دکتر على امینى
تاریخ سند: 8 مرداد 1357
دکتر على امینى
متن سند:
خیلى محرمانهبه 312
از 20 ﻫ 12 13570508
دکتر على امینى
در تاریخ 8 /5 /37 دکتر امینى با افراد مختلفى تماس گرفته که در بین آنان چند نفرى از جمله احسان نراقى محقق معروف، رفائلى از خبرگزارى فرانسه (احتمالاً لوموند)، مبشرى، دکتر هیأت، شمس گیلانى و خانم امیرى از روزنامه کیهان، مسائلى مطرح و به شرح ذیل به استحضار مى‌رسد:*
1ـ دکتر على امینى با احسان نراقى محقق معروف تماس حاصل و اظهار داشت: با آن کیفیت که اعلامیه را در جراید چاپ کردند مورد قبول من نیست چون به طور کامل به چاپ نرسیده، مسأله فعالیت سیاسى را به آن طریق که نوشته‌اند صحیح نیست. ما در قبال مردم هدف و وظیفه‌اى داریم. مسأله خواست جوانان فعلى مملکت است که آینده بسیار خطرناکى در بردارد. باید کارى کرد که به نفع مملکت باشد و از اعتدال خارج نشود. نراقى اظهار داشت: صفا حائرى در خواندنى‌ها مقاله‌اى نوشته که خیلى جالب و اضافه نمود نقش توده‌ای‌ها را در دستگاه و مسائل دیگر را خوب تهیه کرده بود همانطور که در گذشته ما گفتیم. امینى در جواب گفت بحث مفصل است در حال حاضر احزاب فعلى بدون هدف و دور هستند و تا آنجا که من اطلاع دارم حتى شاهنشاه در جریان قرار نگرفته‌اند. خلاصه باید کارى کرد تا مسؤولین روشن شوند.
در این مورد نراقى هم‌صدا بود و تأیید مى‌کرد.
2ـ رفائلى از خبرگزارى فرانسه (لوموند) چند بار به زبان فرانسه با امینى تماس و تقاضاى ملاقات و مصاحبه با وى را داشت که امینى تعیین وقت نمود.
3ـ امینى با شخصى به نام مبشر تماس حاصل پس از گفتگوى عادى امینى به وى اظهار داشت تیترى به عنوان اتحاد ملت ایران براى استقرار دموکراسى در نظر گرفته‌ام اگر لازم باشد شما مى‌توانید تغییراتى در آن بدهید. قرار شد در این مورد نظرات خود را مطرح نمایند.
4ـ تماس دکتر هیأت با دکتر امینى: دکتر هیأت از امینى وقت ملاقات خواست تا به اتفاق برادرش ضیاالدین و عده‌اى از دوستان و همفکران خود به منزل امینى بروند و قرار شد روز پنجشنبه 12 /5 این ملاقات صورت گیرد.
5 ـ شمس گیلانى واعظ: امینى با وى تماس حاصل و در مورد مسائل روز و پیرامون اعلامیه خود مطالبی اظهار داشت و شمس گیلانی هم از عدم آزادی برای طبقه روحانی و نارضایی آنها صحبت کرد. شمس گیلانی از امینی وقت ملاقات گرفت تا به اتفاق عده‌ای از روحانیون و غیرروحانی به منزل وی بروند.
6ـ خانم امیرى1 از روزنامه کیهان: خانم مذکور با دکتر امینى مصاحبه‌اى به عمل آورده بود که قرار بود در روزنامه کیهان به چاپ برسد به امینى اظهار داشت که با چاپ آن مخالفت شده است. امینى از خانم مذکور خواست که عین نوار ضبط شده مسترد گردد لکن خانم موصوف پافشارى مى‌نمود که حتماً پس از استفاده به ما تحویل دهید (امینى در نظر داشت متن مصاحبه خود را براى خودش ضبط نماید).
ضمناً افراد دیگرى که مایل به ملاقات امینى بودند و موفق نمى‌شدند عبارتند از: اسلامى، باقر مستوفى، پیامى، ناصر خدایار، هاشمیان وکیل دادگسترى تلفن 681509 ـ سید محمدحسن حائرى‌نیا (معمم) تلفن منزل 276048 و محل کار در وزارت کار 39ـ930031 (داخلى 310).
نظریه یکشنبه: دکتر على امینى ضمن تماسى که با طبقات مختلف مى‌گرفت ظاهراً چنین وانمود مى‌کرد که من براى مقام نخست‌وزیرى ادعایى ندارم لکن تلویحاً با اهل قلم و افراد بانفوذ که مورد اعتماد وى بودند مسائلى را مطرح مى‌نمود که استنباط مى‌شد مى‌خواهد از این کانال‌ها به نحو مطلوب به نفع خود بهره‌بردارى نماید که هم اذهان عمومى را به خود جلب نماید و هم اینکه با امکانات بیشتر دولت را به باد انتقاد بگیرد و تضعیف نماید.
مسأله قابل توجه اینکه دکتر امینى متوجه شده که در داخل از نظر وسائل ارتباط جمعى ممانعتى به عمل مى‌آورند که نمى‌تواند به نتیجه غایى برسد. لذا به وسیله ایادى خود سعى دارد ارتباط خود را با خارج بر قرار نماید به این نحو که در چند روز اخیر مخبرین خارجى از داخل و خارج با وى تماس و مصاحبه‌هاى طولانى با وى به عمل آورده‌اند و چند روز اخیر بیشتر اوقات خود را صرف مصاحبه مى‌نماید.
نظریه چهارشنبه: نظریه یکشنبه مورد تأیید است.
توضیحات سند:
* در اسناد دیگر در مورد اظهار نظر خبرگزاری‌ها در مورد دکتر امینى چنین آمده است:اظهارات سیاسى دکتر على امینى
تهران ـ خبرگزارى فرانسه ـ 30 ژوئیه 1978
دکتر على امینى نخست‌وزیر اسبق ایران در مصاحبه‌اى با خبرگزارى فرانسه گفت: امیدوارست براى پر کردن خلاء موجود بین رژیم و مردم نقش «آشتى‌دهنده» ایفا کند، وى افزود انجام مذاکره بین قشرها و نیروهاى مختلف کشور و تحکیم سریع همبستگى ملى در مرحله دشوارى که ایران طى مى‌کند، بسیار ضرورى و فورى است.
على امینى معتقد است رژیم سلطنتى و به ویژه محمد‌رضا شاه پهلوى براى ادامه حیات ایران «ضرورى» است. وى اظهار امیدوارى کرد که رژیم سلطنت واقعاً مشروطه شود. امینى از اعطاى آزادى تدریجى و مؤثر در هر مرحله حمایت کرد.
آقاى امینى 73 سال دارد و در سال1961نخست‌وزیر ایران بود. وى عقیده دارد به محض اینکه وحدت ملى برقرار شود مهم‌ترین وظیفه در ایران رونق مجدد امور کشاورزى استقرار یک قوه قضاییه مقتدر و مستقل و مبارزه علیه کاغذبازى است.
تهران ـ خبرگزارى رویتر ـ 29 ژوئیه 1978
على امینى نخست‌وزیر اسبق ایران امروز گفت وى در صدد است که بار دیگر به سیاست بازگردد.
دکتر امینى با 73 سال سن، در اعلامیه‌اى که به وسیله مطبوعات انتشار یافت، با یک احساس مسؤولیت از مردم درخواست کرد که به وى بپیوندند. وى فاش نساخت که آیا قصد دارد در اوضاع نامشخص جارى سیاسى ایران دست به تشکیل یک گروه سیاسى فعال بزند یا خیر. دولت تشکیل گروه‌هاى جدید را ترغیب مى‌کند، لیکن به روشنى بیان نکرده است که آیا به این گروه‌ها اجازه داده خواهد شد که در انتخابات آینده کاندیدا معرفى کنند یا خیر.
9 /5 /2537 نشریه 133 خبرگزارى پارس
2) میانجیگرى دکتر امینى
لندن ـ خبرگزارى پارس ـ 9 /5 /2537
روزنامه فایننشال تایمز چاپ لندن در گزارشى تحت عنوان «پیشنهاد آشتى» نوشته است آقاى على امینى نخست‌وزیر اسبق ایران ضمن یک ابتکار مهم سیاسى تصمیم گرفته است بین دولت و مردم صفا و آرامش برقرار کند.
به دنبال یک رشته تظاهرات خشونت‌بار که بر ضد دولت و شاه به راه افتاده و چند تن کشته شدند اینک اقدام امینى جریان یافته است. سیاستمدار هفتاد و سه ساله ایران طى بیانیه‌اى که در تهران پخش شد خاطرنشان کرده است که وى براى تقویت و اتحاد ملى، گسترش امنیت، آزادى و مزایاى انسانى مبارزه خواهد کرد. امینى روز گذشته تأکید کرد که هدف تشکیل دولت جدیدى است که تحت رهبرى نخست‌وزیر جدید اتحاد ملى را تقویت کرده اعتماد عموم را بازگرداند.
على امینى که پس از کناره‌گیرى از مقام نخست‌وزیرى در سال 1962 براى نخستین بار علناً درباره امور سیاسى سخن مى‌راند، گفت با توجه به موقعیت او از وى تقاضا شده است تا نقش میانجى را ایفاء کند امینى اگر چه به انجام یارى‌گیرى از آمریکا ضربه سیاسى دیده و در اصل در دوران چهارده ماه نخست‌وزیرى خود به عنوان یک نخست‌وزیر مستقل و آزاد شهرت و محبوبیت یافته بود.
در بیانیه، امینى اکیداً یادآور شده است که بین نارسایى‌هاى اقتصادى و بحران سیاسى ایران ارتباط محکمى وجود دارد و برنامه‌ریزى‌هاى ضعیف و نادرست اقتصادى ریشه اصلى نارضایى‌هاى مردم را تشکیل مى‌دهد. على امینى به خبرنگار فایننشال تایمز گفت برنامه‌هاى عالى باید به وسیله دولت مورد اعتماد و علاقه عموم اجرا شود وى گفت باید سیاستمدارى با تجربه شکاف بین دولت و مخالفان را پر کنند.
امینى گفت وى با شاه مخالفتى ندارد در بیانیه امینى به طور غیرمستقیم از آقاى جمشید آموزگار تقاضا شده است از مقام نخست‌وزیرى استعفا کند.
10 /5 /2537 نشریه 134 خبرگزارى پارس
3) فارسى رادیو لندن ـ ساعت 15 /7 ـ 9 /5 /2537
نخست‌وزیر سابق ایران دکتر على امینى که در هفته پیش اعلام داشته دوباره وارد جهان سیاست خواهد شد گفته است که امیدوار است بین مردم ایران و رژیم را آشتى بدهد.
در مصاحبه‌اى با خبرنگار ما در تهران دکتر امینى گفت که خواستار برقرارى دولتى است که جناح‌هاى سیاسى مختلف بتوانند در آن شرکت داشته باشند و بتواند اعتماد مردم را به دست آورد او گفت که آن دولت اتحاد ملى باید نخست‌وزیر تازه‌اى داشته باشد دکتر امینى گفت که مى‌ترسد در غیر آن صورت اغتشاشات اخیر سراسر ایران، از کنترل خارج بشود خبرنگار ما در تهران از قول منابع دیپلماتیک مى‌گوید که در طى چند روز اخیر در شش شهر برخوردهاى خونینى در گرفته و شهر رفسنجان در جنوب شرقى ایران صحنه شدیدترین برخوردها بوده است.
فارسى رادیو لندن ساعت 15 /21 ـ 9 /5 /2537
روز جمعه دکتر على امینى نخست‌وزیر اسبق ایران مجدداً وارد صحنه سیاست شد و دست به ابتکار سیاسى جدیدى زد تا به گفته خودش بین حکومت ایران و مردم سازشى برقرار سازد. اقدام على امینى پس از هفته‌اى صورت مى‌گیرد که طى آن در بسیارى از شهرهاى ایران اغتشاشاتى صورت گرفت از تهران اندروویتلى خبرنگار بى‌بى‌سى در گزارش که براى ما فرستاده است مى‌گوید دکتر على امینى با انتشار یک اعلامیه که هم اکنون نسخه‌هایى از آن در تهران چاپ شده است، خواستار ایجاد یک حکومت متحد و ملى قدرتمند شده است که اهداف و آمال آن گسترش و توسعه آزادى و انسان دوستى باشد وى در اعلامیه‌اش مى‌گوید که هم اکنون عده کثیرى از شخصیت‌هاى فرصت‌زده و روشن‌بین در ایران کنار از گود سیاست نشسته و منتظرند تا روزى بتوانند تحت شرایط مناسب به کشورشان خدمت کنند.
دکتر امینى که هم اکنون هفتاد و سه سال از عمرش مى‌گذرد، در مصاحبه‌اى با بى‌بى‌سى گفت که در شرایط فعلى براى جلب و احیاى اعتماد عمومى مى‌بایست یک دولت متحد ملى با رهبرى نخست‌وزیر تازه بر سر کار آید دکتر امینى افزود که وى از آن بیم دارد که اگر چنین‌تصمیمى هر چه زودتر اتخاذ نشود، موج اعتراضات و تظاهرات بیشترى یابد از حد کنترل خارج شود. دکتر على امینى که در طول دوران 14 ماهه نخست‌وزیرش در حدود شانزده سال پیش به نخست‌وزیر مستقل‌الرأى معروف بود گفت که وى مخالف شاه نیست و اضافه کرد که تغییر رژیم در ایران خطرهاى زیادى به همراه خواهد داشت که اوضاع را وخیم‌تر خواهد کرد اعلامیه روز جمعه دکتر امینى به روى دو موضوع اقتصادى و سیاسى تکیه دارد و ناکامى‌ها و شکست‌هاى اقتصادى را دلیل اصلى موج نارضائى‌هاى فعلى دانسته و آنها را با بحران سیاسى جارى مربوط مى‌داند وى چنین استدلال مى‌کند که هیچ کدام از این این دو مشکل را نمى‌توان بدون توجه به دیگرى حل کرد.
دکتر امینى در متن اعلامیه خود به تجزیه و تحلیل مشکلات جارى در ایران پرداخته و افزایش قابل توجه میزان درآمد کشور را از عایدات نفت، دلیل اصلى توسعه فساد و عمیق‌تر شدن شکاف بین طبقه متمول و طبقه فقیر در جامعه ایران دانسته است اعلامیه دکتر امینى با جملاتى این چنین پایان مى‌یابد که سیاستمداران اصلى و میهن‌پرست آن کسانى هستند که در لحظات حساس و تاریخى تحت‌تأثیر اشتهار و یا شرمندگى قرار نمى‌گیرند و با فکر درباره آینده کشورشان تصمیم گرفته و عمل مى‌کنند این جملات را در حقیقت مى‌توان به صورت درخواست استعفا از دکتر جمشید آموزگار نخست‌وزیر فعلى تعبیر کرد.
دکتر امینى که براى اولین بار پس از شانزده سال که از استعفایش از مقام نخست‌وزیرى مى‌گذرد به طور علنى درباره اوضاع سیاسى ایران صحبت مى‌کرد گفت که از وى خواسته شده تا میان حکومت و مردم نقش میانجى را ایفاء کند. وى گفت که این تصمیم صرفاً به خاطر موقعیت شخصى وى اتخاذ نشده و او هیچ‌گونه هدف سیاسى شخصى در این میان ندارد مقامات دیپلماتیک در تهران مى‌گویند که در میان شخصیت‌هایى که از آنها به عنوان میانجى احتمالى بین دولت و مخالفین نام برده مى‌شود، بدون شک دکتر امینى برجسته‌ترین شخصیت بین آنها به شمار مى‌رود. دکتر امینى در مصاحبه‌اش گفت که وى حدود دو هفته پیش عقایدش را براى امیر‌عباس هویدا وزیر دربار تشریح کرده بود و بنا بر گزارش خبرنگار ما در تهران عکس‌العمل (پارازیت) دیپلماتیک این بوده است که چه کسى در صدر چنین دولتى که دکتر امینى پیشنهاد کرده قرار خواهد گرفت، چون این شخص نه تنها باید مورد اطمینان شاه باشد، بلکه لابد باید با دولت‌هاى اخیر ایران هم رابطه‌اى نداشته باشد.
خبرنگار ما مى‌گوید که تاکنون شاه و محافل دولتى اظهار عقیده‌اى نسبت به اعلامیه دکتر امینى نکرده‌اند گرچه بخشى از این اعلامیه در روزنامه‌هاى ایرانى به چاپ رسید. همچنین نشانه‌اى هم در دست نیست که جمشید آموزگار نخست‌وزیر فعلى حاضر باشد مقام خود را به کسى دیگر تفویض کند. اما به عقیده محافل سیاسى این واقعه اخیر فشارهاى موجود را بر جمشید آموزگار در طى یک سالى که نخست‌وزیر بود افزایش خواهد داد. خبرنگار ما در پایان گزارش امروز خود مى‌گوید که گفته مى‌شود در حال حاضر در پشت صحنه گفتگوهایى بین شخصیت‌هاى سیاسى برجسته که در گذشته با دکتر امینى و بیست و پنج سال پیش با دکتر مصدق همکارى کرده‌اند، و هم چنین آنهایى که اخیر از حزب رستاخیز کناره گرفته‌اند، در جریان است.
ـ بخش عربى رادیو لندن در ساعت 30 /18 همین مطلب را پخش کرد.
10 /5 /2537 ـ نشریه 134 خبرگزارى پارس
1ـ منظور از خانم نوشابه امیری خبرنگار روزنامه کیهان می‌باشد.