موضوع : اتحادیه صنف قهوه چی
تاریخ سند: 17 مرداد 1340
موضوع : اتحادیه صنف قهوه چی
متن سند:
شماره : 2064 /316 از ساعت 7 بعدازظهر روز دوشنبه 16 /5 /40 عده ای در حدود 300 نفر از اعضاء حزب پان ایرانیسم1 و طرفداران جبهه ملی در محل اتحادیه صنف قهوه چی واقع در میدان بهارستان حضور داشتند و قاسم رسا مدیر روزنامه قانون ـ حاجی حسن قاسمیه و چند نفر دیگر از سران جبهه ملی نیز بین جمعیت دیده می شدند و مقارن ساعت 217 سیدمحمود طالقانی به منبر رفته و درباره امر به معروف و نهی از منکر صحبت کرد و گفت این مردم هستند که تن به ظلم می دهند و باعث می شوند ظالم بوجود آید تا ملتی مستعد استعمار شدن نباشد استعمارچی بوجود نخواهد آمد و مثالی درباره زمان شاهنشاه فقید زد و دنباله کلام را به موضوع 30 تیر کشانید و گفت دولت تصور می کرد که ما و مردم دم عیسی داریم و مرده ها را علیه مردم تحریک می کنیم ولی دولت نمی داند که ملیونها مرده با این مرده های متحرک برابرند مردم ایران دیگر هیچگونه رمق و حرکتی ندارند و در پایان ظالمین را نفرین کرد و با خواندن دو بیت شعر زیر : تو چون خود کنی اختر خویش را بد مدار از فلک چشم نیک اختری را نتیجه گرفت که مردم باید نسبت به یکدیگر اعتماد داشته و خوش رفتار باشند و گفت کار ملت ایران با دعا سرانجام نخواهد گرفت و علاوه کرد عده ای مفت خور که به لباس روحانی و افسر و غیره درآمده و پولهای خود را به بانکهای خارج منتقل کرده اند این بدبختی ها را برای ملت ایران بوجود آورده اند.توضیحات سند:
1ـ حزب پان ایرانیسم! در سال 1325 ـ 1326، با شکست حزب توده در صحنه سیاست و انشعابات در درون حزب، گروهی از دانش آموزان و جوانان، به فکر تشکیل حزبی افتادند و با توجّه به روحیّات ناسیونالیستی، نام ...پان ایرانیسم» را بر آن نهادند.
از جمله رهبران آن، دکتر محمّدرضا عاملی تهرانی، محسن پزشکپور، دکتر شاپور زندنیا، دکتر پریور، حسن غفوری غروی و مسیح عطارد، بودند.
این گروه، تا سال 1329، به صورت جمعی با یکدیگر ارتباط و همکاری داشتند.
در جریان نهضت ملّی شدن نفت ایران، با نهضت ملّی همکاری کردند.
در این دوران، داود منشی زاده، به صحنه سیاست آمد و حزب سومکا را تشکیل داد.
عدّه ای از رهبران و اعضای حزب، به سومکا پیوستند.
و تشکیلات منشی زاده، فعّال شد.
در مبارزات خیابانی، پان ایرانیستها، با اعضای حزب توده درگیر بودند.
بخصوص در محیطهای دانشگاهی، حتی زدوخوردهای خونین، بین آنها درمی گرفت.
پس از جریان سی ام تیر، بین افراد تشکیل دهنده پان ایرانیسم، اختلافاتی رخ داد و حزب دچار انشعاب گردید.
جمعی با محسن پزشکپور و دکتر عاملی، حزب پان ایرانیسم را حفظ نمودند.
دسته ای با داریوش فروهر، حزب ملّت ایران را بر بنیاد پان ایرانیسم، تشکیل دادند و به جبهه ملّی پیوستند.
بعد از کودتای 28 مرداد، پان ایرانیسم، جذب دربار شد و از این رهگذر، توانست به مجلس شورای ملّی راه یابد و با تاسیس حزب رستاخیز، اعلام انحلال نمود و اعضای آن عضو حزب رستاخیز شدند.
در کابینه شریف امامی، در سالهای پایانی رژیم پهلوی، به دستور دربار، بار دیگر حزب پان ایرانیسم تاسیس و فعّال شد.
امّا با توجّه به رشد سیاسی جامعه، بیزاری مردم از حکومت و درباریان، دیگر نتوانست پایگاه اجتماعی پیدا کند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، پزشکپور، به غرب پناهنده شد، و در اوایل دهه 1370، به ایران بازگشت.
(تربتی، محمود: احزاب سیاسی ایران، حزب پان ایرانیسم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران 1379) تاریخ : 19 /5 /40 شماره : 3599 /5 اطّلاعیه روز 16 /5 /40 در محلّ شورای اصناف، جلسه سوگواری از طرف صنف قهوه چی منعقد بود.
افراد جبهه ملّی و سرکمیته ها و چند تن از سران جبهه ملّی، در آن جلسه شرکت داشتند.
سیّدمحمود طالقانی، منبر رفت و شدیدا به دولت و هیأت حاکمه، با وضع بسیار زننده ای، حمله کرد.
طالقانی، گفت : تاریخ ثابت کرده است که حکومتهای دیکتاتوری، دوامی نخواهند داشت؛ چنانکه دیدند کاخ ستم و ظلم معاویه و دستگاه یزید از بین رفت و جز ننگ و ذلّت، از خود اثری نگذاشت.
مطمئن باشید که به زودی، کوس رسوائی هیئت حاکمه، زده خواهد شد و به این خیمه شب بازیها، پایان داده می شود زیرا ملّت ایران، دیگر نباید بیش از این، تحمّل این همه حق کشیها و زندانها و ستمها را بکند.
در پرونده سیّدمحمود طالقانی، ضمیمه [شود.
] به استحضار ریاست بخش 312، برسد.
22 /5 /40