گزارش
تاریخ سند: 5 آبان 1331
گزارش
متن سند:
مأمور ویژه گزارش می دهد به طوری که شنیده شده بعد از تجزیه حزب زحمتکشان1 آقای آیت الله کاشانی نسبت به دکتر بقائی بدبین شده و بطور غیر مستقیم درصد تقویت دسته خلیل ملکی برآمده است.در شماره روز جمعه 2 /8 /31 (نیروی سوم) که مخصوصا از دین و مذهب طرفداری نموده بودند نشانه نزدیکی آنان به آقای آیت الله کاشانی است.
ضمنا کلوپ دسته خلیل ملکی به نام حزب زحمتکشان در خیابان سعدی کوچه بدایعی افتتاح شده و گفته می شود که در این روزها هواخواهان دکتر بقائی قصد دارند به آنجا حمله کرده و در این صورت احتمال زد و خورد شدید بین هر دو می رود.
توضیحات سند:
1ـ از اوایل سال 1331، بقائی به تدریج مخالفتهائی علیه دولت دکتر محمد مصدق ابراز می داشت.در این زمان در حزب زحمتکشان در مورد مسأله مصدق دو دیدگاه پدید آمد.
دیدگاه بقائی که دوران همکاری با مصدق را پایان یافته می دید و دیدگاه ملکی که به تداوم همکاری با مصدق تمایل داشت.
از 26 تیرماه 1331 مواضع بقائی در این زمینه علنی شد.
در این روز، شاه مصدق را از نخست وزیری برکنار و احمد قوام را به جای او منصوب نمود.
در همین روز، دکتر عیسی سپهبدی توسط بقائی با قوام دیدار کرد.
خلیل ملکی و همراهانش از این ملاقات مطلع و خواستار آن گردیدند که مضمون گفتگوهای سپهبدی با قوام به اطلاع اعضای حزب برسد.
بقائی ابتدا تمارض کرد و در بیمارستان خصوصی رضانور بستری شد.
پزشک وی اعلام کرد که کسی حق ملاقات با بقائی را ندارد.
به دلیل تمارض بقائی، رسیدگی به مسأله تا مهرماه 1331 به تعویق افتاد.
در 20 مهرماه جلسه حزبی تشکیل شد و بقائی که می کوشید از پاسخگوئی طفره رود، با عصبانیت جلسه را ترک و از حزب استعفا کرد و در خانه نشست.
سپس، هواداران او، در عصر 22 مهرماه، به دفتر حزب ریختند و طرفداران ملکی را، پس از ضرب و شتم، بیرون رانده و بقائی را از منزل به مرکز حزب آوردند و در اجتماعی، دوازده نفر از اعضای حزب را اخراج کردند.
بقائی در اطلاعیه ای که در روزنامه شاهد منتشر شد، علت اخراج خلیل ملکی را کمونیست بودن او عنوان کرد، در پی این اطلاعیه، حزب زحمتکشان به دو گروه منشعب شد: حزب زحمتکشان ملت ایران به رهبری بقائی و حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروی سوم) به رهبری خلیل ملکی.
رک: زندگینامه سیاسی دکتر مظفربقائی، همان، صفحات 19 و20