درباره : عبدالعظیم ولیان نایب التولیه آستان قدس رضوی و استاندار خراسان
تاریخ سند: 21 اسفند 1354
درباره : عبدالعظیم ولیان نایب التولیه آستان قدس رضوی و استاندار خراسان
متن سند:
از : 342 منظور : باستحضار رسانیدن نتیجه تحقیقات معموله درباره نامبرده وسیله ساواک استان خراسان.سابقه : الف ـ در تاریخ 15 /6 /54 سه برگ فتوکپی اطلاعیه مربوط باقدامات خلاف یاد شده از طریق دفتر ویژه اطلاعات باین اداره کل واصل که مقام مدیریت کل ذیل آن پی نوشت فرموده اند.
«بساواک خراسان ارسال که بررسی و چگونگی را اعلام دارند».
ب ـ در دادخواست مذکور عنوان شده استاندار خراسان اقدامات خلافی بشرح زیر نموده است : 1ـ با اکثر مقامات اداری استان بدرفتاری و خشونت مینماید و بهمین جهت مدیران کل ادارات از تماس و ملاقات با وی پرهیز دارند.
2ـ با خدام و کارکنان حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) بدرفتاری و اهانت کرده و عده ای از آنانرا از کار برکنار نموده است.
3ـ بعلت اختلاف با مدیر روزنامه خراسان1 چند روز این روزنامه را توقیف مینماید که با مداخله ساواک خراسان موضوع منتفی میگردد.
4ـ بعلت کسر تعداد مأمورین، انتظامات داخل حرم مختل گردیده.
5ـ مدعی است که از حمایت آقای علم2 وزیر دربار شاهنشاهی برخوردار میباشد.
6ـ به طلاب توجهی ندارد و به آنها مکان و جائی نداده لذا همه روحانیون مشهد از این بابت ناراحت میباشند.
7ـ مغازه کسبه را قبل از تحویل مغازه جدید تخریب نموده و نسبت به پرداخت وجه مورد قرارداد بی اعتنائی میکند.
8ـ املاک موقوفه را به افرادی که فاقد شرائط لازم میباشند واگذار کرده و از آنها اخاذی نموده است.
9ـ در واگذاری املاک موقوفه شیخ محمدرضا نوغانی1 که از محارم استاندار میباشد دخالت مستقیم دارد و شیخ نوغانی بنفع ولیان از افرادیکه املاک موقوفه بآنان واگذار شده اخذ نموده است.
10 ـ با برخی از بانوان شوهردار ارتباط نامشروع دارد.
11ـ از تجار و کسبه میدان بارفروشان مبالغی حق و حساب اخذ نموده است.
12ـ از املاک و باغات موقوفه بصور مختلف سوءاستفاده مینماید.
اقدامات انجام شده : در اجرای اوامر صادره چگونگی بساواک استان خراسان اعلام، اینک پاسخ واصله حاکی است که مفاد دادخواست مورد بحث صحت نداشته و مطالب عنوان شده در این دادخواست احتمالا ناشی از افکار تعدادی از کارکنان آستان قدس میباشد که بعلت کبر سن و سوءاستفاده به دستور ولیان از کار برکنار گردیده اند.
2 نظریه : با عطف توجه به تحقیقات ساواک استان خراسان صدور هرگونه اوامری موکول برأی عالیست.
بایگانی شود 7 /1 /55 52134 ملاحظه شد 26 /12 /54 همراز
توضیحات سند:
1ـ همکاری های ناپایدار جلیل تهرانیان مدیر وقت روزنامه خراسان با ساواک، منجر به حمایت ساواک خراسان از روزنامه شده، موضوع اختلاف میان ولیان و روزنامه خراسان حل می شود.2ـ درباره پیوندهای علم با ولیان رجوع کنید به اسناد آغازین.
1ـ شیخ محمدرضا نوغانی نوغان محله ای از محله های قدیمی مشهد که تقریبا در حوالی فلکه طبرسی واقع است به همین دلیل شاید این فرد اصالتا اهل مشهد باشد.
تحصیلات او در حد یک سخنران و منبری بود و جزء اندیشمندان آن دوره محسوب نمی شد.
او در مقام یک سخنران دارای تبحر و مهارت خاصی بود و این قهّار بودن در سخنرانی تا به جایی بود که برخی افراد نظیر آیت الله میلانی در جلسات خود گهگاهی از او دعوت به سخنرانی می کردند.
در ابتدا از روحانیون مبارز بود پس از دستگیر شدن ـ در منزل آقای قمی ـ توسط ساواک، قول همکاری با نظام شاه را داد و خود به خود از صحنه مبارزات مردمی محو گردید و در صف مخالفان انقلاب قرار گرفت.
قبل از این سخنرانیهایی را در مسجد گوهرشاد و مخصوصا در ماههای مبارک رمضان ایراد می کرد؛ امّا با تغییر رویه موضوع سخنرانیها فقط در مورد مقام و منزلت محمدرضا پهلوی بود! از جمله یک سخنرانی در مرداد سال 1340 خورشیدی که پیرامون وقایع 28 مرداد و مقام و منزلت سلطنت پهلوی بود، در حالی که پیش از این سخنرانی هایی در جهت حمایت از جمعیت های اسلامی از جمله فداییان اسلام در مشهد را داشت.
یکی از همان سخنرانیهای تند و انقلابی با همین عنوان (پیرامون فداییان اسلام) در بهمن 1334 در مشهد ایراد گردید.
وی در طول مبارزات خود بر ضدیت باانقلاب اصرار می ورزید و با سخنرانیهای توانای خود به نظام شاه برای حفظ و دوام حکومت شاهنشاهی کمک می کرد.
هیچ گاه به او کارها و پست های مهم دولتی محول نگردید زیرا این طور اشخاص دارای نفوذ زیادی در دربار محمدرضا بودند و به خاطر اقداماتشان بر ضد انقلاب، از سوی دولت نیز حمایت می شدند.
علاوه بر این نوغانی از افرادی بارز و سرآمد روحانیون خراسان بود و جزء روحانیون طراز اوّل محسوب می شد.
شیخ محمدرضا نوغانی از نظر اقتصادی وضعیت خوبی داشت و دارای زندگی مرفّهی بود.
منزلش در بلوار سازمان آب واقع بود و از نظر طرز ساخت و نوع معماری در بین خانه های مشهد کم نظیر و دارای اهمیت.
او بعد از انقلاب به عنوان یک روحانی درباری شناخته شد.
محل سخنرانی روحانیون درباری که اصولاً موضوع سخنرانی هایشان دعاهایی برای دوام سلطنت پهلوی بود در دارالزهد مبارکه فعلی بود که نوغانی هم از جمله این روحانیون بود و هر چند که حوزه علمیه مشهد با او مخالفت می کرد و یا طلبه ها برخی جلسات سخنرانی و خطابه او را بر هم می زدند امّا او همچنان در همین حال باقی ماند.
این شخص در جریان انقلاب اسلامی به علت رسوا شدن شخصیتش و همچنین بی اعتنایی مردم به او از کشور به خارج گریخت و در آنجا از حالت و شمایل روحانیت بیرون آمد و لباس شخصی به تن می کرد.
(ر.ک : میرنیا سیدعلی، تقویم تاریخ خراسان از مشروطیت تا انقلاب اسلامی، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ (1) 1377، با همکاری حسین طاهری وحدتی و عباس علی قلی زاده ـ تهران، صص 171، 145) 2ـ آنچه از گزارشها مستفاد می شود تکذیب محتوای مطالب ارائه شده در اعلامیه است ولی بعد از مدت کوتاهی لحن ساواک خراسان درباره ولیان تغییر یافته و اکثر اعلامیه ها و شایعات و گزارشهای دریافتی را تأیید کرده، بر آن مهر صحت می گذارد که در اسناد بعدی روشن می شود.