گزارش اطلاعات داخلی
تاریخ سند: 3 آبان 1343
گزارش اطلاعات داخلی
متن سند:
شماره : 16191 /20 الف موضوع : تصویب لایحه کاپیتولاسیون مأمور، ساعت 30 /17 روز 29 /7 /43 با دکتر بقائی ملاقات و دکتر بقائی مطالبی به شرح زیر اظهار داشته است: 1ـ با این که لایحه کاپیتولاسیون1 از طرف سیاست خارجی آمریکا پیشنهاد شده و شخص اعلی حضرت روی آن نظر دارند، در مجلس سنا2 مطرح و پس از تصویب، مجلس شورای ملی رفته و مخالفین، نطق هائی شدیدی کرده اند، از جمله آقای زهتاب که سرسپرده سازمان امنیت است چون مصالح مملکت در میان بوده مخالفت کرده است.3 این لایحه با اکثریت 74 رأی موافق در مقابل 61 رأی مخالف به تصویب رسیده است.
چون لایحه تصویب کاپیتولاسیون خیلی مهم است باید به هر نحو که شده بوسیله حزب زحمتکشان و یا دسته جات دیگر اعلامیه منتشر شود و مردم در جریان باشند.
2ـ راجع به فعالیت حزب مخفی، دکتر بقائی اظهار می کند چون رحیمیان به خوزستان رفته است پس از مراجعت ایشان شروع به فعالیت خواهیم کرد ضمنا آقای مهندس نورائی نیز با ما همکاری خواهد کرد.
3ـ یک شماره نشریه (شهاب ارگان رسمی گروه ملی دانشجویان ایرانی در آمریکا) دکتر بقائی به مأمور تحویل و اظهار داشته که سه نسخه از آمریکا ارسال شده است و دو نسخه آن بوسیله سازمان امنیت توقیف شده است.
4ـ دکتر بقائی تلفنی قصد داشته با آقای «رامبد» مدیر عامل شرکت آلیتالیا مذاکره کند لیکن موفق نمی شود، قرار شده دکتر بقائی فردی را نزد آقای رامبد بفرستد و از وضع لایحه کاپیتولاسیون اطلاعات بیشتری از مجلس کسب و در اختیار وی بگذارد.
توضیحات سند:
1ـ منظور، لایحه «کاپیتولاسیون» است که مجلس شاه در 21 مهرماه 1342 به تصویب رساند.«کاپیتولاسیون» عنوانی است برای کل پیمانهایی که حقوق قضای کنسولی و یا حقوق قضای برون مرزی کشوری را در داخل همان کشور به دولتی خارجی اعطا می کند.
مطابق این پیمان، اتباع کشور بیگانه از شمول قوانین جزائی و مدنی کشور میزبان، مستثنی می باشند و رسیدگی به دعاوی حقوقی و محاکمه آنان در موارد اتهام، با دادگاههای مخصوص دولت متبوع آنان در کشور میزبان است.
به موجب قانون «کاپیتولاسیون» و طبق پیمان وین، علاوه بر مأموران سیاسی و دیپلماتها و مستشاران و مأموران نظامی آمریکائی، خانواده های آنان نیز از مصونیت سیاسی و قضائی برخوردار گردیدند.
2ـ مجلس سنا: دومین مجلس رژیم گذشته بود که طبق اصل «چهل و سوم» و «چهل و پنجم» قانون اساسی تأسیس شده و دارای شصت نفر عضو(سناتور) بود، سی نفر منتصب شاه و سی نفر منتخب مردم.
3ـ در روز 21 مهرماه، ماده واحده ضمیمه قرارداد وین در یک جلسه پر سر و صدای مجلس شورای ملی با نطق مخالفان و موافقان سرانجام تصویب شد.
با تصویب این قانون، مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیتها و معافیتهای قرارداد وین استفاده خواهند کرد.
در این جلسه که تا نیمه های شب طول کشید، هلاکو رامبد، زهتاب فرد، صادق احمدی و پور سرتیپ، ضمن مخالفت با تصویب ماده واحده، سخنان تندی ایراد کردند.