موضوع: فعالیتهای سیاسی
تاریخ سند: 7 خرداد 1340
موضوع: فعالیتهای سیاسی
متن سند:
شماره: 961 /316 تاریخ: 7 /3 /40موضوع: فعالیتهای سیاسی
پیرو گزارشات قبلی در مورد فعالیتهای سیاسی سیدضیاءالدین طباطبایی و دار و دسته او اخیراً صدرالاشراف1 و سردار فاخر نیز با دار و دسته سیدضیاءالدین مربوط شده و مورخ‌الدوله سپهر هم با آنها نزدیکی برقرار کرده و احمد آرامش2 نیز با دسته‌ای از مهندسین و اعضای سابق گروه ترقیخواهان به وسیله مورخ‌الدوله با این دسته مربوط گردیده و هر دسته جداگانه جلساتی تشکیل می‌دهند و عموماً طرفدار تز بیطرفی و به منظور خروج ایران از پیمان سنتو3 تبلیغ و فعالیت می‌نمایند و با دولت فعلی هم نظر مخالف داشته ولی فعالیت مؤثر تبلیغاتی و سیاسی شدید علیه دولت ابراز نمی‌دارند.
توضیح آنکه احمد آرامش و دار و دسته او با بعضی از سران جبهه ملی تماس و ارتباط نزدیک دارند. ارسلان خلعتبری و سید جعفر بهبهانی و سایر کسانی هم که ضمن فعالیتهای انتخاباتی منفردین در سال گذشته با آقای دکتر علی امینی همکاری داشتند واحد سیاسی و قابل توجه دیگری را تشکیل می‌دهند که فعلاً حالت سکوت و انتظار در پیش گرفته و هیچگونه فعالیتی چه له و چه علیه دولت فعلی ابراز نمی‌دارند و البته دستجات مزبور غیر از دسته‌بندیهای موجود مرکب از نمایندگان مجلسین سنا و شورای ملی و افسران بازنشسته و شاغل ارتش و سازمان کوک و ملاکین بزرگ و روحانیون که در حال حاضر جز ایجاد جنگ اعصاب و تبلیغ علیه دولت فعالیتی ندارند می‌باشد.
توضیحات سند:
1- صدرالاشراف: محسن صدر (صدرالاشراف) در سال ۱۲۵۰ شمسی در شهر محلات به دنیا آمد، پدرش مرحوم سید حسین، فردی عالم بود. فارسی و صرف و نحو عربی را تا سن یازده سالگی که در محلات بود فرا گرفت و در تهران به تکمیل آن و تحصیل منطق و ریاضی و فقه و اصول و فلسفه پرداخت. وی در سال دوم مشروطیت (۱۳۲۵ ق) که عدلیه تأسیس گردید به دعوت مخبرالسلطنه وزیر عدلیه وقت، به کار قضا فرا خوانده شد و معاون محاکم جزا شد. بعضی از منابع تاریخی معتقدند که در همین منصب بود که قضاوت درباره اسرای باغشاه را به او محول کردند و صوراسرافیل و ملک‌المتکلمین را به اعدام محکوم کرد. بعد از آن در طی ۲۷ سال باترفیع قانونی در دادگستری به شغل‌های بالا که آخرینش دادستانی کل بود منصوب شد. در شهریور سال ۱۳۱۲ در کابینه ذکاءالملک فروغی وزارت عدلیه به او واگذار شد. در کابینه وثوق‌الدوله از طرف وی مأمور بود تا میرزا کوچک خان جنگلی را با مذاکره، به همراهی با دولت را دارد. در سال ۱۳۲۴ ش با فرمان شاه به نخست‌وزیری منصوب شد و کابینه تشکیل داد. وی تحت فشار دکتر مصدق که آن زمان در رأس اقلیت مجلس بود مجبور به استعفا شد. در اسفند ماه سال ۱۳۳۲ با حکم محمدرضا پهلوی به عضویت مجلس سنا منصوب شد و در فروردین ۱۳۳۶ به ریاست مجلس سنا رسید و تا پایان عمر در این سمت باقی ماند. وی پس از نود سال زندگی، در ۲۷ مهر ماه ۱۳۴۱ درگذشت و جسدش را بنا به وصیتش به نجف اشرف بردند و در آنجا به خاک سپردند.۲- احمد آرامش: رهبر گروه ترقی خواهان، وی بسال ۱۲۸۷ ه ش در یزد بدنیا آمد. فامیلی اصلی او "اشتری" بود که به آرامش تغییر داد. وی ابتدا وارد وزارت راه شد و ریاست اداره طرق و شوارع را به عهده گرفت و تا سال ۱۳۲۰ که به وزارت پیشه و هنر انتقال یافت، در همان سمت بود. آرامش نقش مؤثری در راه اندازی حزب دموکرات ایران به رهبری قوام‌السلطنه داشت و با کسب امتیاز روزنامه "دیپلمات" از آن بعنوان ارگان حزب دموکرات استفاده کرد. وی بعدها مدتی بازداشت و زندانی شد. آرامش در سال ۱۳۳۴ گروه "ترقی خواهان ایران" را با همکاری افراد سرشناسی نظیر دکتر اسلامی، دکتر نیاکی و... تأسیس کرد. آرامش در زمان نخست‌وزیری شریف امامی به سمت وزیر مشاور و سرپرست سازمان برنامه منصوب گردید. وی به مبارز علیه رژیم پرداخت. در سال ۱۳۵۲، توسط مأموران ساواک در پارک لاله ترور شد.
٣- پیمان سنتو: سازمان مرکزی (علامت اختصاری: سنتو) در ۲۱ اوت ۱۹۵۹ به عنوان جانشین «پیمان بغداد» به وجود آمد. در این پیمان، دولتهای عضو پیمان بغداد (ایران، انگلستان، پاکستان و ترکیه) بجز عراق، شرکت کردند. ایالات متحده آمریکا عضو این پیمان نبود، اما بر آن نظارت داشت و در مانورهای آن شرکت می‌کرد و به اعضای آن کمک نظامی می‌داد. سازمان پیمان مرکزی حلقه مرکزی سیستم دفاعی غرب شناخته می‌شد و ناتو و سیتو را بهم می‌پیوست. این پیمان که از سالها پیش قوت خود را از دست داده بود، سرانجام در ۱۹۷۹ با خروج ایران (پس از برقراری رژیم جمهوری اسلامی) و سپس پاکستان و ترکیه از آن، از میان رفت.