تاریخ سند: 14 خرداد 1347
متن سند:
به : 711 از : 211 شماره : 8786 /211 الجمهوریۀ : نخست وزیر عراق1 اواخر ژوئن به تهران مسافرت خواهد نمود مقامات ایرانی اهمیت زیادی برای مذاکرات ایران درباره بحران خاورمیانه قائل هستند زیرا ایران رسما اعلام داشته بود که از روش دول عربی پشتیبانی کامل می نماید.در ساعت 10 روز 15 /3 /47 به بخش 313 واصل گردید آقای فرزانه 15 /3 /47 132111 گیرندگان خبر : اداره کل سوم 313
توضیحات سند:
1 ـ پس از آنکه سپهبد طاهر یحیی به نخست وزیری عراق منصوب شد، اظهار تمایل کرد که برای مذاکره با مقامهای دولت ایران درباره مسائل مورد اختلاف به تهران سفر کند.این مسافرت در سوم تیر 1347 انجام شد.
اعلامیه مشترک دو کشور که در پایان مذاکرات منتشر شد، حاکی از موافقت با ادامه مذاکرات در مورد مسائل مورد اختلاف بود.
در قسمتی از این اعلامیه آمده بود.
«به منظور اجرای مفاد اعلامیه مشترک ایران و عراق که در پایان مسافرت وزیر خارجه وقت ایران به عراق که در پایان مسافرت عبدالرحمن عارف، رئیس جمهور عراق، به ایران در تاریخ 28 اسفند 1345 (19 مارس 1967) صادر گردید، طبق موافقتهایی که بین نخست وزیران دو کشور به عمل آمد، قرار شد طرفین کمیسیونهای مختلطی برای موادی که در زیر شرح داده می شود، در اسرع وقت تشکیل و نتایج آن را گزارش دهند تا تصمیمات لازم اتخاذ گردد.
ـ مذاکرات برای حلّ کلیّه اختلافات و مسائل معوقه در سراسر مرزها: ـ ادامه مذاکرات مربوط به تحدید حدود فلات قاره و نحوه استفاده از منابع نفت (نفت خانه و نفت شهر) ؛ ادامه مذاکره قبلی درباره نحوه استفاده از آبهای رودخانه های مرزی بر وفق اصول حقوق بین المللی ؛ ـ بستن قراردادهای مخصوص راجع به اقامت و اشتغال و تملک اتباع در خاک طرفین و سایر مسائل مربوط به احوال شخصیه اتباع دولتین ؛ ـ مذاکره درباره مسائل دیگر در زمینه های قضایی، فرهنگی، بازرگانی، جهانگردی، ترانزیت و منظم ساختن امور علف چر و بستن قرار دادهای لازم مربوط به هریک از آنها؛ ـ فراهم آوردن تسهیلات لازم برای مسافرت زوّار ؛ ـ اتخاذ تدابیر مشترک به منظور مبارزه مؤثر علیه قاچاق بین دو کشور».
کیهان (9 تیر، 1347) همچنین در این مذاکرات برای اولین بار مسائل مربوط به خلیج فارس، پس از خروج نیروهای انگلستان، مطرح شد.
در این مورد طاهر یحیی اظهار داشت: «در مورد خلیج فارس متفقا رأی ما بر این قرار گرفت که آینده خلیج فارس در درجه اول مربوط به خود زمامداران خلیج فارس است، بدون آنکه بیگانه ای در آن دخالت نماید.
» همان (10 تیر، 1347) اما مسئله اروند رود همچنان حل نشده باقی ماند.
سپهبد طاهر یحیی طیّ مصاحبه ای در تهران اظهار داشت : «مهمترین مشکلی که بین ایران و عراق در مورد اروندرود وجود دارد، یک مسئله قابل حل می باشد و این مشکل براساس قراردادهایی که بین دو کشور وجود دارد، حل خواهد شد و دو کشور به طور تساوی از اروندرود استفاده خواهند کرد.
» همان (6 تیر 1347) به نظر می رسد که دو عامل اصلی به عدم حلّ مسئله اروندرو کمک کرده باشد : نخست آنکه در این دوره ایران خواهان انعقاد قرارداد جدیدی در مورد اروند رود بود و عراق تمایلی به انعقاد یک قرارداد جدید نشان نمی داد و همان طور که گفته شد نخست وزیر عراق اعلام کرد که حلّ اختلافهای دو کشور در مورد اروند رود باید براساس قراردادهای موجود، یعنی قرارداد 1316، صورت گیرد ؛ و دیگر اینکه روابط دوجانبه ایران و عراق درگیر روابط چندجانبه داخلی اعراب شده بود.
بررسی اختلافات مرزی ایران و عراق، پیشین، ص 312 و 311