موضوع : اظهارات سیدفضل اللّه خوانساری
تاریخ سند: 26 مرداد 1342
موضوع : اظهارات سیدفضل اللّه خوانساری
متن سند:
شماره : 11074 / س ت آقای سیدفضل اللّه خوانساری داماد آقای خوانساری اظهار داشته است که آقای شریعتمداری و میلانی هنوز در تهران هستند و خمینی هم منزل1 یکی از مریدانش در شمیران می باشد و حالش هم بسیار خوب است و آقای نجفی مرعشی هم اعلامیه تندی داده است علتش هم این است که مدتها بود او را متهم کرده بودند که از سازمان امنیت پول می گیرد2 حالا برای رد این مطلب ناگزیر شده اعلامیه تندی صادر کند.خوانساری گفت منزل حضرات از طرف قوای انتظامی به طور مخفی و آشکار مراقبت می شود و علتش هم گویا این باشد که دولت فکر می کند اجتماع منزل آنها ممکن است سبب شود که علما به طور دسته جمعی شرکت در انتخابات را تحریم نمایند.
توضیحات سند:
1ـ آزادی حضرت امام خمینی (ره) از زندان پشتیبانی همه جانبه جامعه روحانیت ایران و عراق و بسیاری از بلاد اسلامی از حضرت امام و حمایت قاطع و صریح مقامات برجسته روحانی از ایشان، امام را در موقعیتی قرار داد که سرانجام به آزادی بی قید و شرط ایشان انجامید.در اعلامیه های شدیداللّحن و قاطعانه ای که از طرف علمای طراز اوّل شیعه صادر گردید، بازداشت حضرت ایشان، بازداشت ملت شیعه و اهانت به مذهب و دین اسلام خوانده شد و رژیم پهلوی به شدت مورد نکوهش قرار گرفت.
پشتیبانی و حمایت علمای اعلام و روحانیون عالیقدر ایران از رهبر کبیر نهضت، تنها به صدور اعلامیه، تلگراف و نامه محدود نگردید و همانگونه که در اسناد گذشته ملاحظه شد علمای طراز اوّل حوزه های علمیه قم و مشهد تا علمای عالی مقام و مجاهد شهرستانها همگی هماهنگ از جای برخاسته و به سوی مرکز شتافتند و رسما خواستار آزادی بی قید و شرط ایشان شدند.
بسیاری از علما و روحانیون تهران نیز در محل معینی اجتماع کردند که جمع زیادی از آنان دستگیر و روانهزندان شدند.
اولین دستاورد این حرکت و هجرت، شکسته شدن اختناقی بود که پس از کشتار دسته جمعی 15 خرداد، بر سراسر ایران سایه افکنده بود.
گفتنی است، از سوی روحانیون مهاجر و مقیم مرکز، حاج آقا روح اللّه کمالوند عازم دربار گردید تا از شاه بخواهد ترتیب ملاقات یکی از مقامات روحانی با امام داده شود.
بر اثر اصرار و پافشاری ایشان، چند روز بعد با حضور چند تن از مقامات نظامی و امنیتی، ملاقات بین آیت الله آقای خوانساری و حضرت امام انجام شد.
آگاهی مردم از سلامتی و محل اقامت رهبر خویش، تا حدّی از تشنّج عمومی کاست و بازاریان پس از 14 روز اعتصاب، بازارها را باز کردند.
دولت اعلام کرد که پانزده نفر از بزرگترین پیشوایان مذهبی تسلیم محکمه نظامی خواهند شد و محکمه نظامی ممکن است معنی مجازات اعدام را داشته باشد.
اما فشار افکار عمومی داخل و خارج چنان موقعیت رژیم را به خطر انداخته بود که شاه خود را ناچار دید روحانیون و علمای بازداشت شده را بی قید و شرط آزاد سازد.
بالاخره در سایه مجاهدات بی وقفه علمای اعلام و پایداری امت مسلمان ایران رژیم ناچار شد در تاریخ 29 تیر ماه 1342 بیشتر روحانیان و علمایی که همزمان با دستگیری حضرت امام در مرکز و شهرستانها بازداشت گردیده بودند و نیز بسیاری از مردم مبارز که طی قیام اسلامی 15 خرداد زندانی شده بودند، آزاد گردیدند.
ولی نه تنها خبری از آزادی امام نبود، بلکه زمزمه تبعید ایشان نیز جسته و گریخته به گوش می خورد! همزمان با آزاد شدن بیشتر زندانیان قیام 15 خرداد، رژیم شاه علما و روحانیان مهاجر را سخت تحت فشار قرار داد که هر چه زودتر مرکز را ترک گفته، به شهرهای خود بازگردند و حتی بسیاری از مهاجرین را که از بعضی نقاط حساس مانند آذربایجان و کردستان بودند، دستگیر ساخته تحت الحفظ به محلشان بازگردانید.
مرحوم آیت الله پسندیده در مورد دیدار پاکروان با علما در منزل آقای میلانی می گوید: «...
پاکروان با کمال شدت و تندی رو به آقایان کرده، گفت : «چرا به تهران آمده اید؟ چرا برنمی گردید؟ بروید از تهران بیرون، اینجا حکومت نظامی است و اجتماعات در حکومت نظامی ممنوع است.
شما باید به منزلهایتان برگردید و اگر برنگشتید حکومت نظامی به تکلیفش عمل خواهد کرد ...
ناگهان آقای علوی، داماد مرحوم آقای بروجردی با کمال شدت و عصبانیت به پاکروان حمله کرد و گفت : «این چه اوضاعی است درست کرده اید؟ چه می خواهید بکنید؟ شما هرگز قادر نیستید آیت الله خمینی را تبعید کنید و به جایی بفرستید.
این امر برای شما از محالات است.
دست از کارهای زشتتان بردارید.
پس از او، آقای جزائری هم با کمال شدت با پاکروان صحبت کرد.
پاکروان برخاست و از منزل بیرون رفت.
» اما موضع گیریها و سرسختی های جامعه روحانیت که افکار عمومی با آن همراه بود، رژیم شاه و کارشناسان خارجی او را بر آن داشت که به حیله متوسل شوند و به منظور تشنج زدایی، امام را از زندان خارج کنند ولی با محاصره و تحت نظر قرار دادن ایشان، از هرگونه تماس و ارتباطی میان ایشان و توده مردم جلوگیری بعمل آورند.
روز جمعه 12 ربیع الاوّل 1383 مطابق با 11 مرداد 1342، پاکروان رئیس ساواک به پادگان عشرت آباد رفت و با حضور در محضر امام بزرگوار گفت «...
اکنون حضرتعالی آزاد می شوید.
منتهی لازم است به عرض برسانم که سیاست یعنی کلک و نیرنگ.
سیاست یعنی دروغ و تزویر، سیاست یعنی حقه بازی و خلاصه سیاست یعنی پدرسوختگی و این کارها مربوط به ماست و مرجع روحانیت نباید خود را به این امور آلوده سازد و در سیاست دخالت نماید.
» حضرت امام در پاسخ این جمله را فرمودند که «ما در سیاستی که شما معنا می کنید، از اول دخالتی نداشته ایم.
» بدین ترتیب، امام امّت از پادگان عشرت آباد به «داودیه» واقع در 12 کیلومتری تهران، به خانه نجاتی نامی منتقل گردید که برخی معتقدند خانه نجاتی در واقع خانه امن ساواک بوده است.
بهرحال با پخش خبر آزادی حضرت امام مردم به جشن و شادمانی پرداختند.
بازارها و خیابانها چراغانی گردید، عده زیادی در تهران به سوی محل اقامت ایشان شتافتند و عده ای هم از شهرستانها عازم تهران گردیدند.
در سند مورخ 15 /5 /42 به شماره 10549 / س ت ساواک آمده است : «در ساعت 1430 روز جمعه 11 /5 /42 آقایان خمینی و محلاتی و قمی به خانه شماره 8 در خیابان شمیران ایستگاه مینا کوچه دفتری متعلق به آقای نجاتی انتقال داده شدند و از ساعت 1600 الی 2130 متجاوز از سه هزار نفر از طبقات مختلف از نامبردگان دیدن کردند و هر یک دست آقای خمینی را می بوسیدند.
» اما بر اساس همان سند فردای آن روز یعنی 12 /5 /42 ایشان از ساعت 00 /9 صبح ممنوع الملاقات گردید.
پس از گذشت اندک زمانی بنا به درخواست سازمان امنیت از ایشان جهت تهیه یک منزل خصوصی، بنا به استقبال فردی به نام آقای روغنی، به خانه ایشان در قیطریه عزیمت و تحت نظر قرار گرفت و در واقع با پایان یافتن دوران حبس، دوران حصر ایشان آغاز گردید.
وجود مهاجرین در تهران و عدم بازگشت آنان به مراکز خویش، بزرگترین دلیل و نشانه عدم آزادی حضرت امام بود.
از این رو رژیم بدون ایجاد سروصدا مهاجرین را یکی پس از دیگری از مرکز راند و سرانجام چند تن علمای طراز اول قم و مشهد را در روز 18 جمادی الاول 1383 مطابق با 15 مهر ماه 1342 تحت الحفظ به مشهد و قم فرستاد.
همانطور که ملاحظه شد خبر آزادی امام خمینی و علمای دیگر از زندان موجی از سرور و شادمانی در جای جای ایران و حوزه های علمیه داخل و خارج ایران بوجود آورد.
در ذیل به چند نمونه از تلگرافهای تبریک که به مناسبت آزادی ایشان برای حضرت آیت الله گلپایگانی ارسال شده است توجه فرمایید: وزارت پست و تلگراف و تلفن تاریخ : 11 /5 /1342 فسا قم ش 361 ک 267 ت 16 /5 حضرت آیت الله العظمی جناب آقای گلپایگانی رونوشت حضرت آیت الله العظمی جناب آقای سید محمد داماد رونوشت حضرت آیت الله العظمی جناب آقای نجفی مدظلهم العالی قم مولود مسعود حضرت خاتم انبیاء صلی اله علیه و آله که مصادف با آزادی آیات عظام گردیده موجب مسرتی فوق مسرت شده به آن قائدین عظیم الشأن شیعیان تبریک عرض نموده و تبعیت خود را نسبت به اوامر شما اظهار و هرگونه اقدامی که خلاف منویات شما واقع شود از طرف خود و از طرف عموم متدینین فسا نسبت به آن اظهار انزجار می نمائیم ادامه ظل مبارک و حفظ دین مبین اسلام را از خداوند متعال مسئلت می نمائیم الاحقر محمدحسین ارسنجانی الاحقر ابوطالب مدرسی احقر احمدعلی انشائی الاحقر مصطفی جمال زاده حاج محمدجواد بامداد حاج میرزا عبدالوهاب حمیدی حاج محمد رضا مروجی علی اکبر مروجی حاج محمد حسین فیروزی محمدباقر بگی زاده محمدباقر راسخی بلندحسین پارسا محمد مناجاتی سید یوسف هاشمی اسمعیل طاهری کاظم گلستانی، محمدعلی متشرعی اکبر حمیدی حسن افتاده قنبرعلی عادل حاج خلیل ذاکری، حسین نظامی، علی اصغر عباسی، حاج احمد دستوری محمد روشن پرتو محمود حبیبی، احمد فرزان جو، محتشم تقدیری، علی تقدیری مرتضی ودیعی حاج فتح اله نیروکار حسن تقدیری، محسن ظاهری علی اصغر المحمد، جمشید دستوری عزیزاله جعفر پیر، سیروس فرهمند حسین جاویدی محمدتقی بامداد حاج محمدجواد تمدن حاج احمد خانی، جواد نظامی محمدجواد شیراز، محمدحسن شیرابسی، مهدی رهروان، عبداله مروجی، آقاخان زارعی.
نبی زاده، کریم باینانی، حاج سلطانی.
کاظم اخلاقی، علی اکبر زارعیان محمدعلی جاز، ابوطالب صدوقی، مصطفی فلسفی، محمد کریم خامد محمدحسین رفیعی علی حبیب زاده غلامرضا رحیم زاده محمدکاظم غضنفری، ایرج بذرافشان، جلیل بذرافشان.
ر.ک: سیدحمید روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، جلد 1، صص: 645 /543 ؛ کوثر (منشورات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی)، جلد 1، ص 98 وزارت پست و تلگراف و تلفن تاریخ : 15 /5 /1342 جهرم قم شماره 275 ک 5 ت 15 /5 خدمت آیت الله العظمی جناب آقای حاج سید محمدرضا گلپایگانی مدظله العالی قم ضمن تقدیم سلام هیئت علمیه جهرم آزادی حضرت آیت الله العظمی خمینی و سایر علما اعلام را صمیمانه تبریک.
معروض می دارد حاج سید حسن نائینی، سیدابراهیم حق شناس، سیدفخرالدین آیت الهی، سید عبدالحسین آیت الهی، سید عبدالحسین آیت الهی، حاج سید محمدرضا اصفهانی حاجی سیدمحمد احمدی، سید محمدعلی حق شناس سیدحسین آیت الهی، سیدابوالقاسم شفیعی، عنایت اله احیا محمدعلی قدسی ابوالقاسم محمود، الحاج نمائی حسین شب زنده دار، حاج حقدان وزارت پست و تلگراف و تلفن تاریخ : 17 /5 /1342 خوی قم ش 354 ک 17 ت 16 /5 آیت الله العظمی آقای گلپایگانی استخلاص آیت الله العظمی خمینی و سایر آیات تبریک عظمت اسلام مسئلت الاحقر مرقاتی.
وزارت پست و تلگراف و تلفن تاریخ : 12 /5 /1342 13/ع 1 /83 تهران قم ش 3 21 21 حضرت آیت الله علی الانام آقای گلپایگانی دامت برکاته استخلاص حضرات آیات ثلاث دامت برکاتهم را تبریک معروض می دارم.
آملی وزارت پست و تلگراف و تلفن ـ بی سیم پهلوی 19/ ع 1 /83 Ministere des P.
T.
T.
RADIO PAHLEVI RADIOGRAMME AYATOLLOH OZMA AKAYE GOLPAIJANEE TEHERAN IRAN = TAHNEATE MOWLOODE KHATAME ANBEA WAESTEKLASE OLAMAE AALOM KHOSOUSAN AYATOLLAH KHOMINEE HOZOORE TAKADEEM MEEDARAM WABADEN MONASABAT DAR MAJLESEMAN JASHNEE BARPA MOMOUDOHIEM.
SAYED ABBASS MOHREE (DAIHEEM) آیت الله العظمی آقای گلپایگانی طهران ایران تهنیت میلاد خاتم انبیا و استخلاص علماء اعلام خصوصا آیت الله خمینیخمینی، 1 حضور اقدست تقدیم می دارم و بدین مناسبت در مجلسمان جشنی برپا نمودیم.
سید عباس مهری وزارت پست و تلگراف و تلفن 12 /5 /1342 13/ ع 1 /83 تجریش قم ش 11 18 12 حضرت آیت الله العظمی آقای گلپایگانی دامت برکاته امروز آیات ثلث مستخلص عرض ارادت سلام تقدیم.
نورالدین شریعتمدار.
2ـ خوانندگان محترم که حتی بخش کمی از اسناد این مجموعه اسنادی را خوانده باشند و تا حدی به سیر زندگانی و موضع گیریهای آیت الله مرعشی نجفی علیه رژیم پهلوی آگاه باشند به وضوح ملاحظه می فرمایند، آن فقیه والامقام هیچ گاه از دولت و کلاً رژیم پهلوی مبلغی را دریافت ننموده اند، همانطور که در اسناد متعدد آمده است، مخالفت ها و موضع گیریهای ایشان در جریان مبارزات روحانیت به رهبری حضرت امام خمینی(ره) علیه رژیم پهلوی جبهه ای از معاضدت و معاندت را بوجود آورده بود، از این رو رژیم همواره اقدامات و توطئه های گوناگون خود را علیه معظم له ادامه می داد.