موضوع : وضع دولت و ترمیم کابینه
تاریخ سند: 11 مهر 1344
موضوع : وضع دولت و ترمیم کابینه
متن سند:
شماره : 934 /322 صبح روز جاری عده ای از نمایندگان مجلس شورای ملی منجمله دکتر وحیدی1.عباس روستا2.
دکتر کیان3 و محسن خواجه نوری4 ضمن بحث ترمیم کابینه را قطعی می دانستند و متفقا عقیده داشتند که دکتر صدر وزیر کشور.
آرام وزیر امور خارجه5.
دکتر نهاوندی وزیر آبادانی و مسکن.
دکتر آموزگار وزیر دارایی و دکتر عاملی وزیر دادگستری6 و احیانا دکتر شاهقلی وزیر بهداری7 و دکتر هدایتی وزیر آموزش و پرورش8 از سمتهای خود برکنار خواهند شد.
دکتر وحیدی اضافه می نمود که ممکن است سرلشکر پاکروان9 وزیر اطلاعات به جای آرام به وزارت خارجه منصوب شود.
بررسی گردید در پرونده های مربوطه بایگانی شد در پرونده دکتر نهاوندی به کلاسه 7925 بایگانی شود.
14 /7
توضیحات سند:
1ـ ایرج وحیدی فرزند احمد در سال 1306 شمسی در خرمشهر متولد گردید.تحصیلات متوسطه را در دبیرستان دارالفنون به پایان رسانید و دوره عالی را در رشته راه و ساختمان دانشکده فنی دانشگاه تهران، طی کرد.
وی جهت ادامه تحصیل به خارج رفت و دوره تخصصی آب و فاضلاب را در دانشگاه دارهام انگلستان طی کرد و در سال 1338 موفق به اخذ دکترای Ph.
D در رشته کارهای آبی از دانشکده کینگز دانشگاه دارهام گردید.
وحیدی دارای مشاغلی چون مهندس اداره کل راه و شوسه ـ معاونت فنی در وزارت آب و برق ـ استاد غیرتمام وقت دانشگاه ملی ـ مهندس ارشد اداره مهندسی بهداشت وزارت بهداری ـ مأمور موقت در شرکت نفت ـ عضو و رئیس هیئت مدیره بنگاه مستقل آبیاری ـ مدیر عامل سازمان آب و برق خوزستان ـ نماینده کمیته دائمی حفاظت وزارت آب و برق ـ وزیر کشاورزی ـ وزیر نیرو و مدیرعامل بنیاد اشرف پهلوی بود.
مشارالیه فراماسون و عضو لژ اهواز (از مؤسسین) ـ فروغی ـ خیام (استاد لژ) ـ دانش ـ آریا ـ فارابی ـ خوزستان و انجمن رازی بود.
همچنین نامبرده عضو و مؤسس حزب ایران نوین ـ عضو گروه ایران نو ـ عضو کانون مهندسین ایران بوده است.
وی نشانهای مختلفی چون درجه 1 فرهنگ ــــ درجه 2 اصلاحات ارضی ــــ درجه 1 و 3 همایون ـ درجه 1 آبادانی و پیشرفت ـ نشان طلای شهر تهران، جشنهای 2500 ساله و تاجگذاری دریافت داشته است.
وحیدی مسافرتهایی به کشورهای اروپای غربی ـ آمریکا ـ شوروی ـ ژاپن ـ تایلند ـ فیلیپین ـ پاکستان ـ مصر ـ عراق ـ لبنان ـ ترکیه ـ سوریه و...
داشته است.
قابل ذکر است که در گزارش تائید نشده ای در پرونده وی آمده است که همسر وحیدی که خارجی (آلمانی است) از طرف شوهرش 12 میلیون تومان پول با خود به آمریکا برده تا به حساب او در بانک واریز کند و برگردد ولی به محض رسیدن به خارج تلگرافی تقاضای طلاق کرده و پولها را صاحب شده است و به وحیدی گفته اگر چیزی بگوید اسرارش را فاش خواهد کرد که نامبرده حاضر شده طلاق نامه او را بفرستد.
مشارالیه در تاریخ 15 /8 /1357 باتفاق عده ای دیگر از نوکران و سردمداران رژیم گذشته توسط کمیته فرمانداری نظامی تهران دستگیر گردید.
و در 8 /11 /58 به دستور هیئت پاکسازی و سالم سازی وزارت نیرو مشمول انفصال دائم از خدمت و قطع حقوق بازنشستگی و ارجاع پرونده وی به دادگاه گردید.
اسناد ساواک ـ پرونده انفرادی 2ـ عباس روستا خراسانی در سال 1291 ش در مشهد به دنیا آمد.
وی که نماینده دوره های 21 و 22 تهران در مجلس شورای ملی بود، تحصیلات عالی را در فرانسه و آلمان گذراند و دیپلم عالی خیاطی گرفت.
سالها مدیر فنی تربیت بدنی خوزستان و خود نیز قهرمان ژیمناستیک کشور بود.
عضو شورای عالی اصناف و از مؤسسین صنف خیاطان بود تا اینکه به ریاست آن نائل آمد.
او مسئول حوزه 36 حزب ایران نوین بود و به عضویت کمیته استان مرکزی درآمد.
3ـ دکتر مرتضی قلی کیان: نماینده دوره های 20 و 21 و 23 و 24 شهرضا به سال 1299 ش متولد شد.
دکترای طب را در 1327 ش از دانشکده پزشکی تهران اخذ کرد و پس از چندی به نمایندگی رسید.
او مدیرعامل شیر و خورشید سرخ شهرضا نیز بود.
4ـ محسن خواجه نوری فرزند یکی از سران مشروطه یعنی حاج محمدعلی حاج حبیب (شالفروش) نماینده مجلس شورای ملی در ادوار اول است.
وی در سال 1295 در تهران به دنیا آمد و پس از آنکه تحصیلات ابتدایی را در ایران به پایان رسانید عازم فرانسه گشت و در آنجا دوران متوسطه را گذراند.
سپس عازم سوئیس شد و در دانشگاه لوزان سوئیس تحصیلات عالی را در رشته علوم عالی تجارت و اقتصاد شروع کرد وی پس از آنکه از دانشگاه لوزان سوئیس فارغ التحصیل شد به تهران بازگشت و در دانشگاه تهران مجددا به تحصیل پرداخت و رشته حقوق قضائی را در دانشکده حقوق تهران به پایان رساند.
در آغاز کار به سمت مشاور مالی اقتصادی وزارت دارائی به کار پرداخت و یکی از اشخاص با نفوذ و صاحب قدرت آن زمان گردید.
هنگامی که وزارت کار تأسیس شد محسن خواجه نوری عضو هیئت عالی مستشاری این وزارتخانه شد و در تنظیم و تدوین قانون اولیه کار نقش مؤثری به عهده گرفت.
در همین وزارتخانه بود که مشاغل و مقامات گوناگونی از قبیل ریاست اداره مدیر کلی و مدیریت عامل صندوق تعاون و بیمه کارگران را طی کرد.
محسن خواجه نوری اولین مدیر عامل سازمان بیمه های اجتماعی بود که در تشکیل این سازمان نقش عمده ای داشت.
در دور بیست و یکم و بیست و دوم قانونگذاری خواجه نوری پست نمایندگی مردم شمیران ـ لواسانات ـ رودبار و قصران در مجلس شورای ملی را اشغال کرد.
پس از آنکه منصور نخست وزیر شد به عنوان لیدر اکثریت مجلس توسط نمایندگان عضو فراکسیون انتخاب شد.
و عضو هیئت امنای دانشگاه ملی و عضو شورای باشگاه خلبانی کشوری و عضو هیئت امنای بنگاه دریائی تراب و مدیر عامل باشگاه ورزشی نور نیز بود.
خواجه نوری یکی از آثار برگزیده آندره ژید را به فارسی ترجمه کرد و به دریافت نشان درجه 4 همایون هم مفتخر گردید.
او پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مهرماه 1358 ش به حکم دادگاه انقلاب اعدام شد.
اسناد ساواک ـ پرونده انفرادی 5ـ غلامعباس آرام در سال 1282 هجری شمسی، از پدری ایرانی به نام علیرضا ـ اهل نائین یزد ـ و مادری پاکستانی به دنیا آمد.
پدرش که در بازار یزد، چای فروش و از مبلغین فرقه ضالّه بهائیت بود، در سال تولد غلامعباس، در نزاع بین مسلمانان یزد و اعضای فرقه بابیگری و بهائیگری کشته شد.
پس از این واقعه، مادرش با یک هندی ازدواج کرد و چون شوهر او، با غلامعباس رابطه خوبی نداشت، وی خانه را ترک کرد و به بمبئی رفت و درکنسولگری انگلستان به پادوئی مشغول شد.
مستر کُنت که کنسول انگلستان در بمبئی بود، به جای پدر و مادر، تربیت او را به عهده گرفت و در همه مأموریت های محوله، او را به همراه می برد.
غلامعباس آرام، پس از پایان جنگ اول جهانی، به ایران آمد و با قبول تابعیت ایران، به استخدام وزارت امور خارجه درآمد و چون با زبان اردو آشنائی داشت، به عنوان عضو محلی سفارت ایران به هند، اعزام گردید.
مشارالیه که تا سال 1324 در سمت اداری در وزارت امور خارجه کار می کرد، در این سال، جزو کادر سیاسی قرار گرفت و دبیر دوم سفارت ایران در امریکا شد و با حسین علاء ـ یکی از حامیان اصلی اعضای فرقه بهائیت ـ که وزیر مختار و سفیر کبیر ایران در امریکا بود، نزدیک شد و چون از قواعد چاپلوسی آگاهی داشت، حمایت او را جلب و به وسیله او از سال 1326 در وزارت خارجه ترقی کرد.
عمده مشاغل غلامعباس آرام، به این شرح است : ـ مدیرکل سیاسی در سال های 6 ـ 1335، در این ایام بود که با شنیدن خبر فوت شوقی افندی در لندن، به نشانه عزا، کراوات مشکی بست و در همین مقام بود که به همراه دیگر اعضای شورای عالی استخدامی، با ارتقاء امیرعباس هویدا، به مقام رایزنی سفارت ایران در ترکیه، موافقت کرد ـ سفیر کبیر ایران در توکیو در تاریخ 7 /9 /36 که با پافشاری حسین علاء، صورت گرفت و شانزده روز پس از این حکم، با حفظ سمت به عنوان سفیر کبیر ایران در چین تایپه نیز منصوب شد.
ـ وزیر امور خارجه در کابینه منوچهر اقبال در تاریخ 11 /5 /38 ـ سفیر کبیر ایران در بغداد در تاریخ 19 /6 /39 ـ غلامعباس آرام در دوران نخست وزیری علی امینی، به عنوان وزیر امور خارجه به کابینه او پیوست و این سمت را در دولت های اسداللّه علم، حسنعلی منصور و امیرعباس هویدا نیز حفظ و در سال 1345 جای خود را با اردشیر زاهدی عوض کرد و به جای او به سفارت لندن رفت.
مشارالیه که در سال 1349 بازنشسته شده بود، در سال 1350 با تصویب هیئت دولت، سفیر کبیر ایران در چین شد و در سال 1352 به عنوان سفیر اکردیته در پیونگ یانگ کره و هانوی نیز معرفی گردید و به پاس خدماتی که به محمدرضا پهلوی کرده بود، در دوره هفتم به عنوان سناتور انتصابی، به عضویت مجلس سنا درآمد.
حسین فردوست که از تربیت یافتگان مکتب جاسوسی انگلیس ـ MI6 ـ بود، پس از شرح چگونگی ارتباط مأموران اینتلجنس سرویس، با همکاران ایرانی خود، درباره جایگاه و موقعیت غلامعباس آرام در نزد آن سازمان، می نویسد : «عباس آرام از وابستگان انگلیس، مدت ها وزیر خارجه بود.
موقعی که او سفیر در ژاپن شد، هوشنگ انصاری کارمند محلی سفارت ایران بود.
آرام تشخیص داد که انصاری فرد مناسبی است و او را به انگلیسی ها معرفی کرد.
بدین ترتیب، انصاری ناگهان وزیر اطلاعات، سفیر ایران در امریکا و...
شد.
» غلامعباس آرام که از اعضای فراماسونری جهانی بود و در لژهای مختلف، از جمله : لژ کیوان و ستاره سحر، عضویت داشت و در مرداد 1348 با معرفی یوسف خوش کیش به عضویت باشگاه ورزشی شاهنشاهی نیز درآمده بود، در یکی از برنامه های رادیو بغداد، در تاریخ 7 /6 /48، چنین معرفی شد : «آرام فراماسون انگلیسی است.
اینتلیجنت سرویس اطلاعاتی را که می خواست، مستقیما از این شخص دریافت می کرد و در اختیار دایره خاورمیانه وزارت خارجه انگلیس می گذاشت.
» غلامعباس آرام که شناسنامه اش در سرکنسولگری ایران در دهلی صادر شده بود، در ارتباط با دوستان انگلیسی!؟ خود تا آنجا پیش رفت که در زمانی که مدیرکل سیاسی بود، با یک دختر انگلیسی ازدواج کرد ولی بنا به دلایلی که مشخص نیست، در سال 1338، از او جدا شد و تا پایان عمر، همسری دیگری اختیار نکرد.
او که در ارزیابی ساواک در تیرماه 1339، اهل مشروب و قمار معرفی شده بود، در اردیبهشت 1341 نیز چنین معرفی شد: «بدنام نیست ولی به علت معروفیت به طرفداری جدی از سیاست انگلیس، بین مردم وجهه ای ندارد.
» و باقر عاقلی بدون ذکر هیچ مأخذی ضمن آنکه سال تولد غلامعباس آرام را 1278 می نویسد، او چنین روایت می کند : «تا 16 سالگی در یزد تحصیل کرد و زبان انگلیسی را به خوبی فرا گرفت.
سپس به شیراز رفت و در پلیس جنوب که توسط انگلیسی ها تشکیل شده بود، استخدام شد و تا پایان جنگ اول جهانی با درجه گروهبانی در آنجا بود.
در این مأموریت با چند تن از افسران و درجه داران هندی آشنا شد و از آنها تقاضای کار در هندوستان کرد.
حوالی سال 1300 به هندوستان رفت و در دهلی در دکان یک چای فروش یزدی [!!؟ ]استخدام شد.
دو سالی در بازار دهلی کار آزاد داشت و سپس در سال 1302 به عنوان عضو محلی سرکنسولگری ایران در هندوستان استخدام شد.
» غلامعباس آرام که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فرصت خارج شدن از کشور را نیافته بود، پس از دستگیری، چندی در بازداشت بود و پس از آزادی در سال 1363 درگذشت.
6ـ باقر عاملی فرزند حسن معروف به شیخ الحرمین به سال 1291 ش در مشهد متولد شد.
در رشته حقوق قضایی از دانشگاه تهران دکترا گرفت و به تدریج مشاغل زیر را عهده دار گشت : دادیار دادسرای شیراز، رئیس دادگاه جنحه شیراز، دادستان کرمان و شیراز و تهران، رئیس دادگستری یزد، رئیس دادگاههای شیراز، رئیس شعب دادگاه تهران، رئیس شعبه سوم دادگاه استان مرکز، رئیس دادگستری استان پنجم، رئیس اداره دفتر کل وزارت دادگستری، دادستان دیوان کیفر، مستشار دیوان عالی کشور، معاون کل و معاون پارلمانی وزارت دادگستری، رئیس شعبه دوازدهم دیوان عالی کشور، وزیر دادگستری کابینه حسنعلی منصور و هویدا 1344 ش، نماینده دوره 21 تهران در مجلس شورای ملی، عضو و رئیس انجمن حمایت زندانیان، عضو هیأت مدیره انجمن حقوقدانان ایران، عضو انجمن ملی حقوق تطبیقی، استاد حقوق جزا و حقوق مدنی و آئین دادرسی مدنی در دانشگاه تهران و مدرسه عالی دختران، عضو باشگاه لاینز بین المللی.
او که عضو سازمان فراماسونری بود، طبق تحقیقات ساواک دارای افکار و تمایلات سوسیالیستی بوده و از طرفداران دکتر مصدق و سیاست غرب (آمریکا) معرفی شده که در هنگام وزارت دادگستری گزارشهای بسیار زیادی دایر بر نادرستی و سوء استفاده های وی به ساواک ارسال گردیده است.
گفتنی است که با شرکت او در مراسم تشریفات سالهای 54 و 56 و 57 موافقت شده بود و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ممنوع الخروج شد.
اسناد ساواک ـ پرونده انفرادی 7ـ منوچهر شاهقلی فرزند امام قلی به سال 1302 ش در تهران تولد یافت.
از دانشکده پزشکی دانشگاه تهران دکترا گرفت و دوره تخصصی جراحی عمومی را در دانشگاه نیویورک طی نمود.
علاوه بر آن دوره تخصصی جراحی ترمیمی و پلاستیک را سپری کرد.
او که در کابینه امیر عباس هویدا به سمت وزارت بهداری رسید قبلاً مشاغل زیر را عهده دار شده بود: عضو مؤسس بیمارستان پارس تهران و مؤسس بیمارستان خصوصی بهمن و شماره 7 تهران، از سال 1353 ش به وزارت علوم و آموزش عالی در کابینه هویدا منصوب شد و سپس وزارت بهداری را در اختیار گرفت.
او از مؤسسین کانون مترقی، عضو هیئت مدیره، عضو هیئت اجرائی و کمیته اجرایی حزب ایران نوین بود.
در دوران مسئولیت خویش فردی بی اطلاع از امور اداری، تاجرپیشه و به فکر تأمین منافع خود و متهم به بهائی گری بود.
هنگامی که وزیر بهداری بود، به جهت بی تجربگی و وضع نابسامان بهداری و شیوع بیماری شبه وبا از طرف مجلس مورد انتقاد قرار گرفت.
در زمان تصدی وزارت علوم متهم گشت که دستوراتی در جهت جلوگیری از حرکتهای دانشجوئی و مقابله با آنها داده است.
طبق سند بیوگرافیک ساواک، «نامبرده از محارم نزدیک نخست وزیر (هویدا) بود و با اغلب تحصیلکرده های امریکائی دوست و معاشرت داشت و در محافل سیاسی و بین پزشکان به جناح طرفدار امریکا معرفی می گردید.
فردی است متین، رفیق باز.
و از 14 /2 /1344 تا 10 /2 /53 به عنوان وزیر بهداری در کابینه هویدا حضور داشت.
وی بهایی بود و در تمامی دوران وزارت تبلیغ بهائیت می کرد و از همان آغاز پزشک معالج نخست وزیر، هویدا بود و به خاطر همین تملق ها حدود یکدهه وزیر آن دولت ماند».
نام او پس از انقلاب اسلامی در فهرست ممنوع الخروجی ها منتشر گشت.
8ـ هادی هدایتی فرزند ابوالحسن، در سال 1302 در تهران متولد گردید و تحصیلات مقدماتی را در تهران گذرانید.
وی دوره متوسطه را در دارالفنون به پایان رسانید و برای ادامه تحصیل به خارج رفت و در رشته حقوق به تحصیل پرداخت.
هدایتی دکترای خود را در رشته حقوق از کشور فرانسه دریافت نمود.
وی در خارج عضو کنفدراسیون دانشجویان و طرفدار حزب توده بود هدایتی پس از آن به ایران آمد و در وزارت فرهنگ به فعالیت پرداخت وی در دانشگاه تهران به عنوان استاد حقوق به تدریس مشغول شد.
وی در روز 17 اسفند سال 1342 که حسنعلی منصور کابینه خود را تشکیل می داد به عنوان وزیر مشاور وارد کابینه او شد.
منصور در تاریخ 18 آذرماه سال 1343 کابینه خود را ترمیم نمود و دکتر هادی هدایتی به عنوان وزیر آموزش و پرورش به مجلس معرفی گردید.
هادی هدایتی پس از ترور منصور و تشکیل کابینه هویدا در هفتم بهمن ماه 1343 در وزارتش ابقا گردید.
این سمت در ترمیم کابینه دوم هویدا نیز برای دکتر هدایتی منظور شد.
وی تا سوم آذرماه 1347 وزیر آموزش و پرورش بود.
به هنگام وزارت هدایتی، قانون تفکیک وزارت فرهنگ به دو وزارت فرهنگ و هنر و آموزش و پرورش به مجلس برده شد و به تصویب رسید.
دکتر هدایتی در دوره 21 مجلس شورای ملی از سوی مردم شهرری به مجلس راه یافت.
تألیفات او : ترجمه اصول فن اداره ـ تاریخ هرودت.
هادی هدایتی از اعضای شبکه ای بود که به عنوان «توده ای انگلیسی» مشهور بودند.
اعضای این شبکه از مأمورین اینتلجنت سرویس انگلستان بودند که تحت هدایت احتمالی اسداللّه علم انجام وظیفه می کردند.
مشارالیه همچنین، عضویت شبکه مطبوعاتی و روشنفکری «بداَمن» را داشت و در مدتی که سردبیری روزنامه فرمان را به عهده داشت، در راستای اهداف غرب فعالیت می کرد.
حسین فردوست در معرفی او می گوید: «هادی هدایتی توده ای انگلیسی، از طریق تملق بی حد و زیاده روی در چاپلوسی به محمدرضا [موفق شد] خود را در پست وزارت نگه دارد.
» 9ـ حسن پاکروان در سال 1290، در تهران به دنیا آمد.
پدر او، فتح اللّه پاکروان، از دولتمردان رضاخانی بود که در زمان فاجعه قتل عام مسجد گوهرشاد، استانداری خراسان را به عهده داشت.
حسن پاکروان، تحصیلات نظامی خود را، در دانشکده های پواتیه و فونتن پلو فرانسه به پایان رسانید و در سال 1312، به ایران بازگشت و مدّتها به عنوان مربی دانشکده افسری، اشتغال داشت.
در سالهای 1320 ـ 1322، افسر ستاد ارتش، و در سالهای 1323 ـ 1324، فرمانده پادگان بوشهر و افسر انتظامات بنادر جنوب بود.
پاکروان، در سالهای 1325 ـ 1327، افسر رکن دوم ستاد ارتش گردید و در سالهای 1328 ـ 1329، وابسته نظامی ایران در پاکستان شد.
پس از بازگشت به ایران، مدّتی ریاست رکن دوم ستاد ارتش را به عهده داشت و در سالهای 1333ـ 1334، وابسته نظامی ایران در هند شد.
با تأسیس ساواک در اسفند 1335، پاکروان، معاون ساواک گردید و در اسفند 1339، با برکنار شدن سپهبد تیمور بختیار، به ریاست ساواک رسید.
درباره دوران ریاست پاکروان بر ساواک، ارتشبد فردوست، در خاطرات خود، سخن گفته است.
سرلشگر حسن پاکروان، تا سال 1343، ریاست ساواک را به عهده داشت.
محمدرضا پهلوی به دلیل اعتماد به وی او را به سمت آجودان مخصوص خود انتخاب و سپس به ریاست ساواک برگزید.
دوران نهضت امام و قیام 15 خرداد مصادف با ریاست وی بر ساواک و جلادی ها و توطئه های وی علیه ملت ایران بود.
سپس جای خود را به نصیری داد و در مقام وزیر اطّلاعات، وارد نخستین کابینه هویدا شد (1343 ـ 1345).
پاکروان، از شهریور 1345 تا مهر 1348، سفیر ایران در پاکستان بود و در این تاریخ سفیر ایران در فرانسه شد و تا آبان 1352، در پاریس مستقر بود.
در بازگشت به ایران، از سال 1352، ارتشبد فردوست، او را در بازرسی شاهنشاهی به کار گرفت و در مهرماه 1356، مشاور و سرپرست امور مالی وزارت دربار گردید.
سرلشگر حسن پاکروان، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دستگیر و در تاریخ 22 /1 /1358، همراه با جمعی از بلندپایگان رژیم پهلوی، به اعدام محکوم شد.