لحظه به لحظه با عاشوراى 1357
لحظه به لحظه با عاشوراى 1357
متن سند:
لحظه به لحظه با عاشوراى 1357مجموعه گزارش‌هایى که از نظر کوتاه و محدود مأمورین سازمان اطلاعات و امنیت شاه، ر رابطه با حرکت عظیم روز تاسوعاى حسینى ـ 19 آذر 1357 ـ تهیه شده بود، در فصل ذشته تقدیم حضور خوانندگان محترم شد. آنچه در این گزارش‌ها از ویژگى خاص رخوردار بود، سمت و سو و محتواى شعارهاى شفاهى و مکتوبى بود که مأمورین ساواک راى سلسله مراتب سازمانى خویش، گزارش کرده بودند. این شعارها که ملهم از هنمودهاى صریح رهبر فرزانه انقلاب اسلامى حضرت امام خمینى (قدس‌اللّه نفسه الزکیه) ود، از طریق پیام‌ها، سخنرانى‌ها و مصاحبه‌هاى آن حضرت در پاریس و به وسیله یاران طمئن و مورد اعتماد ایشان، به امت امام مى‌رسید و در حرکت‌هاى دسته‌جمعى، بروز و هور مى‌یافت.
بخشى از این رهنمودها که شعارهاى انقلاب اسلامى، برگرفته از آن است، به این شرح ست:
س: شما نداهاى متعددى براى ارتش داشته‌اید، ولى ظاهرا ارتش هنوز وحدت خود را حفظ رده است. آیا این درست است؟
ج: طبق اخبارى که به ما مى‌رسد حوادثى در ارتش اتفاق افتاده و مى‌افتد که نشانه بیدارى آنهاست و ما مطمئنیم که دیر یا زود به نداى ملت پاسخ برادرانه خواهند داد.1
از دل این رهنمود، شعارهاى متعددى شکل گرفت که از آن جمله است:
«از ما به ارتش ایران بگویید: جواب گل، گلوله نیست» «ارتش برادر ماست خمینى رهبر ماست» «ما به شما گل دادیم، شما به ما گلوله و...»
س: آیا شعار رویارویى مسلحانه با شاه، یک شعار واقعى و قابل تحقق است؟
ج: براى ما در راه رسیدن به خواسته‌هاى اسلامى، هیچ چیز غیرممکن نیست.2
س: اگر چنانچه این روش‌هاى مسالمت‌آمیز و مبارزات سیاسى کنونى به نتیجه‌اى نرسید، آیا ما دستور مى‌دهید که طرفدارانتان بجنگند؟ واقعا اسلحه بردارند و بجنگند؟
ج: ما حتى‌الامکان میل داریم که با مسالمت تمام بشود، و با همین ترتیبى که الان ملت ایران مشغول ستند که آن اعتصابات و تظاهرات است کار تمام شود و ماه محرم هم زیادتر خواهد شد. ولى نانچه به نتیجه‌اى نرسید، ممکن است که تجدیدنظر بکنیم.
س: دولت شاه گفته است که ما در دو شهر از شهرهاى ایران، مقادیرى اسلحه کشف کرده‌ایم، یا این بدان معناست که شما و طرفدارانتان اسلحه جمع‌آورى کرده‌اید؟
ج: طرفداران ما براى مقابله با ظلم، مشغول مهیا شدن هستند، لکن حالا دولت ایران راست ى‌گوید؟! من آن را نمى‌دانم.
س: حضرت آیت‌اللّه، آیا خود شما مطلع هستید که طرفدارانتان مسلح شده‌اند؟
ج: به ما گفته‌اند که ما مى‌خواهیم مهیا شویم و من هم اجازه مهیا شدن را داده‌ام.3
شعارهاى ملهم از این رهنمود به این شرح است : «به همت خمینى، به قدرت مسلسل، شاه را مى‌کشیم»
«تنها ره رهایى، جنگ مسلحانه»
و آذرى‌زبان‌ها مى‌خروشیدند:
«پیکار ئیلریم مسلحانه»
و رهبر کبیر انقلاب اسلامى، در رهنمودى دیگر، فرمودند :
حبت در این اصل اول بود که ملت ایران مى‌خواست. ملت ایران چند تا طلب خواست که اولیش این بود که این شخص نباشد؛ بلکه این سلسله نباشد... شتهاى گره کرده ملت ایران و فریادهاى ملت ایران، که من عرض کردم که این یک سئله الهى بود نه یک مسئله بشرى، اینکه همه ایران در مقابل این قدرتى که اینها ارند بلکه در مقابل همه قدرت‌ها ایستاد و با دست خالى مشت‌ها را گره کردند و نه ه حکومت نظامى و نه به دولت نظامى و نه به پشتیبانى‌هاى شوروى و امریکا اعتنا کردند و همه با هم در همه ابعاد کشور فریاد زدند که ما نمى‌خواهیم، مرگ بر این شاه! مرگ بر این سلسله!4
سپس فرمودند :
«اولین چیزى که در خواسته‌هاى ما آمده است و عموم ملت خواهان آنند، برکنارى اه است.»5
شعارهاى محورى انقلاب اسلامى در این زمان که با الهام از این رهنمود، داده مى‌شد، چنین است:
«مرگ بر شاه، بگو مرگ بر شاه»
«رژیم شاهنشاهى، الغاء باید گردد»
«این شاه امریکایى اعدام باید گردد» و ...
و پس از فراگیر شدن این شعارها، حضرت امام فرمودند :
مردم ایران حرفشان واضح است: دارند داد مى‌زنند، از بچه دبستانى تا دبیرستانى ا ـ عرض کنم که ـ همه جا تا برسد به پیرمردها، تمام مدارس ایران، جوانهاى ایران ر مدرسه، در دانشگاه، در هر جا فریادشان این است که ما آزادى مى‌خواهیم، ما استقلال مى‌خواهیم، ما یک حکومتى که استقلال را از ما سلب کرده است این را مى‌خواهیم.6
ـ ایران آزادى [مى‌خواهد]؛ همه مردم دارند داد مى‌کنند ما آزادى مى‌خواهیم، ما ستقلال مى‌خواهیم، ما حکومت عدل مى‌خواهیم، حکومت اسلامى ى‌خواهیم، حکومت اسلامى حکومت عدل است.7
ـ حکومت جمهورى، متکى به آراى عمومى و اسلامى، متکى به قانون اسلام، این ا ما جمهورى اسلامى مى‌گوییم و این مورد نظر ماست.8
ـ اساس کار یک جمهورى اسلامى، تأمین استقلال مملکت و آزادى ملت ما و بارزه با فساد و فحشا و تنظیم و تدوین قوانین است که در همه زمینه‌هاى اقتصادى، یاسى، اجتماعى و فرهنگى با توجه به معیارهاى اسلامى، اصلاحات لازم را به مل آورد.9
و در این برهه زمانى، شعارهاى محورى مردم انقلابى ایران، اینگونه بود :
«استقلال، آزادى، حکومت اسلامى، جمهورى اسلامى»
«سلام بر فلسطین، درود بر خمینى» «مرگ بر اسرائیل »
و در زمانى که امام «ره» فرمودند :
ـ یکى از علل قیام مردم مسلمان ایران علیه شاه، حمایت بى‌دریغ او از اسرائیل اصب است و شاه نفت اسرائیل را تأمین مى‌کند. ایران را بازار مصرف کالاهاى اسرائیل کرده است و حمایت‌هاى معنوى دیگر و براى فریب افکار جهانى صرفا به حکوم کردن اسرائیل مى‌پردازد. ملت مسلمان ایران هیچ مسلمانى و اصولاً ـ هیچ زاده‌اى ـ اسرائیل را به رسمیت نمى‌شناسد و ما همواره حامى برادران فلسطینى و رب خود خواهیم بود.1
ـ من همیشه به ملت ایران گوشزد کرده‌ام که گول تبلیغات غلط را نخورند. امریکا و نگلستان که دم از تمدن و پیشرفت مى‌زنند، و نیز شوروى و چین، که دم از انقلاب و حمایت از انقلابیون مى‌زنند، هر کدام به نحوى با شاه، این جنایتکار حرفه‌اى همکارى مى‌کنند.11
پس از این رهنمود، شعارها، چنین شد:
«مرگ بر امریکا، مرگ بر انگلیس»
«امریکا، انگلیس، چین، شوروى، دشمنان خلق ایرانند»
و باز امام (ره) فرمودند :
ـ اکنون دشمنان اسلام و ایران و هواداران رژیم یزیدى، در مقابل هواداران قرآن و اسلام و مخالفان سرسخت رژیم طاغوتى ابوسفیانى، صف‌بندى نموده و مى‌خواهند شعارهاى اسلامى و حسینى را، که براى احیاى اسلام و به دست آوردن آزادى و استقلال و برقرارى حکومت قرآن، به جاى سلطه شیطان، و حکومت قانون عدل در مقابل قانون جنگل است، با مسلسل و توپ و تانک‌ها که از خون دلت ملت محروم تهیه شده است، جواب دهند. غافل از آنکه ملتى که با بیدارى و هوشیارى به پا خاسته و نهضت اصیلش را وظیفه شرعى الهى تشخیص داده است، به این سلاح‌هاى زنگ‌زده، با تمسخر مى‌نگرد.12
این رهنمود، این شعار محورى را در پى داشت :
«مرگ بر این سلسله یزیدى» «مرگ بر این سلطنت یزیدى»
و در تمسخر شلیک گلوله‌ها:
«پول نفتمونه، یکى دیگه در کن، پول گازمونه، یکى دیگه در کن»
و وقتى که امام فرمودند :
ـ من آنان را که با سکوت مرگبار و احیانا با اعمال خود از شاه خیانتکار پشتیبانى مى‌کنند، نصیحت مى‌کنم که به ملت مظلوم که براى اسلام خون مى‌دهد و فداکارى مى‌کند، بپیوندند و با هواهاى نفسانى و شیطانى خود مخالفت کنند.13
ـ اگر کسى ببیند محمدرضا خان را که این اوصاف را دارد و سکوت کند، جایش جاى محمدرضا خان است در جهنم ولو نماز شب بخواند، ولو یک عالم باشد، ولو تمام عمرش را در اطاعت‌اللّه صرف کرده باشد.14
مردم شعار دادند که:
«سکوت هر مسلمان، خیانت است به قرآن»
«حزب فقط حزب‌اللّه، رهبر فقط روح‌اللّه»
«مردم به ما ملحق شوید و...»
و اینک گزارش لحظه به لحظه تظاهرات روز 2 آذر 57 مصادف با عاشوراى حسینى (ع) که بعضى از اسناد منتخب آن مانند بخش گذشته در انتهاى این نوشته آمده است را، به مطالعه مى‌نشینیم:
ساعت 73:
الف ـ حدود /5 نفر از اهالى شمیران به تدریج در ابتداى خیابان کورش کبیر در تجریش تجمع و در حالى که پلاکاردهایى با خود حمل مى‌کردند، با دادن شعارهایى به طرفدارى از خمینى و تشکیل حکومت اسلامى مبادرت به راهپیمایى به سمت جنوب نموده و هر لحظه بر تعداد آنها افزوده مى‌شود.
ب ـ در حدود /3 نفر زن و مرد از طرف خیابان آریاشهر به طرف میدان کندى در حرکت مى‌باشند که این افراد پلاکاردهایى با خود حمل مى‌نمایند مبنى بر اینکه: محرم [ماه] پیروزى خون بر شمشیر است. همچنین تعدادى عکس از خمینى و کشته‌شدگان وقایع اخیر را با خود حمل مى‌نمایند.
ساعت 8:
حدود 7 نفر در حالى که پلاکاردهایى در دست داشتند در زیر پل سیدخندان ایستاده و جمعیت لحظه به لحظه به آنها اضافه مى‌گردد. در روى یکى از پلاکاردها نوشته شده: نهضت ما حسینى، رهبر ما خمینى.
ساعت 815:
حدود /5 الى /6 نفر با در دست داشتن پلاکاردهایى در پیچ شمیران ایستاده و جمعیت هر لحظه بیشتر مى‌شود.
ساعت 83:
الف ـ حدود 3 نفر روى پل سعدى، ضمن دادن شعار: «درود بر خمینى» ایستاده‌اند. در میدان فردوسى حدود 2 نفر مستقر مى‌باشند و حدود هفتاد قطعه عکس معدومین را در ضلع شرقى میدان فردوسى به دیوار نصب و عده‌اى شعار مى‌دهند: «زنده و جاویدباد یاد شهیدان ما»
ب ـ حدود 12 نفر که حدود 2 نفر زن چادرى در بین آنها دیده مى‌شود در میدان کندى در حال شعار دادن مى‌باشند. شعار آنان: «اللّه اکبر» بوده و معممى نیز در وسط جمعیت ایستاده و منتظر هستند که اجتماع وسیع‌تر شده و سپس حرکت نمایند.
ج ـ تعدادى حدود 2 نفر در میدان ونک تجمع نموده و از شمال به طرف جنوب در خیابان پهلوى در حرکت بودند. جمعیت مذکور ضمن حمل پلاکاردهاى پارچه‌اى، حاوى شعارهایى از قبیل:
1ـ هر فردى مى‌تواند در امور داخلى کشور خود دخالت نماید.
2ـ تا پیروزى کامل از پاى نخواهیم نشست ـ امام خمینى
3ـ صداى آزادیخواهان را با گلوله نمى‌توان خاموش نمود
4ـ رژیم شاهنشاهى الغاء باید گردد ـ حکومت اسلامى تشکیل باید گردد
5ـ سکوت هر مسلمان خیانت است به قرآن
6ـ حزب فقط حزب‌اللّه ـ رهبر فقط روح‌اللّه
ساعت 855:
حدود /5 نفر در پیچ شمیران اجتماع نموده‌اند. ضمنا حدود 5 نفر نیز از میدان ژاله به طرف پیچ شمیران در حرکت مى‌باشند.
ساعت 9:
الف ـ حدود 3 نفر در حالى که پرچم‌هاى سیاه و عکس‌هاى خمینى در دست داشتند و شعارهاى: «درود بر خمینى و اللّه اکبر» مى‌دادند، به طور پیاده به سمت خیابان تاج در حرکت بودند.
ب ـ حدود /6 نفر در میدان فوزیه و خیابان‌هاى اطراف اجتماع نموده بودند. حدود 2 زن چادرى نیز در جمع آنان مشاهده شد و عکس‌هایى از خمینى در بین جمعیت دیده شده است. ضمنا شایع گردیده که در میدان شهیاد قطعنامه‌اى در 3 ماده خوانده خواهد شد که احتمالاً اولین بند آن برکنارى 66 [شاه ]مى‌باشد. جمعیت شعارهایى نیز به مضمون زیر مى‌دادند: «مجاهد تو ناجى دلهایى ـ خمینى تو حافظ قرآنى ـ سکوت هر مسلمان، خیانت است به قرآن ـ قرآن قانون ماست، خمینى رهبر ماست.»
ج ـ تعداد تظاهرکنندگان شمیران به حدود /6 نفر رسیده و هم‌اکنون در حالى که شعارهایى به نفع خمینى و علیه ارتش مى‌دهند در سه راهى قلهک به طرف جنوب در حرکت هستند.
د ـ در میدان فردوسى حدود /1 نفر تجمع نموده‌اند و هر لحظه به آنان اضافه مى‌شود و شعار مى‌دهند: «مرگ بر امپریالیسم خونخوار امریکا ـ درود بر طالقانى ـ مجاهد راهت مبارک بادا، یادت گرامى بادا ـ خمینى [تو ]نورى از خدایى، فریادى از دلهایى ـ اللّه اکبر»
ه ـ حدود 8 نفر در دو دسته از غرب شاهرضا به طرف شرق در حرکت بوده، شعار دسته اول: «آزادى زندانیان سیاسى» و دسته دوم: «درود بر خمینى» مى‌باشد. ضمنا تعدادى در حدود 1 نفر نیز در چهارراه پهلوى مستقر مى‌باشند.
و ـ عده‌اى در حدود 1 نفر در حالى که عکس‌هایى از خمینى در دست داشتند و شعارهایى به نفع وى مى‌دادند، از خیابان امیریه حوالى چهارراه پهلوى به سمت شمال در حرکت بودند.
ساعت 915:
الف ـ جمعیت اجتماع‌کننده در پیچ شمیران که حدود /6 نفر مى‌شوند به طرف میدان فردوسى حرکت نموده‌اند.
ب ـ قریب 2 نفر از طبقات مختلف مردم در حالى که شعارهاى مختلف از قبیل: «برقرار باد حکومت اسلامى و درود بر خمینى» [مى‌دهند ]از میدان ونک به طرف جنوب در حرکتند.
ج ـ گروه گروه طبقات مختلف مردم، زن و مرد و بچه و پیر و جوان از شمیران در خیابان پهلوى و اطراف به طرف تهران، پیاده در حرکت بودند.
ساعت 93:
الف ـ حدود /5 نفر در میدان کندى، خیابان تاج، چهل مترى نواب تا آیزنهاور در حرکت بوده و شعار مى‌دادند: «ملت بپاخیزید، دشمن خون مى‌ریزد، تا پیروزى کامل از پاى نخواهیم نشست، نهضت روحانیت به رهبرى امام خمینى تجلى تشیع راستین است، سکوت ملت خیانت به قرآن است، رهبر ما خمینى است، نهضت ما حسینى است، عاملان کشتار دانشجویان دانشگاه تهران از انتقام ملت در امان نخواهند بود، امریکا، انگلیس، شوروى و چین دشمنان خلق ایرانند».
ب ـ حدود 15 نفر ضمن دادن شعارهایى به نفع خمینى در حوالى شاهرضا حوالى سینما دیانا به سمت پیچ شمیران در حرکت بوده‌اند تا از جمعیتى که به طرف شرق مى‌آیند، استقبال نمایند. این عده پلاکاردهایى در دست داشتند که روى آن نوشته شده بود: «کشتار مردم بى‌دفاع، جنایت بین‌المللى است».
ساعت 945:
الف ـ جمعیت انبوهى در چهارراه پهلوى ـ شاهرضا اجتماع و تاکنون شش دسته به تعداد نفرات زیادى وارد چهارراه شده‌اند. عده‌اى از مردم نیز در پیاده‌روها ایستاده‌اند و شعار آنان: «آزادى زندانیان سیاسى، رهبر ما خمینى، خدا قرآن خمینى، سکوت هر مسلمان خیانت است به قرآن» و پلاکاردهایى حاوى عکس‌هاى خمینى و سرنگون باد رژیم سلطنت و استبداد و درود بر شهدا.
ب ـ در میدان فردوسى که حدود /1 نفر اجتماع نموده بودند، شعارهایى به شرح زیر مى‌دادند: «خمینى فرستاده صاحب‌الزمان است، خمینى دشمن ظالمان اندر جهان است، خمینى رهبر ارتش آزادگان است، خمینى انقلابى‌ترین مرد جهان است، تنها راه سعادت ایمان جهاد شهادت، مرگ بر کد 66 [شاه]، مرگ بر این سلطنت پهلوى، به همت خمینى به قدرت مسلسل شاه ترا مى‌کشیم».
ساعت 95:
حدود پنج دسته سینه‌زنى که حداکثر 4 نفر مى‌باشند به تدریج از خیابان‌هاى شهررى با آرامش به طرف صحن مطهر حضرت عبدالعظیم [ع ]رهسپار که قابل مقایسه با سال‌هاى قبل نبوده و از نظر تعداد بسیار کمتر مى‌باشد.
ساعت 1:
الف ـ جمعیت پراکنده، جمعیت 1 نفرى روى تیرهاى وسط میدان شهیاد، شعارهایى علیه شاهنشاه آریامهر و عکس‌هاى زننده علیه تقى روحانى (گوینده رادیو) نوشته‌اند.
ب ـ جمعیت حاضر در پیچ شمیران حدود /8 نفر بوده و شعار مى‌دهند: «بگو مرگ بر شاه، واى به تو مسلمان اگر به ما نپیوندى، این است شعار ملى خدا قرآن خمینى»، ضمنا چهره تظاهرکنندگان با چهره تظاهرکنندگان روز پیش و همچنین نحوه شعارها به کلى فرق دارد.
ج ـ جمعیت حاضر در میدان شهیاد به طور تقریب در حدود /2 نفر بود، که حامل پلاکاردهاى زیادى حاوى شعارهایى علیه مقام شامخ سلطنت از جمله: «شاه ترا مى‌کشیم» و نیز به نفع خمینى بوده است.
د ـ در چهارراه آیزنهاور کندى مردم به طور منظم با دادن شعار: «رهبر ما خمینى» به طرف میدان شهیاد در حرکت هستند. ضمنا تعداد زیادى نیز در میدان 24 اسفند اجتماع و یک نفر معمم در وسط جمعیت اظهار داشته، شعارهاى خودتان را بلندتر بدهید و بگویید، «رهبر ما خمینى، نهضت ما حسینى»
ه ـ جمعیت انبوهى در میدان فردوسى اجتماع و از آنجا به طرف میدان شهیاد در حرکت و عکس‌هایى از معدومین در دست دارند و شعارهایى به شرح زیر مى‌دهند:
«استقلال آزادى حکومت اسلامى، این شاه امریکایى اعدام باید گردد، زندانیان سیاسى آزاد باید گردند ،زیر بار ستم نمى‌کنیم زندگى ـ جان فدا مى‌کنیم در ره آزادگى ـ مرگ بر این شاه ـ مرگ بر این شاه»
ساعت 11:
در خیابان وصال شیرازى، شاهرضا، جمعیت انبوهى از پیر و جوان، از شرق به طرف غرب خیابان شاهرضا به طور پیوسته ولى نامنظم در حرکت بوده و یک دستگاه مینى‌بوس که به‌علت انبوه جمعیت شماره آن معلوم نبود و بلندگویى بر روى آن نصب بود، مردى از داخل اتومبیل شعارهاى زیر را مى‌داد و مردم به وى پاسخ مى‌گفتند:
1ـ به همت خمینى، به همت توده‌ها، شاه ترا مى‌کشیم. اللّه اکبر، اللّه اکبر
2ـ بگو مرگ بر شاه، بگو مرگ بر شاه
3ـ مى‌کشیم، مى‌کشیم، هر که برادرم کشت
4ـ کتاب قران را، مسجد کرمان را، شاه به آتش کشید
5ـ سرنگون باد حکومت جبار پهلوى
6ـ با اعتصاب پى‌درپى، مى‌توان حکومت را به زانو درآورد
7ـ روز عاشورا روز پیروزى است
ساعت 115:
جمعیت قریب /5 نفر به میدان 24 اسفند رسیده و بقیه نیز به تدریج وارد مى‌شوند.
در جلو جمعیت روحانیان حرکت مى‌کنند و شعارهایى به زبان فارسى و انگلیسى در دست دارند. در بین این جمعیت تعداد زیادى زن چادرى مشاهده مى‌شود.
ساعت 12:
جمعیت پراکنده در حدود /2 نفر روى تیرهاى وسط میدان شهیاد، شعارهایى علیه کد 66[شاه ]و عکس‌هاى زننده‌اى از تقى روحانى که زیرش نوشته شده سرش را مى‌بریم و پرچم‌هاى سیاه از بالاى آنها تیرهاى آویزان شده است.
ساعت 13:
الف ـ جمعیت انبوهى که از آریاشهر تا آیزنهاور و از بیمارستان پهلوى و بزرگراه ونک پراکنده هستند، ضمن حرکت به طرف آیزنهاور شعارهاى زیر را مى‌دهند:
1ـ محرم ماه پیروزى خون بر شمشیر است
2ـ سکوت هر مسلمان، خیانت است به قر آن ـ این است شعار ملى، خدا قرآن خمینى
3ـ یکپارچگى تنها در سایه استقرار نظام عادل اسلامى است. از ما به ارتش ایران بگوبید، جواب گل، گلوله نیست. اللّه اکبر، خمینى رهبر. درود بر شهیدان. درود بر دکتر على شریعتى. امریکا، انگلیس، شوروى و چین دشمنان خلق ایرانند. استادان، پزشکان، پرستاران، کارمندان و کارگران بیمارستان‌هاى تهران. رهبر انقلاب هر مسلمان خمینى است. رهبر دور از وطن، خمینى بت‌شکن. تو رهبر مردم آزاده‌اى، درس مبارزه به ما داده‌اى. هم خون من کشته شد، من اشک نخواهم ریخت. ناله نخواهم کرد و سینه نخواهم کوبید. ما انتقام مى‌گیریم.
ضمنا عکس‌هاى متعددى از خمینى، شریعتى، تختى و تعدادى از کشته‌شدگان روز 17 شهریور و وقایع اخیر در دست دارند.
ب ـ قریب / /12 نفر که حدود /4 نفر آنان را زنان تشکیل مى‌دهند با شعارهاى مختلف از قبیل: مسجد کرمان را، کتاب قرآن را، قلب مسلمان را، شاه به آتش کشید. حکومت اسلامى برقرار باد. مرگ بر شاه. مسلسل شاه دیگر اثر ندارد. شعارهایى به زبان‌هاى انگلیسى و فرانسه به میدان ولیعهد وارد و به طرف جنوب خیابان پهلوى و خیابان شاهرضا در حرکت مى‌باشند. شعارهاى مذکور با هیجان خاص و با مشت‌هاى گره کرده ادا مى‌شود.
ج ـ جمعیت انبوهى از پیچ شمیران در مسیر خیابان شاهرضا تا میدان 24 اسفند و از میدان 24 اسفند به طرف میدان شهیاد در حرکت هستند. شعارها در میدان فردوسى بدین شرح است:
تا مرگ شاه خائن، نهضت ادامه دارد، حتى اگر شب و روز، بر ما گلوله بارد. آزادگان دربندند، زندانبانان جلادند، اى جلاد مرگت باد. سلام بر فلسطین، درود بر خمینى.
ساعت 14:
الف ـ مردم در دسته‌هاى 2 الى 3 نفرى از میدان 24 اسفند به طرف میدان شهیاد در حرکت بوده و شعارهاى آنان: جلاد خون مى‌ریزد، ملت بپا مى‌خیزد. دشمن اسلام و خدا و قرآن، آتش زند بر مسجد مسلمان، مى‌باشد.
ب ـ تعدادى در حدود 2 نفر که پرچم قرمز با خود حمل و در پلاکاردهایى که عکس اسلحه‌اى را نشان مى‌داد، با دادن شعار جنگ مسلحانه، به طرف خیابان آیزنهاور در حرکت بودند و شعار دیگرى به مضمون: شاه امریکائى، باید اعدام شود، به گفته خمینى، مى‌دادند. این عده از نواب جنوبى وارد آیزنهاور شده بودند.
ساعت 145:
الف ـ جمعیتى در حدود / /5 نفر از سى مترى به 24 اسفند رسیده و قرار است به جمعیتى که از طرف شاهرضا به 24 اسفند مى‌رسند، ملحق شده و سپس به اتفاق به طرف میدان شهیاد، حرکت نمایند. شعار این عده، عموما به نفع خمینى است.
ب ـ جمعیت در میدان شاه حدود / /1 نفر به سمت خیابان‌هاى شمالى در حرکت هستند. شعارهایى که داده مى‌شود: رهبر ما خمینى است. ما شاه نمى‌خواهیم. ما تا آخرین قطره خون مى‌جنگیم.
ضمنا عکس‌هایى از خرابکاران، عکس کشته‌شدگان ژاله در دست تظاهرکنندگان دیده مى‌شود. سر شاه [را ]با تنه سگ پیوند کرده‌اند و در روى دیوارها نصب مى‌کنند.
ج ـ در خیابان آناتول فرانس ـ شاهرضا، تظاهرکنندگان با همراه داشتن پلاکاردهایى حاوى عکس‌هاى خمینى و رضایى و با دادن شعارهاى مشروحه زیر، به طرف میدان 24 اسفند در حرکت بودند: خمینى، نامت مبارک بادا ـ اى رهبر مجاهد، روحت بود سلامت. درود بر رضائى قهرمان ـ خواهر صدایت را شنیدم، به سویت پر کشیدم.
ضمنا در حاشیه پیاده‌رو، عده‌اى به تماشاچیان اظهار مى‌داشتند، امروز مجسمه را پایین مى‌کشیم. مرگ بر این سلطنت پهلوى.
ساعت 11:
الف ـ جمعیتى در حدود / /2 نفر که از میدان ونک به طرف جنوب در حرکت بودند با دادن شعارهاى زیر به میدان شهیاد وارد و در شرق میدان مستقر شدند:
[زیر]با[ر] ستم نمى‌کنم زندگى، جان فدا مى‌کنم در ره آزادگى، زیر پا مى‌کنم سلطنت پهلوى، مرده و نابودباد سلطنت پهلوى، ملت بپا مى‌خیزد، جلاد خون مى‌ریزد، قتل عام 17 شهریور نابخشودنى است. تا پیروزى کامل از پاى نخواهیم نشست.
ب ـ جمعیت کثیرى از میدان شاه به سمت خیابان‌هاى شمالى تهران در حرکت بوده و شعارهاى زیر را مى‌دهند:
ما شاه را نمى‌خواهیم، رهبر ما خمینى است. ما تا آخرین قطره خون خود مى‌جنگیم. مبارزه مسلحانه، یا مرگ یا خمینى،
ضمنا تعدادى عکس معدومین و کشته‌شدگان ژاله را با خود حمل و عکس‌هایى که سر منصور [شاه ]را با تنه سگ پیوند کرده‌اند، روى دیوارهاى مسیر نصب مى‌کنند.
ج ـ طلیعه راهپیمایان با شعار: لااله‌الااللّه و عکس‌هاى خمینى و پرچم‌هاى سیاه به میدان شهیاد وارد شدند. تعدادى کودک خردسال با لباس قرمز روى شانه والدین خود دیده مى‌شوند، بعضى از کودکان نیز لباس عربى به تن دارند. شعار پارچه‌اى بسیار بزرگى حاوى ما خواهان مجازات شدید و فورى مقامات دستگیر شده اخیر هستیم.
در اطراف بناى یادبود شهیاد به شعاع 15 متر سیم‌کشى و بلندگوهایى نصب شده است. در زیربناى یادبود، مینى‌بوسى توقف و یک نفر آخوند ضمن صحبت مردم را دعوت به آرامش مى‌کند. روى ستون‌هاى شهیاد، شعارهاى: مرگ بر منصور [شاه]، میدان خلق، میدان خمینى، برج خمینى، درود بر گل سرخى، مرگ بر کمونیزم، وکلا باید دولت نظامى و شاه را محکوم نمایند، نوشته شده است.
ساعت 111:
الف ـ دوسوم میدان شهیاد پر از جمعیت شده و هر لحظه بر تعداد جمعیت افزوده مى‌شود.
ب ـ انتهاى راهپیمایان که تعداد کثیرى مى‌باشند به تقاطع خیابان ملک و کورش کبیر رسیده و شعارهایى که مى‌دادند:
سکوت هر مسلمان، خیانت است به اسلام ـ درود هر مسلمان، نثار تو اى مجاهد، همه با هم بگوییم مرگ بر شاه
عکس‌هاى متعددى از خمینى حمل و عکس رنگى بزرگ را جلوى ماشین نصب نموده‌اند. روى پارچه‌ها شعارهاى مذهبى نوشته‌اند و روى یک اتومبیل دسته گل بزرگى همراه با عکس‌هاى معدومین وابسته به گروه به اصطلاح مجاهدین خلق نصب شده است. در ضمن پلاکاردهاى دیگرى نوشته شده: مردم به ما ملحق شوید ـ اسلام دین ماست ـ خمینى رهبر ماست ـ تا پیروزى از پاى نخواهیم نشست.
جمعیت در حدود 3 نفر ـ زنهاى چادرى زیاد شعار مى‌دهند: درود ما نثار تو مجاهد، در پشت سر راهپیمایان در حرکتند
ساعت 112:
جمعیتى حدود 15 نفر از جمعیت حاضر در خیابان شاهرضا ـ تقاطع پهلوى جدا شده و به طرف جنوب پهلوى در حرکت هستند. شعار آنها: شاه ترا مى‌کشیم. پیروزباد ملت، بر شاه مرگ و نفرت. مى‌باشد. این طبقه بیشتر جوانان دانشجو مى‌باشند.
ساعت 113:
الف ـ میدان شهیاد نزدیک پر شدن است و هر لحظه جمعیت افزایش مى‌یابد. پلاکاردهایى با عناوین دانشجویان دانشگاه تهران، جامعه پزشکان و آسیستانهاى ایران، خانواده‌هاى زندانیان سیاسى و فضل‌اللّه من المجاهدین [فضل‌اللّه المجاهدین ]در دست و حدود 2 [؟!] نفر مى‌باشند. ضمنا تعدادى عکس خمینى و دکترعلى شریعتى نیز در دست مردم دیده مى‌شود.
ب ـ در میدان فردوسى تظاهرکنندگان به طور فشرده به طرف میدان شهیاد در حرکت هستند. شعارهایى که مى‌دهند عبارتند از: دانشجو، روحانى، پیوندتان مبارک ـ مرگ بر منصور [شاه]
ج ـ جمعیت انبوهى از پیچ شمیران و خیابان‌هاى اطراف آن گذشته و وارد خیابان شاهرضا شدند. ضمنا جمعى در حدود /6 نفر نیز از منطقه شهباز و خیابان‌هاى اطراف به جمعیت خیابان شاهرضا ملحق شدند. شعارها تمام انقلابى است و در دست اکثر جمعیت عکس‌هاى خمینى حمل مى‌شود.
ساعت 1145:
الف ـ در خیابان وصال شیرازى ـ خیابان شاهرضا جمعیت زیادى از شرق به طرف غرب در حرکت بوده و شعارهایى به مضمون زیر مى‌دادند :
مرگ بر این حکومت یزیدى ـ درود بر خمینى بت‌شکن ـ تنها راه رهایى، راه مجاهدین است. مرگ بر سلطنت کثیف پهلوى ـ شاه عروسک خیمه‌شب بازى آمریکایى‌ها شده است. امریکا گم شود. عده‌اى از این افراد از تماشاچیان دو طرف خیابان دعوت به پیوستن به آنها مى‌کردند.
ب ـ مینى‌بوس آبى رنگ که از چهارطرف بلندگو دارد و در محاصره 3 تا 4 آخوند قرار دارد و یک شیخ در مینى‌بوس نشسته است در میدان شهیاد به شدت مردم را تهییج و بر علیه کد 66 [شاه ]تحریک مى‌نماید. شعارهایى که مى‌دهند عبارتند از:
ارتش به این بى‌غیرتى، کسى ندیده‌اى خدا ـ خدا، قرآن، خمینى ـ جنگ مسلحانه ـ استقلال، آزادى ـ مرگ بر کد 66 خائن.
در اطراف میدان جمعیت فشرده و در طول خیابان آیزنهاور جمعیت متوقف مى‌باشند. انتهاى جمعیت نامعلوم، محل بلندگوها به طرف شرق میدان است که به سمت آیزنهاور مى‌باشد. اتومبیل وانتى که شکل جنازه‌اى با تابوت در آن قرار دارد کنار مینى‌بوس متوقف است. مردم به شدت به هیجان آمده‌اند.
ساعت 115:
حدود 15 نفر که از جمعیت در حال حرکت در تقاطع خیابان شاهرضا و پهلوى دیده مى‌شدند در خیابان شاه به حرکت درآمده و از 3 مترى نیز رد شده‌اند. به نظر مى‌رسد اینها داراى ایده‌هاى کمونیستى هستند. این عده که مشتمل بر تعدادى دختر و پسر مى‌باشند، شعارهایى علیه کد 66 و با عنوان: «تشکیلات، تجهیزات، جنگ مسلحانه» مى‌دهند.
ساعت 12:
جمعیت از میدان 24 اسفند به سمت غرب در حرکت هستند و شعارهایى به نفع خمینى و جمهورى اسلامى مى‌دهند. در اکثر خیابان‌ها و کیوسک‌هاى تلفن شعارهایى علیه کد 66 و به نفع خمینى نوشته شده و عکس‌هایى از معدومین در دست راهپیمایان است. عکس چند نفر از معدومین [شهدا ]در حالى که تیر خورده‌اند و خون از بدن آنها جارى است، در دست تعدادى از راهپیمایان مشاهده مى‌شود. عکس‌ها را براى تحریک مردم به تماشاگران نشان داده و مى‌گویند اینها شهدا هستند. ببینید رژیم دیکتاتورى کد 66 چه به روز مردم آورده. علاوه بر این تعدادى نیز پیت‌هاى حلبى حاوى رنگ با خود حمل و در مسیر شعارهاى اهانت‌آمیز علیه کد 66 و به نفع خمینى روى دیوارها مى‌نویسند.
ساعت 1215:
میدان شهیاد، شعارها بسیار شدید، از جمله مى‌گویند: منصور [شاه] باید اعدام شود. مرگ بر منصور. به همت خمینى شاه ترا مى‌کشیم ـ هیجان خیلى زیاد است و به هیچ‌وجه قابل کنترل نمى‌باشد. علیه امریکا و انگلیس شعارهاى پارچه‌اى وجود دارد. در ساعت 1215 بلندگو اذان گفت و عده کثیرى به نماز ایستادند. جمعیت زنان به طور جدا از مردان، اجتماع نموده‌اند.
ساعت 122:
در میان سروصداى جمعیت، قطعنامه توسط یکى از روحانیان قرائت گردید. مفاد قطعنامه به شرح زیر: ضمنا در حال متفرق شدن، تعدادى از جمعیت مى‌گویند، بگو مرگ بر منصور و دسته دیگر همین جمله را پاسخ مى‌دهند. بلندگوها پس از نماز، جمع‌آورى و جمعیت حاضر، مشغول متفرق شدن مى‌باشد.
1ـ آیت‌اللّه خمینى رهبر ماست. این راهپیمایى تأیید بر ایشان است.
2ـ سقوط و برچیده شدن رژیم سلطنت شاه
3ـ برقرارى حکومت عدل اسلامى بر اساس آراى مردم و حفظ و پاسدارى استقلال و تمامیت ارضى کشور و تأمین آزادى‌هاى فردى و اجتماعى بر اساس عدالت اسلامى
4ـ تقارن این ایام مذهبى را با صدور اعلامیه جهانى حقوق بشر، غنیمت دانسته و گرامى مى‌داریم
5ـ استثمار و استعمار بیگانه و امپریالیسم شرق و غرب را، به هر شکل باشد، باید ریشه‌کن گردد.
6ـ حقوق اجتماعى و سیاسى کلیه افراد و جامعه و اقلیت‌هاى مذهبى و اتباع دیگر کشورها که در ایران...15
15ـ به روان پاک شهداى جنبش اسلامى، بخصوص شهداى پانزده ساله اخیر که سهم شایانى در پیشبرد اهداف ما دارند و با الهام از مکتب حسین (ع) بى‌دریغ خون خود را نثار کرده‌اند، درود مى‌فرستیم.
16ـ کلیه زندانیان سیاسى و تبعیدى‌ها که به جرم دفاع از حریم حق و اسلام، از آزادى محروم شده‌اند باید بازگردانیده شوند.
17ـ به منظور رسیدن به هدف‌هاى فوق، مبارزه آگاهانه ملت تا سرحد پیروزى، به صورتهاى گوناگون ادامه خواهد داشت و هرگونه دروغ‌پردازى و اخلال دولت را، تخطئه مى‌نماییم.
ساعت 133:
در خیابان شاهرضا، بین خیابان وصال شیرازى و خیابان کاخ، حدود /5 نفر که اکثر دختر و زن چادرى بودند، شعارهاى زیر را مى‌دادند: ایران کشور ماست، خمینى رهبر ماست ـ استقلال، آزادى ـ حکومت اسلامى ـ شاه جهان خمینى ـ سرور ما خمینى.
ضمنا اعلامیه‌اى مبنى بر اینکه سربازان از سربازخانه‌ها فرار کنید بر روى دیوار ضلع شمالى خیابان شاهرضا بین وصال و کاخ چسبانیده شده بود.
ساعت 14:
الف ـ جمعیت موجود در میدان شهیاد به تدریج تخلیه و جمعیت خیابان آیزنهاور به تدریج وارد میدان شهیاد شده و پس از دادن شعارهاى مضره میدان را ترک مى‌نمایند و با بلندگو اعلام مى‌گردد: طبق تصمیم کمیته روحانیان فردا تظاهراتى وجود ندارد .
ب ـ تعدادى از جمعیت راهپیمایان به وسیله خودروهاى شخصى و خودروهاى بارى و نیز پیاده در دسته‌هاى 5 نفرى از غرب شاهرضا وارد میدان فردوسى شده و به طرف شرق در حرکت هستند و پلاکاردهایى با خود حمل مى‌کردند که روى آن با خط درشت نوشته شده درود بر کارکنان دارایى. ضمنا شعارهایى به مضمون زیر مى‌دادند: خمینى، تو نورى از خدایى، فریادى از دلهایى، رهبر مایى ـ اى خواهر صدایت را شنیدم به سویت پر کشیدم
ساعت 1415:
به تدریج جمعیت انبوهى که در خیابان آیزنهاور بودند وارد میدان شهیاد شده و پس از دادن شعارهاى مرگ بر منصور و امپریالیسم، میدان را ترک و مرتبا با بلندگو اعلام مى‌کنند که فردا تظاهراتى نداریم.
ساعت 1425:
جمعیت در تقاطع خیابان 4 مترى نواب و آیزنهاور متفرق مى‌شوند و به طورى که در بین جمعیت شنیده شده قرار است روزهاى 21 و 22 /9 /57 گروه‌هاى مسلح دست به اقدامى بزنند و تظاهراتى برپا نمایند. تمام تظاهرکنندگان، جوان و مسلح مى‌باشند. با توجه به اینکه گروه‌هاى مذهبى اعلام نمودند که روز 21 /9 /57 هیچ‌گونه تظاهراتى از طرف گروه‌هاى مذهبى صورت نخواهد گرفت و فقط دولتى‌ها و ساواکى‌ها تظاهرات مى‌نمایند، احتمالاً اطلاعى از تظاهرات کمونیست‌ها در روزهاى 21 و 22 دارند.
ساعت 161:
تعداد 7 نفر از تظاهرکنندگان که شعار کمونیستى مى‌دادند در خیابان استوار لشکرى و بابائیان و 16 مترى امیرى، قطعنامه‌اى در 16 ماده خواندند و متفرق شدند. عده‌اى از اهالى محل بخصوص جوانان به آنان حمله و مى‌گفتند: نه امریکا، نه انگلیس، نه چین، نه شوروى، حزب فقط حزب‌اللّه، رهبر فقط روح‌اللّه
در تظاهرات فوق تعدادى نشریه نوید پخش شد. همچنین گفته شده است که 84 نفر از زندانیان سیاسى از زندان قصر در ساعت 8 صبح فردا آزاد مى‌شوند، باید از آنها استقبال کرد و میتینگى در میدان فوزیه داریم که تاریخ آن را بعدا اعلام مى‌کنیم. چند ماده از قطعنامه به شرح زیر به استحضار مى‌رسد: 1ـ تغییر رژیم 2ـ آزادى زندانیان 3ـ برگشت خمینى 4ـ انحلال ساواک 5ـ محاکمه شاه
مراتب به استحضار تیمسار ریاست ساواک رسید مقرر فرمودند به فرماندارى اعلام کنید که زندانیان سیاسى امشب آزاد خواهند شد، طورى منعکس شود که فردا اجتماعى صورت نگیرد.
ساعت 1625:
تعداد 5 نفر از تظاهرکنندگان در میدان شهیاد متوقف، ضمن مبادرت به نوشتن شعارهاى ضدملى در روى دیوارها و شکستن شیشه‌هاى کف میدان شهیاد، قصد دارند وارد محوطه زیربناى شهیاد شوند.
ساعت 164:
میدان شهیاد به طور کامل تخلیه شده و تظاهرکنندگان به تدریج در سطح شهر متفرق مى‌شوند.
ساعت 173:
جمعیتى حدود 6 نفر در جاده تهران‌نو، 3 مترى وحیدیه (پل وحیدیه) در حال حرکت و شعارهاى کمونیستى مى‌دهند.
بدون ساعت: طبق اطلاع در جریان تظاهرات روز جارى 2 /9 /57 به نقل از آیت‌اللّه سیدمحمود علایى طالقانى گفته شده که نامبرده اظهار نموده روز 21 /9 /57 در مقابل دانشگاه تهران اجتماعى تشکیل خواهد شد.
* * * * * *
پس از انجام تظاهرات عظیم روزهاى تاسوعا و عاشوراى سال 1357 که براساس رهنمود امام امت و با برنامه‌ریزى دقیق و هدایت یاران روحانى حضرت امام (ره) خصوصا حضرت آیت‌اللّه طالقانى (ره) صورت گرفت، حضرت امام خمینى (ره) چنین فرمودند:
«تمام ملت رأى دادند که شاه نباید باشد و باید دنیا این معنى را بداند که شاه به هیچ‌وجه دیگر قانونیت ندارد. قبلاً هم نداشت ولى ملت دیروز و امروز اعلام کردند، اعلام عمومى کردند که شاه باید برود و شاه را نمى‌خواهند.»16
«مردم ایران در تظاهرات بسیار وسیعشان اعلام کردند که ما شاه را نمى‌خواهیم. اعلام رسمى کردند، قطعنامه‌هایى صادر کردند که در این قطعنامه‌ها تصریح شده بود که رژیم سلطنتى را نمى‌خواهند. بنابراین شاه هیچ‌گونه قانونیتى ندارد...»
بزرگترین طوفان همان تظاهرات آرام دیروز بود. براى اینکه ملت ایران به دنیا بفهماند که این تظاهرات حساب شده است و مردم ایران مى‌توانند همه چیز را کنترل کنند و در عین حال شاه را نخواسته‌اند و رفتن شاه را خواستار شدند...»17
«تظاهرات دیروز در سطح بسیار وسیعى انجام گرفت و نتیجتا اعلام شد که شاه را نمى‌خواهند...
تمام ملت براى چندمین بار در سراسر ایران اعلام کردند که ما شاه را نمى‌خواهیم»18
«تظاهرات دیروز و امروز در ایران راه عذر را از همه کس و همه دولت‌ها سد کرد. دیگر دولت‌ها نمى‌توانند ادعا کنند که شاه قانونى است و در مملکت به طور رضایت مردم و به طور قانون توقف کرده است.
رفراندومى که دیروز و امروز شد و قطعنامه‌هایى که صادر شد به همه دنیا ثابت کرد که شاه ساقط است.»19
توضیحات سند:
پی‌نوشت‌ها:1. صحیفه امام، ج 5، ص 80، مصاحبه با خبرنگار روزنامه لبنانى السفیر، 2 آذر 1357
2. همان، ص 81
3. همان، ص 7 ـ 146، مصاحبه با خبرنگاران تلویزیون سراسرى پى.بى.اِس امریکا، 10 آذر 1357
4. همان، ص 83، سخنرانى در جمع دانشجویان و ایرانیان مقیم خارج، 2 آذر 1357
5. همان، ص 138، مصاحبه با خبرنگار فرانسوى مجله الاقتصاد العربى و بولتن خبرى خاورمیانه، 8 آذر 1357
6. همان، ص 110 ـ 109، سخنرانى در جمع دانشجویان و ایرانیان مقیم خارج، 4 آذر 1357
7. همان، ص 120
8. همان، ص 144، مصاحبه با خبرنگاران روزنامه الهدف لبنان و رادیو اتریش، 9 آذر 1357
9. همان، ص 155 مصاحبه با خبرنگار تلویزیون سراسرى ایتالیا، 11 آذر 1357
10. همان، ص 139 به شرح ارجاع، ردیف 5
11. همان، ص 140
12. همان، ص 152، پیام به ملت ایران، 11 آذر 1357
13. همان، ص 153
14. همان، ص 199، سخنرانى در جمع دانشجویان و ایرانیان مقیم خارج، 18 آذر 151357
15. متأسفانه برگ دوم این سند، در سوابق وجود نداشت.
16. همان، ص 203 مصاحبه با خبرنگار رادیو ـ تلویزیون کانادا، 20 آذر 1357
17. همان، ص 204 ـ 205، مصاحبه با خبرنگار آمریکایى «یو. پى»، 20 آذر 1357
18. همان، ص 206 مصاحبه با خبرنگار شبکه «سى.بى.اس» امریکا، 20 آذر 1357
19. همان، ص 211، سخنرانى در جمع دانشجویان و ایرانیان مقیم خارج، 20 آذر 1357