سواد نظامنامه امتحان طلاب و تشخیص مدرسین معقول و منقول
تاریخ سند: 4 خرداد 1315
سواد نظامنامه امتحان طلاب و تشخیص مدرسین معقول و منقول
متن سند:
13150304نمره ۳۳۵۳
تاریخ 4 /3ماه /1315
ضمیمه ۱
ایالت خراسان
متحدالمآل
حکومت نیشابور
در تعقیب شماره ۱۲۵۲ –30 /1 /15سواد نظامنامه امتحان طلاب و تشخیص مدرسین معقول و منقول مصوبه ۱۵ بهمن ماه ۱۴ برای اطلاع لفا ارسال می‌شود.1
از طرف والی ایالت خراسان2
[امضا]
توضیحات سند:
١ - این سند و دو سند بعدی در بایگانی سازمان اسناد ملی ایران بشماره فیش و سند 42 /1 /290 صفحات1،2،3 نیز موجود است.۲- فتح الله پاکروان در آن زمان استاندار خراسان (استان نهم) بود. وی در ۲۹ آبان ۱۳۰۷ در کابینه مهدیقلی هدایت به عنوان کفیل وزیر امور خارجه منصوب شد. در ۱۴ فروردین ۱۳1۰ از کفالت وزارت خارجه به سمت سفیر کبیر ایران در کشور شوروی تعیین گردید و امور سفارت ایران در مناطق استونی، لتونی، لیتوانی و فنلاند را نیز به عهده داشت. مدتی نیز وزیر مختار ایران در ایتالیا بود. سپس به استانداری‌خراسان منصوب شد. در زمان مسئولیت او در استانداری خراسان در سال ۱۳۱۴ ش موضوع استعمال اجباری کلاه تمام لبه (شاپو) مطرح گردید. استعمال اجباری کلاه فرنگی در مشهد به آسانی مورد اجرا قرار نگرفت و درباره نحوه آن بین دو قدرت موجود در خراسان اختلاف نظر وجود داشت. فتح الله پاکروان عقیده داشت که در مقابل مقاومت مردم باید اعمال قدرت نمود و به زور سر نیزه مردم را وادار ساخت که از کلاه فرنگی استفاده نمایند. قدرت دیگر خراسان محمد ولی اسدی نایب التولیه آستان قدس رضوی بود که تا حدی به روحیه و خصایص مردم و روحانیون مشهد آشنا بود و عقیده داشت که چون مشهد شهر مذهبی است و مردم از طبقه روحانی تبعیت می‌کنند لذا برای احتراز از هرگونه حادثه‌ای باید استعمال کلاه فرنگی در خراسان اجباری نباشد و هر کسی میل به استعمال آن داشت استفاده کند و اگر جبر در کار باشد مردم علیه حکومت قیام خواهند نمود و خونریزی خواهد شد. پاکروان صریحاً به شاه نوشت: چاکر قادر به انجام نظر خود هستم در صورتی که از طرف نایب التولیه تحریک نشود و نایب التولیه نوشت : هنوز به اظهار نظر خود معتقد بوده، اجرای آن را خطرناک می‌دانم. و بالاخره شاه نظر پاکروان را ترجیح داده و دستور سرکوب مردم را صادر کرد و آن جنایات فجیع به رهبری و عاملیت فتح الله پاکروان رخ داده و لکه ننگین و خونینی بر دامان جنایات دیگر رژیم پهلوی و عوامل خود باخته و سرسپرده آن بر جای گذاشت و هزاران نفر از مردم بی‌گناه در مسجد گوهرشاد به خاک و خون کشیده شدند... پس از تبعید رضاخان از ایران برای آرام کردن مردم و فریب آنها، محمدرضا با ارشادات عوامل استعماری دست به اقداماتی اصلاح طلبانه زده و با فشار مردم و مجلس و مطبوعات و عموم روحانیون بعضی از عوامل ظلم و جنایت زمان رضاشاهی بمحکمه سپرده شدند... فتح الله پاکروان نیز روز سوم مرداد ۱۳۲۱ جزء متهمین به شهادت رساندن مرحوم آیت‌الله سید حسن مدرس به محاکمه کشیده شد و این محاکمه پنجاه روز به طول انجامید ولی فتح الله پاکروان تبرئه گردید... یکی از ثمرات زندگی فتح الله پاکروان، عرضه فرزندی جنایتکار به نام سرلشگر حسن پاکروان بود. سرلشگر حسن پاکروان بعد از سر لشگر تیمور بختیار در سال ۱۳۴۰ ریاست سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) را به عهده گرفت و تا سال ۱۳۴۳ رهبری این سازمان را به عهده داشت. وقایع پانزده خرداد سال ۱۳۴۲ و تبعید حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) در زمان ریاست او و امثال و اقران او پدید آمد. (ر.ک: روز شمار تاریخ ایران، دکتر عاقلی، جلد اول، صفحه ۱۶۶ و نخست وزیران ایران از مشیرالدوله تا بختیار، همان نویسنده، صفحات ۴۴۰، ۴۴۱، ۵۰۵، ۸۰۶، ۹۹۲)