ریاست سازمان اطلاعات و امنیت خراسان
تاریخ سند: 9 آبان 1336
ریاست سازمان اطلاعات و امنیت خراسان
متن سند:
شماره: 8275/ﻫ تاریخ:9 /8 /1336ریاست سازمان اطلاعات و امنیت خراسان
آقای شیخ حسن حجتی رشتی از طرف محصلین مدرسه خیرات‌خان1 از لیله دوشنبه 6 /8 /36 در مسجد جامع گوهرشاد2 پس از نماز آقای آیت‌الله فقیه سبزواری3 به منبر می‌رود. ضمن مراقبت کامل شب 9 /8 /36 نامبرده در حین وعظ در منبر اظهار داشت همان‌طوری که جسد بی‌روحی در بیابان افتاده و حیوانات به او حمله می‌کنند و او را می‌خورند. امروز هم ما ملت همان جسد بی‌روح هستیم که همسایه‌های شمال و جنوب و شرق و غرب به ما حمله‌ور شده خون ما را می‌مکند. در فرهنگ کشور ما اعم از مدارس ابتدائی تا دانشگاه از طرف اجانب تعلیمات داده می‌شود. سارقین که دستگیر و زندانی می‌شوند به‌طور راحت غذا و لباس آن‌ها مرتب است. امروز در مملکت ما هر کسی دزد باشد در رأس کارهای حساس مملکت گمارده می‌شود. مراقبت ادامه دارد.
از طرف رئیس شهربانی خراسان ـ سرهنگ ... 4
توضیحات سند:
1. مدرسه خیرات خان یکی از مدارس بزرگ دوره صفوى بوده است که به هنگام حکومت شاه عباس دوم (1052 ـ 1077ق) در محل بست پایین حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام بناشده است. بانى آن فردى به نام خیرات خان، از خوانین زمان، بوده که قبل از اتمام بنا درگذشته و ازاین‌رو مدرسه به نام او مشهور شده است. مساحت این بنا حدود 1500 مترمربع بوده و در دوطبقه پیرامون حیاط مرکزى احداث‌شده و تعداد 79 حجره داشته است.این مدرسه که در زمره یکی از معتبرترین و معروف‌ترین مدارس علمیه مشهد به شمار می‌رفت پس از افول حکومت صفوی رونق و شور علمی خود را از دست داد. در ایام مبارزات انقلاب اسلامی، این مدرسه یکی از مدارس پرشور و فعال در عرصه مبارزات بوده است. در برخی از اسناد ساواک آمده است: «مدارس حوزه علمیه به‌ویژه خیرات خان و میرزا جعفر، مرکز فعالیت عناصر ضد رژیم و به‌صورت لانه فساد علیه امنیت کشور درآمده است.»
در دوران حکومت پهلوی به جهت سیاست‌های ضد دینی، تمام مدارس علمیه مشهد ازجمله این مدرسه در آستانه تخریب و تعطیلی بودند و مرمت و بازسازی نشدند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ازآنجاکه ساختمان مدرسه علی‌رغم کوشش‌های متخصصان فن، به علت پوسیدگی و نابودی پایه‌های آن در شرف ریزش بود، به‌کلی ویران و در قالب دانشگاه علوم اسلامی رضوی بازسازی شد. دانشگاه رضوی در محل سابق مدرسه‌های خیرات خان و میرزا جعفر در زمینی به مساحت 22000 متر به شیوه‌ای نوین و زیبا ساخته شده است. (رک: گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد؛ تألیف حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، نشر کنگره جهانی حضرت رضا علیه‌السلام؛ اسناد ساواک و ویکی پیدیا)
2. مسجد گوهرشاد یکی از مساجد باشکوه ایران از عهد تیموری است که در اوایل قرن نهم قمری بنا شده است. این بنای تاریخی در جنوب حرم مطهر رضوی قرار دارد و به رواق‌‌های دارالسیاده و دارالحفاظ متصل است. این مسجد به دستور بانو گوهرشاد، دختر امیر غیاث‌الدین ترخان، از امرای جغتایی، که همسر شاهرخ تیموری بود، در سال 821 قمری توسط معمار معروف ایرانی، قوام الدین شیرازی، به سبک معماری دوران تیموری ساخته شد.
کاشی‌کاری، طاق‌‌های گنبدی شکل مسجد و مناره‌‌های آن، مقرنس، معرق‌کاری ممتاز و سایر جلوه‌‌های بی‌نظیر معماری این مسجد نمونه‌ای از شاهکارهای هنری عهد تیموری است و نمونه کامل و برجسته هنر ایرانی به شمار می‌رود که تمام خصوصیات و ویژگی‌‌های معماری سنتی در آن به‌کاررفته است. این مسجد پس از شش‌صد سال هنوز گل سرسبد معماری بناهای مذهبی ایران و جهان است. به‌ویژه ایوان جنوبی مسجد به نام ایوان مقصوره، با حدود 500 مترمربع مساحت، از باشکوه‌ترین ایوان‌‌های مساجد جهان است. در دو طرف این ایوان، دو مناره هرکدام به ارتفاع 43 متر از کف مسجد ساخته شده و دارای کتیبه‌‌هایی چند است. مسجد گوهرشاد صحنی به وسعت 2800 مترمربع دارد و زیربنای آن 9400 مترمربع است. مهد علیا، گوهرشاد آغا یا گوهرشاد بیگم از اشراف زنان خراسان بوده است. وى زنى بسیار با تمکّن، با وقار، خردمند، با ثروت و بااحتیاط بود که به کثرت رحم و اطعام و انعام و صدقات و خیرات و مبرات موصوف و در حسن تدبیر و سیاست و حیا، مقامى والا داشت. به گفته مرحوم حاج ملاهاشم خراسانى در کتاب منتخب التواریخ: مخدره گوهرشاد آغا مسلماً شیعه بوده و در کمال اخلاص و حسن عقیده، مسجدى را در مشهد مقدس بنا نهاد و می‌توان گفت که این مسجد مقدس، قدیمی‌ترین مسجد موجود شیعه در این ناحیه است. این زن مؤمن و هنردوست در روز نهم رمضان سال 861ﻫ.ق در سن هشتادویک‌سالگی براثر وسوسه جمعى، به‌فرمان میرزا سلطان ابوسعید برادرزاده شاهرخ، در هرات به شهادت رسید و پیکرش را در مدرسه گوهرشاد در هرات، که خود، آن را ساخته بود، کنار مزار شوهرش به خاک سپردند. پسرش، میرزا بایسنقر نیز در این مدرسه، در جوار قبر مادر و پدرش مدفون گردیده است.
3. آیت‌الله سید حسین فقیه سبزوارى فرزند میرزا موسی در سال 1270ش. در سامرا دیده به جهان گشوده و در بیت علم و عزت پرورش یافت. او در سال 1279 به نجف اشرف رهسپار شد و مدت چهار سال در آنجا تحت نظر والدش مقدمات و ادبیات را خواند و در سال 1283 در معیت پدرش به سبزوار آمد و به مدت چهار سال در آنجا به تحصیل پرداخت. در 17 سالگى با اجازه و امر پدر به مشهد آمد و از محضر مرحوم ادیب بزرگ نیشابوری و مرحوم آقا شیخ یزدى و حجت‌الاسلام آقاى حاج سید محمدباقر مدرس استفاده کرد و در همان اوان، صحنه دل‌خراش به توپ بستن آستان قدس رضوى توسط روس‌ها را شاهد بود. بعد از چندى برحسب امر والدش به سبزوار رفت و در سال 1298 به نجف اشرف مراجعت کرد. وی از محضر علماء نجف همچون آیت‌الله‌العظمی میرزا محمدتقی شیرازى، مرحوم آیت‌الله شریعت اصفهانى، آیت‌الله آقا ضیاءالدین عراقى، مرحوم آخوند خراسانی و آیت‌الله‌العظمی سید ابوالحسن اصفهانى استفاده و به مدارج عالیه فقه و اجتهاد رسید و مجدداً در سال 1307 به ایران بازگشت و در مشهد به تدریس خارج فقه و اصول و امامت در مسجد گوهرشاد پرداخت. وی که منشأ خدمات ارزنده‌اى در مشهد بود در شب شنبه 16 بهمن 1345 از دنیا رحلت نمود و در مقبره باغ رضوان به خاک سپرده شد. (رک: محمد شریف رازى، گنجینه دانشمندان، ج 5، صص 3 ـ 321؛ اسناد ساواک)
4. این قسمت از سند مخدوش و نام معاون رئیس شهربانی وقت ناخوانا است.