درباره : خانه های تیمی خرابکاران در ساری، آمل و گرگان بازگشت بشماره 8604/311ـ 21/10/54
تاریخ سند: 25 دی 1354
درباره : خانه های تیمی خرابکاران در ساری، آمل و گرگان بازگشت بشماره 8604/311ـ 21/10/54
متن سند:
از : ساواک استان مازندران به : مدیریت کل اداره سوم 311 شماره 1448 /2 ه 1 در اجرای اوامر تیمسار ریاست معظم ساواک مبنی بر گزارش شرح کامل عملیات هر یک از منازل تیمی یاد شده فوق، همانطوری که استحضار دارند بامداد روز 18 /10 /54 تلفنگرامی از طریق کمیته مشترک ضد خرابکاری به این ساواک اعلام مبنی بر اینکه نسبت به دستگیری چهار نفر چریک مسلح وابسته به چریکهای باصطلاح فدایی خلق (در منزلی واقع در کوچه بین خیابانهای خاقانی و ملت ساری) سریعا اقدام گردد.با وصول این تلفنگرام بلافاصله و قبل از اینکه هوا کاملاً روشن شود منزل موصوف و وضع محل و خانه های اطراف آن به طور غیر محسوس مورد شناسایی واقع و نسبت به کنترل تلفن آن نیز اقدام و پس از کسب اطلاعات لازم از لحاظ امر شناسائی در ساعت 0800 کمیسیونی با شرکت ریاست شهربانی و معاون اطلاعاتی شهربانی مازندران در این ساواک تشکیل و نوع ماموریت و اهمیت آن تشریح شد.
چون با اطلاعاتیکه از موقعیت مکانی منزل و ساکنین آن جمع آوری شده بود و با توجه به وصول خبر عزیمت دو اکیپ از کمیته شخصا تشخیص دادم که این منزل در شرایطی است که تا ورود اکیپها و قبل از ضربت زدن می توان با استقرار پایگاه مراقبت ثابت، تردد به منزل را کنترل و در موقعیت زمانی و مکانی مناسب بدون درگیری عناصری را دستگیری و یا نسبت به تله نمودن آن اقدام نمود، به همین جهت همزمان با استقرار پایگاه مراقبت ثابت (مرکب از یکی از رهبران عملیات با یکی از افسران شهربانی مجهز به بی سیم) دو اکیپ مسلح و مجهز به بی سیم نیز دور از منطقه عملیات و در خیابانهای خاقانی و ملت استقرار یافت تا در صورت دریافت پیامی از پایگاه مراقبت اقدامات عملیاتی انجام و به علاوه در کلانتری محل یک اکیپ (مرکب از رئیس امنیت داخلی، معاون اطلاعاتی شهربانی و رئیس کلانتری) مستقر و شخصا با دریافت پیام از این اکیپ عملیات را هدایت می نمودم.
اولین پیام واصله از پایگاه مراقبت حاکی از مراجعه نفت فروشی به منزل و عدم گشودن در منزل بود این مورد و عدم جوابگویی به زنگ تلفن حاکی از این بود که خانه قبل از ساعت 1200 خالی از سکنه می باشد.
پس از دور شدن نفت فروش از منطقه با تدابیر عملیاتی به کلانتری هدایت و ضمن اخذ اطلاعات او درباره ساکنین کوچه، به نحو غیر مستقیم مشاهداتش در مورد ساکنین منزل مورد نظر اخذ و چون اظهار داشت از ساکنین منزل مزبور زن عینکی (دارای ژیان آبی رنگ) را دیده است بلافاصله بدو اکیپ مستقر در منطقه عملیات دستور داده شد در صورت ورود چنین ژیانی با سرنشین زن مراقبت کامل معمول و نتیجه را اعلام دارند.
در این بین یکی از اکیپها پیامی مبنی بر مشاهده چنین ژیانی فرستاد، دستور داده شد در صورتی که از منطقه عملیات دور است نسبت به متوقف کردن ژیان و دستگیری سرنشین آن اقدام و در غیر اینصورت ضمن مراقبت غیر محسوس منتظر دستور ثانوی باشند، متعاقبا پیامی واصل که ژیان وارد منزل مورد نظر شد و پس از چند دقیقه زن عینکی (سرنشین ژیان) با استفاده از چادر از منزل خارج، در این موقع ضمن صدور دستور تعقیب مشارالیها، رئیس امنیت داخلی مستقر در کلانتری به اتفاق یکی از رهبران عملیات برای شرکت در امر دستگیری با موفقیت انجام و چون ضمن بازرسی بدنی از این زن (فاطمه آقانبی قلهکی) علاوه بر اسلحه، نارنجک و سیانور کلید منزل نیز بدست آمد بهترین موقعیتی تشخیص داده شد که نسبت به تله گذاری اقدام و به همین نحو عمل و اکیپ چهار نفری مسلح (مرکب از مامورین ساواک و شهربانی) در منزل مستقر، همچنین به منظور پیش بینیهای لازم در مورد دستگیری در خارج از منزل ضمن مذاکره با رئیس شهربانی قرار شد اکیپ دیگری در حوالی خانه استقرار یابد ایشان این ماموریت را به معاون اطلاعاتی شهربانی (سرهنگ تحویلداری) محول و نامبرده سه نفر مامور تحت سرپرستی یک نفر افسر که جمعا دو نفر از آنان مسلح بوده اند برای مراقبت در حوالی منزل می گمارد لیکن حدود ساعت 2000 خرابکار مسلحی به منزل مراجعه و مامورین اکیپ مزبور با این خرابکار مواجه چون با تهدید از طرف خرابکار روبرو می شوند، در این بین خرابکار نیز با پرتاب کیف دستی خود به طرف آنان و با استفاده از تاریکی شب فرار و مامورین اکیپ که در حقیقت مرعوب گشته اند موفق به تعقیب و دستگیری خرابکار مزبور نمی گردند.
اشغال منزل و تله گذاری به مدت سه روز ادامه و چون به موردی برخورد نشد و مضافا این که اخبار عملیات آمل و گرگان نیز در سطح استان اشاعه یافت با استفاده از وجود متخصصین اعزامی از کمیته نسبت به بازرسی منزل و جمع آوری مدارک و وسائل آن اقدام و در عین حال به وسیله یکی از همسایگان نزدیک و مامورین شهربانی مراقبتهای لازم از منزل معمول و تاکنون به یک مورد مشکوک نیز برخورد که رفع سوءظن شده است.
در مورد خانه امن خرابکاران در آمل همزمان با عملیات ساری و دستگیری زن یاد شده فوق از طریق کمیته مشترک ضد خرابکاری با اعلام نشانی چنین خانه امنی خواسته شد نسبت به شناسایی این خانه که چند نفر از چریکهای باصطلاح فدایی خلق و یک نفر زن در آن زندگی می کنند و ضربت زدن به این خانه سریعا اقدام شود و با وصول این تلفنگرام بلافاصله به رئیس امنیت داخلی و فرمانده منطقه ژاندارمری مازندران ماموریت داده شد که سریعا به آمل عزیمت و در ضمن با تعیین مشخصات اتومبیل های دو اکیپ اعزامی از کمیته از طریق پلیس راه خواسته شده که هنگام عبور اکیپهای مزبور به اطلاع آنان رسانیده شود که از عزیمت به ساری خودداری و در شهربانی آمل توقف نمایند.
ضمنا اکیپها نیز قبل از رسیدن به آمل چنین پیامی را از طریق کمیته دریافت داشتند.
پس از ورود اکیپهای اعزامی به آمل از ساعت 300 /19 ستاد عملیاتی (مرکب از رئیس شهربانی آمل، فرمانده منطقه ژاندارمری مازندران، رئیس امنیت داخلی و سرپرست اکیپهای اعزامی) در دفتر رئیس شهربانی آمل تشکیل و چون خانه امن مزبور دارای تلفن بود ابتدا بوسیله یکی از همکاران (با استفاده از سوابق موجود در شرکت مخابرات محل) نسبت به تعیین نشانی دقیقتر خانه موصوف اقدام و بعدا یکی از اکیپهای اعزامی موقعیت مکانی خانه و اطراف آن را از لحاظ محاصره و ضربت زدن مورد بررسی قرار و از طرفی ضمن شناسایی صاحب خانه با تدابیر لازم نسبت به اخذ اطلاعات او در مورد وضع ساختمان و مستاجر آن و گرفتن کلید باغ اطراف خانه اقدام و مشخص شد که این خانه که دارای زیر زمین است در گوشه باغی به مساحت پنج هزار متر مربع ساخته شده و علاوه بر اینکه اطراف ساختمان باز است، یک طرف خانه نیز بجای دیوار به وسیله چپر محصور شده است.
چون وضع هوا از لحاظ بارندگی نامساعد بوده و با اخذ چنین اطلاعاتی از صاحب خانه برای بار دوم رئیس امنیت داخلی همراه با اکیپی با در اختیار گرفتن یک دستگاه تاکسی بدون راننده در مورد شناسایی خانه اقدام که به جهت شدت بارندگی این اکیپ حتی از لحاظ تردد در باغ و کوچه اطراف آن مواجه با مشکلات شده بودند به همین جهت با وجود اینکه قریب 60 نفر از افسران و مامورین شهربانی های آمل، بابل و گروهان ژاندارمری آمل برای شرکت در امر محاصره و ضربت زدن و همکاری با اکیپهای اعزامی در شهربانی آمل مستقر شده بود معهذا با اخذ تماس با ریاست کمیته مشترک ضد خرابکاری وضع موجود از لحاظ موقعیت نامساعد خانه و بارندگی و مشکلاتی که برخورد شده بود تشریح و پیشنهاد شد که در صورت موافقت ضمن مراقبتهای لازم از خانه اصلح است بامداد روز بعد نسبت به محاصره و ضربت زدن اقدام شود، چون معتقد است گرچه در عملیات هنگام روز امکان صدمه رسیدن به مامورین از طرف خرابکاران زیادتر است ولی به همان نسبت امکان موفقیت نیز بیشتر خواهد بود.
به هر حال نظر به اینکه دستگیری یکی از افراد گروه در مرکز و سایر ملاحظات عملیاتی که بخوبی برای این ساواک روشن نیست این پیشنهاد مورد موافقت قرار نگرفت و خواسته شد که شبانه ضربت زده شود روی این اصل ساعت 30 /1 نسبت به آرایش مامورین و محاصره خانه و شروع عملیات اقدام که منجر به مقاومت خرابکاران و تیراندازی و چند فقره انفجار مهیب در خانه گردید، نتیجه تحقیقاتی که تاکنون به عمل آمده حاکیست که علاوه بر زن معدوم یک خرابکار مرد هم در خانه بوده که خرابکار مزبور با استفاده از تاریکی شب، وسعت باغ و عدم دید کافی مامورین در اجرای طرح فرار موفق گردیده است.
بنابراین با توجه به مراتب فوق و با بازدیدی که شخصا از خانه و باغ اطراف آن نمودم ساواک مازندران در این عملیات نه تنها کسی را مقصر نمی داند بلکه معتقد است که اکیپهای اعزامی از کمیته مامورین شهربانی و ژاندارمری در انجام ماموریت محوله نهایت تلاش و جانفشانی نموده اند.
البته این حقیقت را نمی توان نادیده گرفت که ایجاد انفجارهای مهیب و بی سابقه در خانه مزبور و سرایت آتش به درختان باغ و گسترش شعله های آتش سوزی در تضعیف روحیه مامورین محلی که شاید برای اولین بار با چنین انفجار و آتش سوزی مواجه می شدند بی تأثیر نبوده است.
ضمنا از لحاظ استحضار اضافه می نمایند که وجود علیرضا رحیمی1 در خانه آمل و متواری شدنش توسط یکی از همکاران این ساواک که از بستگان وی می باشد گزارش و سرنخی بدست آمده که پیگیریهای لازم معمول و نتیجه به موقع منعکس خواهد شد.
درباره خانه های تیمی در گرگان همزمان با عملیات آمل از کمیته مشترک ضد خرابکاری با اعلام نشانی خانه ای در خیابان میرکریم گرگان خواسته شد که بامداد روز 19 /10 /54 نسبت به محاصره و ضربت زدن به چنین خانه ای اقدام شود.
نظر به اینکه عملیات ضربت زدن خانه آمل تا ساعت 0200 روز 19 /10 /54 خاتمه پذیرفت، بجهت ضیق وقت به دو اکیپ موجود در آمل ماموریت داده شد که به اتفاق رئیس داخلی امنیت از آمل بصوب گرگان عزیمت و در ضمن مراقبت از خانه آمل به عهده شهربانی و ژاندارمری محل واگذار تا پس از رسیدن سه اکیپ دیگر که متعاقبا از کمیته اعزام شدند این اکیپها نسبت به تکمیل عملیات دو اکیپ اولیه و پاک سازی و بازرسی از خانه آمل اقدام نمایند اکیپهای مزبور در بین راه در این ساواک مدت کوتاهی توقف و پس از اینکه شخصا نسبت به توجیه آنان اقدام نمود بصوب گرگان عزیمت و قبلاً نیز نشانی خانه امن مورد نظر به شهربانی گرگان جهت شناسایی اولیه و آمادگی های لازم و همکاری با اکیپهای اعزامی اعلام لیکن با شناسایی و تحقیقات بعدی مشخص شد که بیش از یک هفته از تخلیه خانه مذکور گذشته است دو اکیپ اعزامی به گرگان جهت انجام ماموریت دستگیری عناصری که قبلاً از طرف کمیته اعلام شده بود به ساری مراجعت و با همکاری رهبران عملیات تاکنون پنج نفر از عناصر مورد نظر (حسین کابلی غلامرضا معظمی پور، زینب تکانی، پریچهر جلالی طباطبایی و شیرین امینی) در شهرهای بابل و شاهی دستگیر و اعزام شده اند.
نظر به اینکه حین مراقبت دو اکیپ مزبور از گرگان به ساری، از کمیته مشترک نشانی خانه امن دیگری در خیابان آریامهر گرگان اعلام شد بلافاصله نشانی خانه مزبور به اطلاع رئیس شهربانی گرگان رسید و ساواک محل نیز در جریان قرار گرفت تا با شناسایی اولیه و ایجاد آمادگی منتظر اعزام اکیپهای دیگری برای شروع عملیات باشند.
در ضمن مراتب را به اطلاع تیمسار ذوالفقاری فرمانده ناحیه ژاندارمری شمال رسانیدم و ایشان دستور لازم به منطقه ژاندارمری گرگان جهت همکاری با شهربانی محل صادر و فرمانده منطقه مزبور آمادگی خود را به اطلاع رئیس شهربانی گرگان رسانیده است.
عملیات این خانه امن با توجه به درگیری دو اکیپ اولیه برای امر دستگیری پنج نفر فوق الذکر به سه اکیپ دیگر که پس از پاک سازی و بازرسی خانه امن آمل به ساری وارد و تازه نفس تر نیز بودند محول و پس از توجیه لازم بصوب گرگان عزیمت در ساعت 30 /15 روز مزبور وارد گرگان و با همکاری مامورین شهربانی ساواک گرگان ضمن شناسایی لازم از لحاظ تدابیر عملیاتی نسبت به محاصره و ضربت زدن به خانه موصوف اقدام می گردد خرابکاران موجود در این خانه که بعدا مشخص شده سه نفر بودند با تیراندازی و پرتاب نارنجک در مقابل مامورین مقاومت و به علاوه بیش از ربع ساعت از شروع عملیات نگذشته که سه نفر خرابکاران (دو مرد و یک زن به مشخصات ظاهری قد کوتاه، چاق، زیباروی که چکمه به پای داشته است) ضمن پرتاب نارنجک و سپس با گشودن آتش به طرف مامورین از در شرقی خانه خارج یکی از خرابکاران مرد که از لحاظ مقاومت و تیراندازی ورزیده تر و سایرین در پناه آتش این خرابکار فرار نموده اند، معدوم لیکن دو نفر دیگر با داشتن سه عدد بطری محتوی مواد آتش زا پیچیده در نایلون و با اجرای چنین تکنیکی از طریق یکی از کوچه های فرعی با به جای گذاشتن بطری ها موفق به فرار می شوند.
اطلاع مکتسبه و نتیجه تحقیقات بعدی حاکیست که این دو نفر خرابکار در یکی از خیابانهای گرگان (خیابان شاهرود) قصد تصاحب وانت باری را داشته اند که در این مورد توفیقی حاصل نمی نمایند.
ضمنا گرچه عنوان می شود که این دو خرابکار مجروح شده اند ولی در مسیر آنان قطره های خونی که دال بر ایراد جراحت باشد مشاهده نشده است.
در مورد عدم توفیق در عملیات خانه امن گرگان که دو نفر خرابکاران هنگام روز متواری شده اند به طوری که تیمسار ذوالفقاری اظهار می دارد و مراتب را به عرض تیمسار فرماندهی ژاندارمری کشور رسانیده است با وجود این که فرمانده منطقه در این مورد آمادگی خود را به رئیس شهربانی گرگان اعلام داشته معهذا شهربانی ابتداء همکاری ژاندارمری را برای ایجاد حلقه دوم محاصره ضروری تشخیص داده لیکن در حین عملیات و درگیری و پس از متواری شدن دو نفر خرابکار مامورین ژاندارمری با شنیدن صدای تیراندازی به کمک مأمورین شهربانی و اکیپهای اعزامی شتافته و نزدیک به پایان عملیات از پادگان گرگان نیز کمک گرفته شده است، از طرفی ریاست شهربانی استان مازندران نیز از عدم توجه مامورین اکیپهای اعزامی به راهنماییهای رئیس شهربانی محل اظهار گلایه می نمود.
ضمنا از جهت مزید اطلاع به استحضار می رساند علاوه براینکه حتی یک نفر از کارمندان ساواک در کمیته مشترک همراه اکیپهای اعزامی فرستاده نشده برای اکیپهای مزبور نیز با توجه به مفاد امریه ای که در دست داشتند (مبنی براینکه اکیپها برای انجام عملیات خاصی به این ساواک مراجعه و می بایست همکاری و تسهیلات لازم را جهت انجام ماموریت آنان فراهم شود).
این تصور پیش آمده که ساواک و مراجع انتظامی می بایست تحت نظر اکیپها ماموریت را انجام دهند کما اینکه با اخذ تماس تلفنی و اخذ دستورات مستقیم از کمیته خود را تنها موظف به اجرای چنین دستوراتی می دانستند که آن هم بدون آگاهی از وضع منطقه صادر می گردید در صورتی که ساواک و مراجع انتظامی محل هستند که می بایست با توجه به اهمیت مسئله و شناسایی و درک شرایط محیط ضمن قبول مسئولیت اکیپهای اعزامی را توجیه تا در انجام خواسته مرکز تحت نظر رئیس ساواک یا رؤسای مراجع انتظامی شهرستانها منطقه استحفاظی همآهنگی و همکاری همه جانبه با استفاده از کلیه امکانات بوجود آورند بنابراین علت اصلی عدم توفیق در عملیات خانه امن گرگان را می توان عدم هماهنگی های لازم بین مراجع انتظامی و اکیپهای اعزامی قلمداد نمود.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت استان مازندران.
محترما با عطف توجه به سابقه به عرض می رساند.
27 /10 /54 به کمیته منعکس شود.
29 /10 /54
توضیحات سند:
1ـ علیرضا رحیمی فرزند محمدجواد در سال 1332 در زاهدان بدنیا آمد.وی که دانشجوی ساکن اتریش بوده در جلسات و فعالیت های دانشجویی در دنیا شرکت نموده و از اعضای فعال اتحادیه دانشجویان کمونیست به شمار می آمده است.
همچنین نامبرده در سال 1353 در تظاهراتی که علیه سفر شاه به اتریش صورت گرفته، شرکت داشته است.
ـ اسناد ساواک، پرونده های انفرادی