعتصاب غذا در لشکر خراسان که در بولتن پیشین یاد شد، چهره ای دیگر از این تمردها بود.
امرای نیروهای نظامی نگران دو موضوع بودند.
گسترش این مخالفتها و تعمیق آنها در نیروهای مسلح، رویارویی این نیروها با یکدیگر.
این موضوع در تحلیل رخدادهای یک ماهه پیش از سقوط نظام شاهنشاهی بسیار اهمیت دارد ؛ به ویژه در خنثی شدن و عقیم ماندن برنامه ریزی کودتا برای ماندگار کردن این نظام.
این خبر هم در سند بعدی قابل تأمل است که نظامیان 5 دستگاه اتوبوس نیروها مسلح در خیابانهای تهران شعار می دادند : ما پرسنل نظامی هستیم، ما منتظر خمینی هستیم.
2ـ خبرگزاری پارس نوشت که این خودرو از آن مستشاران نظامی آمریکا بود.
(بولتن خبرگزاری پارس، ش 303، ص 5) 3ـ شاید این گزارش، تکمیل کننده این خبر باشد که «یک اتومبیل سرویس ارتشی نیز در میدان کندی طعمه حریق شده است.
» (بولتن خبرگزاری پارس، ش 303، ص 6) 4ـ این خبر به شکل خلاصه در بولتن ستاد بزرگ ارتشتاران یاد شد که نام کوچک این امریکایی را «لوری» نوشته بود.
5 و6ـ این دو خبر در بولتن ستاد بزرگ ارتشتاران آمده بود.
7ـ «در چند قسمت از خیابان شاهرضا به وسیله تظاهرکنندگان با ریختن خاک و قرار دادن کامیون در عرض خیابان راه بندانهایی ایجاد کردند و به این ترتیب با هجوم مأموران به مقابله پرداختند.
» (بولتن خبرگزاری پارس، ش 303، ص 6) 8ـ شرح این ماجرا از زبان روابط عمومی ژاندارمری و نیز کیفر خواستی که پس از انقلاب تدوین شد در پاورقی سند مربوط به گزارش ستاد بزرگ ارتشتاران آمد.
اما در میان اطلاعیه فرمانداری نظامی تهران عجیب تر از همه این بود که ادعا می کرد خرابکاران، مسلح به مسلسل و جنگ افزارهای دیگر از پشت بامها و ساختمانهای مجاور میدان 24 اسفند (انقلاب) به نگهبانان و پاسداران مامور حفاظت ساختمان ستاد ژاندارمری شلیک کردند و درگیری این چنین آغاز شد.
(بولتن خبرگزاری پارس، ش 303، ص 4) 9ـ فرمانداری نظامی تهران آمار شهدا و مجروحین فاجعه امروز تهران را «40 نفر کشته و مجروح» دانست.
(بولتن خبرگزاری پارس، ش 303، ص 5) این گزارش 120 کشته و زخمی، بولتن ستاد بزرگ ارتشتاران در بخش تلفات 15 کشته و 160 زخمی نوشت، روزنامه آیندگان به نقل از بیمارستانهای داریوش، فیروزگر، فارابی و هزار تختخوابی رقم 23 شهید و 103 زخمی را یاد کرد.
(ش 3275، ص 3) خبرگزاری پارس یک روز بعد از حادثه نوشت «تعداد کشته شدگان حوادث دیروز تهران به 28 نفر رسیده است.
همین گزارش حاکی است که علاوه بر تعدادی از مجروحان که پس از پانسمان از بیمارستان مرخصی شده اند، هم اکنون 141 مجروح دیگر در بیمارستانهای داریوش کبیر، فارابی، ایران، فیروزگر، هزار تختخوابی و دکتر اقبال بستری هستند.
» (بولتن خبرگزاری پارس، ش 303، ص 1)