گزارش اطلاعات داخلی
تاریخ سند: 7 دی 1343
گزارش اطلاعات داخلی
متن سند:
شماره: 21406 /20 الف موضوع : اظهارات عباس دیوشلی رئیس سپاه دانش تهران ساعت 1000 روز 3 /10 /43 عباس دیوشلی رئیس سپاه دانش تهران و دوست صمیمی دکتر بقائی کرمانی ضمن صحبت خصوصی اظهار نموده است که ما قبلاً ارادتمند خمینی بودیم و فکر می کردیم که او واقعا از روی اصول، علم مبارزه را بلند کرده است اما بعد معلوم شد که او جز خودخواهی نظر دیگری ندارد و حالا مثل همیشه به آقای خوانساری ارادت داریم.زیرا می دانیم که واقعا مؤمن است و غرضی ندارد.
نامبرده سپس گفت چند روز قبل من در منزل دکتر بقائی بودم دو دانشجو که با اتومبیل از راه یونان آمده بودند نقل می کردند که ما خمینی را دیدیم در حالی که دو نظامی یکی از عقب و دیگری از جلو او را به محل سکونتش می بردند و بسیار متأسف شدیم.
دیوشلی گفت ممکن است حالا که آقای خوانساری به آن جا رفته1 محل اقامت او را جای مناسبی ببرند زیرا خوانساری پس از بازگشت، مردم را از کم و کیف حال خمینی با خبر خواهد نمود.
ناطق سپس افزود در استانبول، محصلین ایرانی تظاهراتی به نفع خمینی به راه انداخته اند.
نظریه منبع: عباس دیوشلی تا سال 1326 عضو حزب توده بوده و بعد با خلیل ملکی2 انشعاب نموده است.
توضیحات سند:
1ـ در روز 29 آذر ماه 43، حجت الاسلام آقای حاج سید فضل اللّه خوانساری برای ملاقات با حضرت امام خمینی به ترکیه عزیمت کرد.2ـ خلیل ملکی در زمان تحصیل از دوستان صمیمی دکتر تقی ارانی بود و در سال 1312 به اتفاق دکتر ارانی و چند نفر دیگر سازمان کمونیستی ایران را بنا نهاد که به همین علت در سال 1316 به چهار سال حبس محکوم شد.
وی پس از آزادی از زندان به اتفاق 52 نفر دیگر، حزب توده ایران را تأسیس نمود.
ملکی به دنبال وقایع آذربایجان از حزب توده جدا شد و با بقائی همداستان گردید.
ملکی و یارانش همچون قندهاریان، جلال آل احمد، محمدعلی خنجی و...
امور تشکیلاتی، آموزشی، مطبوعاتی، و عقیدتی حزب را در دست گرفتند و فعالیتهای سیاسی در اختیار بقائی و یاران او باقی ماند.
روزنامه شاهد ارگان سیاسی حزب زحمتکشان بود که تحت نظارت بقائی منتشر می شد و ملکی، هفته نامه نیروی سوم و ماهنامه علم و زندگی را تأسیس کرد.
پس از حوادث سی تیر 1331 و دوری محسوس بقائی از مصدق اختلافات داخلی حزب زحمتکشان آغاز شد.
گروه ملکی که اکثریت فعالان سازمان دهندگان و نویسندگان حزب را تشکیل می دادند، اعتقاد داشتند که حزب زحمتکشان نمی باید از پشتیبانی فعال خود از دکتر مصدق دست بردارند، در حالی که مظفر بقائی خواستار مخالفت علنی با مصدق شده بود.
برای همین گروه خلیل ملکی از حزب زحمتکشان جدا شدند و با مصدق همکاری نمودند که مجددا پس از کودتای 28 مرداد 1332 به نه ماه زندان محکوم شد.