تاریخ سند: 3 اسفند 1355
غلامرضا باغچقی، کتاب کند و کاو در مسائل تربیتی از صمد بهرنگی1 را در اختیار حجت عرب‌‌نژاد قرارداده
متن سند:
از: ب /9 تاریخ: 3 /12 /2535[1355]
به: 311 شماره: 4418/ب ﻫ
غلامرضا باغچقی، کتاب کند و کاو در مسائل تربیتی از صمد بهرنگی1 را در اختیار حجت عرب‌‌نژاد قرارداده و از او خواسته آن را مطالعه و سپس مسترد نماید. یاد شده چندی پیش نیز با دیدن عکس چند تن از زندانیان سیاسی که در روزنامه چاپ شده بود، اظهار نموده هر فرد زندانی سیاسی که تعهد همکاری با سازمان امنیت بدهد، آزاد می‌شود و الاّ آزاد نمی‌گردد.
نظریه شنبه . خبر صحت دارد. گفته شده غلامرضا باغچقی، خواهرزاده دکتر قولوئی می‌باشد. دکتر قولوئی سابقاً چند سال زندانی سیاسی بوده است.
نظریه یکشنبه . با توجه به دسترسی شنبه به هدف، به صحت خبر می‌توان اطمینان داشت. مقرر فرمایند با عنایت به گزارش خبری شماره 3941/ب ﻫ - 17 /9 /35 خلاصه سابقه و وضعیت قولوئی را به ب ﻫ منعکس تا مورد بهره‌برداری قرار گیرد. اقدام مستقیم موجب لو رفتن شنبه خواهد شد. آفاق
نظریه ب /9 . نظریه یکشنبه مورد تأیید است. 11094 /9ﻫ3
توضیحات سند:
1. صمد بهرنگى، فرزند عزت‌الله در سال 1318 ﻫ ش در محله چرنداب تبریز به دنیا آمد. پدرش کارگر بود و به سختى چرخ زندگى را مى‌چرخاند. صمد در محله چرنداب درس خواند و دوره متوسطه را در دبیرستان تربیت گذراند. سپس وارد دانشسرا شد و اولین تلاش‌هاى سیاسى خود را با انتشار روزنامه دیوارى «خنده» آغاز کرد. پس از پایان دانشسرا به عنوان آموزگار راهى روستاهاى ممقان، گوگان و ... شد و در مدارس روستایی به تدریس پرداخت. صمد بهرنگى نوشتن را از همین زمان و با ارسال مقالاتى به نشریه «بامشاد» شروع کرد، در کنار تدریس وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز شد و در رشته زبان انگلیسى فارغ‌التحصیل شد. وى کارمند اداره فرهنگ تبریز بود و در تاریخ 8 /1 /43 به اتهام تبلیغ مرام کمونیستی مورد حساسیت ساواک قرار گرفت، ولى به زودى تبرئه شد. صمد با کتاب «الدوز و کلاغها» در سال 1345 داستان‌نویسى را آغاز کرد. آخرین کار و مشهورترین داستان او «ماهى سیاه کوچولو» نام داشت. صمد بهرنگى در سال 1347 در رود ارس غرق شد. آثار به جاى مانده از صمد بهرنگى را مى‌توان در موضوعات داستان، ترجمه و تحقیقات بومى و تربیتى دسته‌بندى کرد. کتاب ماهى سیاه کوچولو در سال 1348 جایزه بهترین داستان کودکان را در نمایشگاه بولونیاى ایتالیا به خود اختصاص داد، در همان سال برنده جایزه‌اى در چکسلواکى شد و در سال 1347 نیز از طرف شوراى کتاب کودک به عنوان کتاب سال معرفى شد. طبق اسناد به جاى مانده در ساواک، صمد بهرنگى در تاریخ 7 /6 /1347 به اتفاق دوستش که ستوان یکم دامپزشک بود و جهت معاینه دام‌هاى ژاندارمرى به خارلو اعزام شده بود، در پاسگاه کلاله براى شنا به داخل رود ارس رفته بودند که به دلیل ناآشنایی با فن شنا و قرار گرفتن در مسیر تند و عمیق آب، صمد بهرنگى غرق شد. ساواک مرگ وى را مشکوک دانسته و دستور بررسى داده است. جسد وی در تاریخ 17 /6 /47 پیدا و در تاریخ 19 /6 /47 نیز مجلس ترحیمى در مسجد شاهمردان چرنداب برای وی برگزار شد. نحوه مرگ مشکوک صمد بهرنگى به دلیل سوابق اجتماعى و آثار قلمى وى موجب شد که در افواه عمومى، احتمال قتل او به دست عوامل رژیم پهلوی شایع شود.
منبع:
کتاب
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان خراسان شمالی- 1 صفحه 410
