موضوع : سیدمحمود طالقانی
تاریخ سند: 21 اردیبهشت 1341
موضوع : سیدمحمود طالقانی
متن سند:
شماره : 610 پیش نماز و واعظ مسجد هدایت.طرفدار دکتر مصدق1.
عضو شورای بیست نفری.
امضاءکننده اعلامیه شورای 20 نفری جبهه جدید ملی و اعلام جرم علیه انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی.
در جریان تجدید فعالیت و تظاهرات و میتینگهای جبهه ملی جدید دخالت و شرکت داشته و در تظاهرات و اجتماعات مصدقی ها در مسجد هدایت و دبستان الفباء و منزل علی بابایی به نفع جبهه سخنرانی می کرده است.
نامبرده یک بار هم به ساواک جلب شده است.
توضیحات سند:
1ـ دکتر محمّد مصدّق، ملقّب به مصدّق السّلطنه، رجل سیاسی ایرانی، پسر میرزا هدایت (ولادت، تهران 1261، فوت، 14 اسفند 1346 ه .ش.)، تحصیلات مقدّماتی را در تهران به انجام رسانید و در سال 1287 ه .
ش.
، برای تحصیلات عالیه، به پاریس عزیمت کرد و بعد از اتمام دوره مدرسه علوم سیاسی پاریس، به دانشگاه توشاش سوئیس وارد شد و در سال 1293، به اخذ درجه دکتری در حقوق، نایل گردید و بعد به ایران بازگشت.
چون مخالف قرارداد 1919 ایران و انگلیس بود، در بهار 1298، به سوئیس بازگشت و قصد داشت در آنجا مشغول کار شود که کابینه مشیرالدّوله، برای تصدّی وزارت دادگستری، از وی دعوت کرد.
در حین مراجعت به ایران، از راه هندوستان و بندر بوشهر در پائیز 1299، به حکومت فارس منصوب شد.
با این همه، در...
همان سال از شناسایی کودتای سیّد ضیاءالدّین طباطبایی، امتناع ورزید.
پس از سقوط سیّد ضیاءالدّین در سال 1300، به وزارت دارائی منصوب شد و به اصلاحات در این وزارتخانه پرداخت.
در سال 1301، حکومت آذربایجان پایان یافت و بعد از چندی، به علّت ناموفق بودن دولت مرکزی با نظریّات او، از این سمت استعفا داد.
در سال 1302، وزیر امور خارجه شد در سال 1303، در دوره پنجم قانونگذاری، به نمایندگی مردم تهران در مجلس شورای ملّی انتخاب گردید.
در این دوره، با واگذار شدن سلطنت به سردار سپه، مخالفت ورزید.
در دوره ششم، مجدّدا به وکالت مجلس از طرف مردم تهران، انتخاب شد و با تشکیل مجلس مؤسّسان مخالفت کرد.
پس از اتمام این دوره، چون دولت، در انتخابات مجلس دخالت کرد، از سیاست کناره گرفت و در قریّه احمدآباد، در غرب تهران اقامت گزید.
با اینکه از سیاست بکلّی به کنار بود، در چهارم تیرماه 1319، به وسیله شهربانی تهران توقیف شد و به بیرجند اعزام گردید و تا آذر ماه همان سال، در زندان عمومی آن شهر، محبوس بود.
سپس مجدّدا به احمدآباد تبعید شد.
پس از وقایع شهریور 1320، در دوره چهاردهم و شانزدهم، بار دیگر از طرف مردم تهران، به وکالت مجلس شورای ملّی انتخاب شد.
در این دوره، برای استیفای حفاظت ایران از شرکت نفت ایران و انگلیس و دولت انگلستان، جبهه ملّی را تشکیل داد و به مبارزه پرداخت و در بیست و نهم اسفند 1329، قانون ملّی شدن صنعت نفت را، از تصویب مجلس شورای ملّی...
گذراند.
در اردیبهشت 1330، برای اجرای این قانون و خلع ید از شرکت نفت سابق، نخست وزیری ایران را قبول کرد.
در تیرماه 1331، با اینکه مجلس جدید دوره هفدهم، نخست وزیری، رای تمایل داده بود، به سبب اختلاف نظر با محمّدرضا پهلوی، برای تصدّی وزارت دفاع ملّی، از تشکیل دولت جدید استنکاف کرد و شاه سابق، قوام السّلطنه را به نخست وزیری منصوب کرد.
ولی ملّت، با قیام سی ام تیر، مجدّدا او را به نخست وزیری برگزید.
در بیست و هشتم مرداد 1332، با کودتای عوامل دربار و سیا، همراه عدّه ای از همکاران خود دستگیر و زندانی شد.
در پائیز همان سال، در دادگاههای نظامی، با وجود دفاعیّات مشروح، به سه سال زندان مجرّد محکوم گردید.
پس از پایان دوره زندان در شهریور 1335، تحت الحفظ به احمدآباد اعزام شد و زیر نظر ماموران ساواک بود تا اینکه در آذرماه 1346، به سبب بیماری، زیر نظر ساواک، به تهران منتقل شد و در ششم اسفند، در بیمارستان نجمیّه بستری گردید و در سحرگاه چهاردهم اسفند 1346، درگذشت و با اینکه وصیّت کرده بود در گورستان شهدای سی ام تیر 1331 مدفون گردد، به دستور دولت، در خانه خودش احمدآباد، به خاک سپرده شد.