موضوع: مذاکرات میلانی، قمی، دستغیب [و] طباطبایی
تاریخ سند: 1 مرداد 1343
موضوع: مذاکرات میلانی، قمی، دستغیب [و] طباطبایی
متن سند:
شماره: 8303 /9ﻫ تاریخ:1 /5 /1343موضوع: مذاکرات میلانی، قمی، دستغیب [و] طباطبایی
به‌طورکلی مذاکرات نامبردگان دو جنبه دارد: الف) خودی یا مسائل مربوط به روحانیت؛ ب) جنبه سیاسی و طرز مقابله با دولت. یکی از مسائل مهم موردبحث که جنبه روحانی دارند، چگونگی وضع روحانی شدن افراد و وضع تحصیلی آن‌ها و شرکتشان در دروس و علت روحانی شدن آن‌ها و حوزه‌های درسی و بالاخره وضع پیش‌نمازها و طرز جمع‌آوری وجوه می‌باشد که قبلاً طبق مذاکرات مقدماتی که در سال 42 در رفت‌وآمدهایی که در موقع آزادی آقای خمینی و قمی به مشهد و قم و سایر شهرها شده است توافق‌هایی در این مورد شده بوده است تا اینکه ترتیبی داده شود که در شهرهای مختلف ایران که حوزه‌های درسی و مدارس علمی قدیم وجود دارد، مدرسین که گردانندگان حوزه‌های درس [هستند]، روی قاعده‌ای معین و با توافق کامل مرکز روحانیت انتخاب شوند و این مدارس طبق قاعده، قراردادی با مراکز استان‌ها و بعد با دو ناحیه مشخص مشهد و قم در ارتباط باشند. برنامه‌های اجرایی در این حوزه‌ها یکی و اصولی باشد و مطابق با زمان، تحولاتی در آن‌ها به وجود آید و حتی روحانیون به جای آموختن درس از صرف و یا نصاب که دو کتاب کهنه و قدیمی است، درس را از الفبای عرب شروع کنند و آن‌هم نه به‌طور مغز خشک‌کن بلکه با اصول و قواعد صحیح و امروزی و حتی برنامه‌های خود را با سایر کشورها مطابقه کنند. ازلحاظ شهریه و کمک‌های مادی که امروز به‌طور پراکنده و از طرف هریک از مراجع تا امروز روی سلیقه فردی مقداری کمک می‌شود و یا از موقوفه‌ها پرداخت می‌شود و این موقوفه‌ها اغلب در مشهد و سایر شهرها از طرف متولیان مدارس و موقوفات پرداخت می‌شود؛ صرف‌نظر از این موقوفه‌ها که اغلب دست افرادی نظیر آقای کفایی است که دولتی است و به‌علاوه احتمال دارد روزی از طرف دولت اشکالی پیش بیاید و این موقوفات قطع شود، در قدم اول پرداخت کمک به محصلین روی میزان معلومات محصل و میزان فعالیت درسی و حضور در جلسات درسی باشد و در مرحله بعد جمع همه این پول‌ها در یک محل و پرداخت آن توسط یک فرد به همه محصلین از طرف نماینده
روحانیون عملی خواهد شد. به‌تدریج مدارس درس [و] کتابخانه‌های مدارس قدیمه نیز تغییراتی بیابد و درمانگاهی با تشویق علما و کمک از دانشجویان و دکترها برای درمان شیوخ ایجاد می‌شود و حتی مقدمات تأسیس بیمارستان در قم ریخته خواهد شد. تدریس زبان‌های زنده انگلیس و فرانسه و آلمانی و همچنین انتخاب زبان عربی حجازی به‌عنوان زبان بین‌المللی مسلمین و اجبار در تکلم فصیح آن از طرف روحانیون و طلاب موردبحث و موافقت واقع شده است و همچنین گسترش مجالس بحث و انتقاد نظیر کانون بحث و انتقاد مشهد در همه مجالس برای روشن نمودن مسائل دینی نیز موردبحث واقع شده است و نیز درباره افرادی که به نمایندگی و به‌عنوان جمع‌آوری خمس و سهم امام به دهات می‌روند، تصمیم گرفته شده است لیستی مشخص باشند و پولی که به‌عنوان مراجع مختلف می‌گیرند روی حسابی معین وسیله معلومی باشد و بعد این پول در همان خزانه موردتوافق ریخته شود. فقط اشکال بر سر این است که عده‌ای از این روحانیون به‌عنوان نماینده آقای حکیم و شاهرودی از مردم پول می‌گیرند. آن‌هم گویا قرار شده است شخصی به نام ملایری در نجف با آقایان تماس بگیرد و موضوع را حل نمایند. مسئله دیگری که موردبحث واقع شده است وضع انتشارات1 در مجامع دینی است که با سختگیری‌های سازمان امروز صورت بسیار بدی پیدا نموده است. اولاً مقداری وجه برای تبلیغات و انتشارات در نظر گرفته شده است تا اعلامیه‌های مخفی و کتب تحقیقی روحانیونِ وارد و مطلع، چه دینی و چه غیردینی با پشتوانه منتشر بشود؛ ثانیاً برای کتب منتشره2 ترتیبی داده خواهد شد که از طرف هیئت تحقیق پس از بررسی و منطقی بودن آن، مثل کتب منتشره3 از طرف دانشگاه تهران انتشار یابد نه اینکه هرکس قلم به دست گرفته4 مطلبی بنویسد و چاپ کند و آبروریزی نماید. به‌علاوه افرادی نظیر آقای خسروشاهی، حجتی5 کرمانی [و] علامه طباطبایی تعیین شده‌اند که کتب منتشره چه از طرف مسلمین و چه از طرف خارجیان، به‌خصوص جهودها و بهایی‌ها6 را که مغایرت با اسلام دارد بررسی نمایند و جواب بگویند. راجع به نحوه تبلیغ و مرکز آن نیز در مشهد موافقت شده است. همچنین ازنظر علما، وعاظی که تحت تعقیب قرار بگیرد، آقای بختیاری می‌گفت تصمیماتی گرفته شده است ولی تشریحی ننمودند.
ب) ازنظر سیاسی ادامه مخالفت و نزدیکی با نهضت آزادی و تأیید بی‌چون‌وچرای رهبران نهضت و دادن اعلامیه‌ای مبنی بر مخالفت شدید با زندانی شدن آن‌ها، تماس و مشورت با رهبران نهضت و کمک مالی درصورتی‌که آقای مهندس بازرگان بپذیرد، به خانواده ایشان موافقت شده است. در نحوه مبارزه، آقای میلانی استدلال را بهتر از فحش و دادوبیداد می‌دانند و نظر خود را قبولاندند به دیگران که ازاین‌پس اعمال خلاف دولت را باید با استدلال و منطق صحیح رد کرد و برای مردم ثابت نمود. درواقع استدلال آن‌ها را هم (مردم) بالا برد با گشودن درب زندان‌ها به روی مردم و شکسته شدن اهمیت زندان، بایستی ازلحاظ روحی از افراد نتیجه مثبت گرفت و در ضمن نمایندگان روحانیون را در مجامع بین‌المللی اسلامی برای آشنایی افکار علما، گسیل داد و ارتباط نزدیک‌تری با آقای حکیم دایر بشود و به‌طورکلی ایشان را در جریان ایران بگذارند و چون شایع شده است که آقای محامی در تهران و آقای مظلومی و سایر افرادی که در تز ایشان کار می‌کرده‌اند، تحویل دادگاه نظامی خواهند داد و مقدمات محاکمه را هم فراهم نموده‌اند، لذا درباره ایشان هم تصمیماتی گرفته شده است. برحذر [؟!] و با دولت و مذاکره احتمالی نیز از جهت اینکه تشتّت و اختلافی در آرای افراد نباشد، روی اصولی قرار داده‌اند که مذاکره روی آن‌ها قرار گیرد که اهم آن‌ها این است: آزادی منابر وعاظ و اجازه انتشار7 کتب و نشریات حوزه‌های قم و مشهد، برقراری اصولی که مغایرت با دین و قانون اساسی نداشته باشد و اجرای صحیح آن‌ها به‌طوری‌که در قانون اساسی پیش‌بینی شده است، قطع ارتباط با جهود و جلوگیری از فعالیت آن‌ها در ایران، ارتباط بیشتری با دول اسلامی، لغو قانون سربازگیری روحانیون و مصونیت نظیر دانشجویان دانشگاه در دوره تحصیل.
گیرندگان: تیمسار ریاست سازمان اطلاعات و امنیت کشور (اداره کل سوم ـ 321)
توضیحات سند:
1. در اصل: انشتارات2 و 3. در اصل: منتشر
4. در اصل: گرفت
5. در اصل: مجتبی
6. در اصل: بهائی
7. در اصل: انشتار