ریاست محترم اداره بازرسی کل
تاریخ سند: 7 تیر 1357
ریاست محترم اداره بازرسی کل
متن سند:
تهران محترما در اجرای حکم شماره 5 /1728 مورخ 10 /3 /2537 شعبه حافظ در تاریخ 11 /3 /2537 مورد بازرسی عمومی قرار گرفت و ضمن بررسی حسابهای جاری اشخاص مواردی مشاهده گردید که نظر به اهمیت موضوع گزارش آن جداگانه به شرح زیر به استحضار می رسد : الف ـ هنگام بررسی تراز حسابهای جاری اشخاص که از طرف حسابگری به مأخذ پایان روز 10 /3 /2537 تهیه شده بود مشاهده شد که حسابجاری 7073 به نام آقای هژبر یزدانی مبلغ 727 /524 /102 ریال بدهکار است و چون کارت های حساب مزبور و سایر سوابق آن مورد رسیدگی قرار گرفت معلوم شد این حساب در سال جاری و همچنین سال گذشته (رسیدگی محدود به همین مدت بوده) به طور مستمر اولاً در طی روز به مبالغ زیادی (تا دو میلیارد و پانصد و هشتاد میلیون ریال) بدهکار شده، ثانیا در پایان روز که معمولاً اسناد بانک مرکزی یا سایر اقلام بستانکار به حساب منظور گردیده فقط قسمتی از بدهکاری آن واریز شده و بقیه باقی مانده بطوری که رقم بدهکاری این حساب در پایان روز طی سال گذشته به 843 /877 /646 ریال و در سال جاری به 236 /798 /511 ریال بالغ گردیده.ب ـ ضمن بررسی سوابق حساب های جاری مشاهده گردید که روزانه و بطور مستمر نقل و انتقالاتی بین حساب جاری 7073 آقای هژبر یزدانی و یک یا چند حساب از 6 فقره حساب جاری زیر : 7630 ـ 7912 ـ 7990 ـ 8423 ـ 8441 ـ 9116 صورت گرفته، سوابق امر مورد رسیدگی قرار گرفت و معلوم شد 5 فقره از حسابهای بالا از سال 1344 به بعد با معرفی خود آقای هژبر یزدانی در شعبه افتتاح گردیده اند و حساب جاری 9116 نیز در سال 1354 با معرفی آقای علی جهانشاهی کارمند شعبه حافظ که ضمن بازرسی بهمن ماه 1351 در مورد اضافه برداشت های غیرمجاز از حساب جاری آقای هژبر یزدانی مسئول شناخته شده و طبق رأی کمیسیون رسیدگی به توبیخ کتبی محکوم گردیده افتتاح شده.
از بررسی اسناد و سوابق حسابهای جاری فوق و نحوه عملیات روزانه شعبه و همچنین گفتگو با متصدیان مربوط این طور استنباط می شود که آقای هژبر یزدانی روزانه چکهایی عهده یک یا چند حساب از حسابهای بالا دریافت و آنها را به حساب های جاری خود نزد بانکهای خصوصی منظور می نماید بانک دریافت کننده چک این چکها را وسیله کلر برای وصول به شعبه حافظ ارسال می دارد، در شعبه حافظ چون این حسابها فاقد موجودی قبلی هستند معمولاً حساب را بدهکار و وجه چکها را برداشت نموده و تلفنی به بانک فرستنده چکهای به اصطلاح (جواب قبولی) می دهند و آقای هژبر یزدانی به این طریق وجه چکهای بلامحل را از بانک فرستنده چک بلافاصله دریافت می دارد، در شعبه حافظ در پایان وقت هر روز مطابق صورتی که در اختیار آقای محمدتقی حیدری زنگنه معاون شعبه است معادل وجه چکهایی که از هر کدام از حسابهای ششگانه بالا در وجه آقای هژبر یزدانی صادر گردیده متقابلاً با سند داخلی از حساب جاری 7073 آقای هژبر یزدانی برداشت و به حسابهای جاری ذیربط منظور می شود و این کار بطوری که آقای حیدری زنگنه معاون شعبه در پاسخ ماده 3 ملاحظات حاضر نوشته اند مدت 10 سال است ادامه دارد، مضافا به اینکه گردش و عملیات حداقل 5 حساب از 6 حساب جاری بالا تقریبا منحصر به این نقل و انتقالات بوده و کارکرد دیگری ندارند.
بنظر اینجانبان لازم است رسیدگی به عمل آید تا چنانچه آقای هژبر یزدانی در سایر شعب بانک ملی نیز که حساب جاری دارد به این طریق نقل و انتقالاتی صورت داده و با پول بانک بازی می کند از ادامه آن جلوگیری به عمل آید.
در مورد مجوز بدهکاری حساب جاری 7073 آقای هژبر یزدانی آن هم به مبالغ زیاد و بطور مستمر که در سطور بالا به استحضار رسید و همچنین انجام این عملیات که روزانه یک یا چند حساب از 6 فقره حساب جاری را در ابتدای روز به نفع آقای هژبر یزدانی بدهکار نموده و سپس معادل مبلغ چکهای صادره هر حساب متقابلاً از حساب آقای هژبر یزدانی با صدور سند داخلی برداشت و بدهکاری این حسابها را تأمین نموده اند طی مواد یک تا سه ملاحظات از شعبه توضیح خواسته شد.
آقای رئیس شعبه در جواب ملاحظات نوشته اند «بطوری که استحضار دارند امور صندوق زیرنظر مستقیم آقای زنگنه معاون ریالی شعبه که در سالن معاملات شعبه مستقر می باشد انجام می گیرد، ایشان حضور دارند و پاسخ سؤالات را ذیلاً خواهند داد» که هر چند این پاسخ آقای رئیس شعبه به نوبه خود قابل تأمل است ولی چون بازرسی سایر امور شعبه ادامه دارد، اظهارنظر در این مورد به خاتمه بازرسی موکول می گردد.
بنابراین به این قسمت از ملاحظات آقای حیدری زنگنه پاسخ داده اند پاسخ های آقای محمدتقی حیدری زنگنه معاون ریالی شعبه به ملاحظات بازرسی به دلایل زیر کافی و قانع کننده نیست و باید نسبت به ادامه خدمت او در پست فعلی تجدید نظر بعمل آید : 1ـ بررسی چکهای صادره عهده حساب جاری 7073 آقای هژبر یزدانی نشان می دهد که چکهای مزبور را آقای حیدری زنگنه معاون شعبه به استناد موجودی به حساب پس انداز و چکهای بانکی مشتری دستور پرداخت داده اند، در صورتی که همانطوری که به به استحضار رسید اقلام بستانکاری که به حساب مشتری منظور گردیده تکافوی پرداخت این چکها را نکرده و حساب در پایان روز به مبالغ قابل توجهی بدهکار مانده که موجودی حساب پس انداز مشتری نیز فقط برای پوشاندن قسمتی از این بدهکاری کافی بوده.
صورتی از چکهایی که آقای حیدری زنگنه معاون شعبه روی آنها دستور پرداخت صادر نموده در 19 روز بطور نمونه استخراج و مانده بدهکاری حساب و همچنین موجودی حساب پس انداز مشتری در همان روزها مقابل آن درج و طی ماده 2 ملاحظات به شعبه ارائه گردید.
به موجب این صورت حساب مذکور با برداشت وجه چکهای صادره در پایان روز بدهکار باقی مانده و همانطوری که ملاحظه می فرمایند این بدهکاری حداقل 76 میلیون و حداکثر 318 میلیون ریال بیش از موجودی حساب پس انداز مشتری بوده و به این ترتیب آقای حیدری زنگنه بدون مأخذ و مبنا دستور پرداخت روی چکهای فاقد موجودی صادر نموده اند.
2ـ صرفنظر از مانده بدهکار حساب جاری 7073 در پایان روز این حساب در طی روز باستناد دستور پرداخت و امضای آقای زنگنه معاون شعبه به مبالغ خیلی زیادتری (تا دو میلیارد و 587 میلیون ریال در سال گذشته) بدهکار شده و متصدیان مربوط چکهای فاقد موجودی را از حساب برداشت و برخلاف عرف بانک به مهر موجودی کافی نیز ممهور نموده اند به این ترتیب آقای معاون شعبه برای ایجاد سرعت و سهولت لازم در کار مشتری هیچگاه منتظر وصول اقلام بستانکار حساب نشده و برای پرداخت کلیه چکهایی که از طرف مشتری صادر و ارائه شده دستور پرداخت صادر نموده و با ادامه این روش اهمیت بدهکار کردن حسابهای جاری و خطرات احتمالی را در نظر متصدیان مربوط و اکثر کارمندان شعبه حافظ از بین برده و در مدت خدمت 16 ساله خود در این شعبه و استمرار عملیاتی که مختصرا شرح آن به استحضار رسید باعث ایجاد روحیه ای خاص در تعدادی از کارمندان شعبه و بخصوص آن عده که مستقیما در این مورد دخالت داشته اند گردیده بطوری که در حال حاضر ادامه خدمت آنها بدون مراقبت و کنترل خیلی شدید به مصلحت نیست و بهتر این است که به واحدهای دیگر بانک منتقل گردند.
3ـ همانطوری که ضمن قسمت «ب» این گزارش به استحضار رسید روزانه و بطور مستمر نقل و انتقالاتی بطور متقابل بین حساب جاری 7073 و 6 فقره حساب جاری دیگر در شعبه جریان داشته و روزانه برای تأمین وجه چکهایی که از حساب های ششگانه به حساب جاری 7073 منظور می نموده اند متقابلاً طی اسناد داخلی از حساب جاری 7073 معادل وجه چکهای صادره هر حساب برداشت و به آن حساب منظور می شده انجام این عملیات و صدور اسناد داخلی و نگهداری حساب آنها که مستلزم صرف وقت و انجام کارهای اضافی و بیهوده ای برای شعبه بوده کلاً وسیله و زیر نظر آقای حیدری زنگنه انجام می گرفته و به این ترتیب با توجه به اینکه عملیات روزانه حساب جاری 7073 و مراجعه مکرر کارمندان مربوط برای کسب دستور پرداخت چکهای حساب مزبور و چگونگی واریز این چکها مسلما خود اشتغالات ذهنی و گرفتاری روزمره ای برای آقای معاون شعبه ایجاد می کرده، برداشت چک از حسابهای ششگانه بالا و نگهداری دقیق بدهکاری هر حساب تا صدور سند و تأمین بدهی آن ها در پایان روز نیز مزید بر گرفتاری قبلی بوده و نمی توان تصور کرد که گرفتاریهای حاصل از انجام کلیه عملیاتی که روزمره برای رفع و رجوع امور حساب جاری 7073 و 6 فقره حساب وابسته به آن انجام می شده آرامش و فرصت کافی برای انجام رسیدگی به سایر امور شعبه برای آقای معاون شعبه باقی گذارده باشد و مسلما به علت همین گرفتاریها بوده که در مدت خدمت 16 ساله اش در شعبه حافظ همانطور که خودش ضمن پاسخ ملاحظات اظهار داشته نتوانسته از مرخصی استحقاقی خود استفاده نماید.
4ـ در سال 1352 تذکرنامه زیر از طرف اداره مرکزی به نام آقای حیدری زنگنه صادر شده : آقای محمدتقی حیدری زنگنه ـ معاون شعبه حافظ «چون طبق رسیدگی که به عمل آمده غفلت و سهل انگاری شما در انجام وظائف محول موجب گردیده بدون مجوز اضافه برداشتهایی از حساب جاری شماره 7072 آقای هژبر یزدانی نزد شعبه حافظ به عمل آید لذا طبق رأی کمیسیون رسیدگی که به تصویب رسیده بدینوسیله به شما تذکر داده می شود تا در انجام وظائف محول دقت و مراقبت بیشتری معمول دارید» متأسفانه چنانچه ملاحظه می فرمایند صدور تذکرنامه فوق مؤثر واقع نگردیده و بطوری که نتیجه بازرسی شعبه نشان می دهد آقای حیدری زنگنه با بدهکار نمودن حساب جاری 7073 بطور مکرر و به مبالغ بسیار زیاد و در حالی که وثیقه یا مجوزی نیز در اختیار نداشته خطرات انجام این کار را به کلی نادیده گرفته و اشتباهات گذشته خود را تکرار نموده.
5 ـ علاوه بر موارد بالا ضمن رسیدگی به حسابهای جاری مشاهده گردید که آقای محمدتقی حیدری زنگنه معاون شعبه در تاریخ 3 /3 /2537 به منظور دریافت یک فقره چک تضمین شده به مبلغ بیست میلیون ریال از شعبه حافظ یک فقره چک عهده حساب جاری خود به همان مبلغ صادر نموده، چون هنگام صدور چک فقط 731 /180 ریال در حساب موجودی داشته وجه آن را بطریق زیر تأمین نموده است: موجودی حساب 231 /180 وجه نقد 000 /200 /2 چک از حساب 9116 آقای شمس اله گوهری 000 /000 /10 وجه از حساب پس انداز سوزان زنگنه 000 /700 /4 اصل و بهره سپرده ثابت 939 /252 /2 جمع 670 /333 /19 330 /666 000 /000 /20 ریال همانطوری که ملاحظه می فرمایند آقای زنگنه برای تأمین 20 میلیون ریال وجه چک صادره یک فقره چک به مبلغ ده میلیون ریال از آقای شمس اله گوهری صاحب حساب جاری 9116 ـ دریافت نموده و چنانکه استحضار دارند حساب جاری 9116 از جمله 6 فقره حسابی است که شرح عملیات آن ها قبلاً گذشت و به معرفی آقای علی جهانشاهی کارمند شعبه افتتاح گردیده.
ضمنا حساب 9116 فاقد موجودی برای تأمین چک ده میلیون ریالی بوده که در وجه آقای زنگنه صادر شده بنابراین آقای زنگنه چک را از حساب مزبور دریافت و این حساب را بدهکار نموده و سپس برای تأمین بدهی این حساب حسب المعمول با سند داخلی از حساب 7073 آقای هژبر یزدانی مبلغ ده میلیون ریال برداشت و به حساب 9116 منظور نموده که چون حساب 7073 نیز قبلاً 329 /710 /2 ریال بدهکار بوده یا انتقال مبلغ ده میلیون ریال اخیر بدهی آن در پایان روز 329 /710 /12 ریال بالغ گردیده بنابراین آقای زنگنه بطور خلاصه مبلغ ده میلیون ریال حساب جاری 7073 را بدهکار و آقای زنگنه مبلغ ده ملیون ریال از وجوه بانک را مورد استفاده خود قرار داده و حسابجاری خودش را نیز در پایان همان روز مبلغ 230 /666 ریال بدهکار باقی گذارده و آقای زنگنه در پاسخ ماده 6 ملاحظات که راجع به موارد بالا از او توضیح خواسته شده پاسخ داده که چک تضمین شده برای شرکت در حراج با اطلاع ریاست شعبه اخذ گردیده و مبلغ ده میلیون ریال نیز از دوستم آقای شمس اله گوهری در مقابل 4 قطعه چک دریافت شده.
با توجه به مراتب بالا چون آقای محمدتقی حیدری زنگنه معاون ریالی شعبه حافظ بطور مکرر برای پرداخت چکهای خالی از وجه حساب جاری 7073 آقای هژبر یزدانی دستور پرداخت صادر نموده، همچنین در تاریخ 3 /3 /2537 برای دریافت یک فقره چک تضمین شده به مبلغ بیست ملیون ریال فعل و انفعالاتی در حسابهای جاری 7073 آقای هژبر یزدانی و 9166 آقای شمس اله گوهری انجام داده و از ده میلیون ریال پول چک استفاده نموده به نظر اینجانبان ادامه خدمت مشارالیه در پست معاونت شعبه حافظ به مصلحت نیست لذا پیشنهاد می نماید نامبرده را فعلاً به مرخصی اعزام و پرونده امر را برای تعیین تکلیف به کمیسیون رسیدگی به تخلفات ارجاع فرمایند.
با تقدیم احترام ضیاءالدین کاتوزیان1 ـ عبدالرضا مهران
توضیحات سند:
1ـ ضیاءالدین کاتوزیان فرزند جعفر در سال 1303 ش در تهران بدنیا آمد.تحصیلات خود را تا دیپلم متوسطه از دبیرستان پهلوی ادامه داد و به استخدام بانک ملی در آمد.
از حیث سیاسی طرفدار سیاست غرب و رژیم پهلوی و عضو حزب رستاخیز بوده است.
ـ اسناد ساواک، پرونده های انفرادی