تاریخ سند: 23 مرداد 1357
تحقیقات انجام گرفته در مورد چگونگی بروز تظاهرات اخلالگرانه روز 23/5/37 در املش از توابع شهرستان لاهیجان ـ استان گیلان
متن سند:
بدنبال تظاهرات اخلالگرانه روز 23 /5 /37 بخش املش از توابع شهرستان
لاهیجان که منجر به آتش زدن محل قدیمی پاسگاه ژاندارمری در منطقه چافجیر
و شکسته شدن یک جام از شیشه های خودرو گاز متعلق به ژاندارمری از ناحیه
اخلالگران گردید، مأمورین ژاندارمری برای متفرق کردن آنها اقدام و در نتیجه 10
نفر از آشوبگران را دستگیر نمودند که مراتب قبلاً باستحضار رسیده است.
برابر تحقیقاتی که پیرامون علل وقوع حادثه مورد بحث بعمل آمده، نکات
مشروحه زیر در بروز این حادثه حائز اهمیت بوده است :
1ـ از اول ماه مبارک رمضان سال جاری، مجالسی با حضور عده ای از اهالی
املش، بعد از نماز جماعت مغرب و عشاء در مسجد اعظم املش برگزار میگردیده
که شیخ عیسی والائی در آنها بسخنرانی میپرداخته است.
2ـ روز 23 /5 /37 غیر از اهالی املش، حدود 20 نفر دانشجوی ناشناس نیز در
مجلس متشکله حضور داشته که باحتمال زیاد این عده از مسببین بروز تظاهرات
اخلالگرانه مذکور بوده اند.
زیرا گفته شده این افراد بعد از آشوبگریهای روز
23 /5 /37 شهرستان شهسوار، از این شهر متواری و به املش آمده اند.
(مشروح تظاهرات شهرستان شهسوار که حدود ساعت 1500 روز 23 /5 /37
بوقوع پیوست، قبلاً باستحضار رسیده است).
3ـ افراد ناشناس هنگام ورود به شهر، ابتدا سراغ شهردار منطقه را گرفته اند که این
افراد بعدا در بین جمعیت اجتماع کننده در مسجد اعظم املش مشاهده گردیده اند.
(فرزند شهردار املش بنام کاظم ربانی از جمله محرکین دستگیر شده روز
23 /5 /37 بوده است).
4ـ بطور کلی در تظاهرات اخلالگرانه مورد بحث هشت نفر (غیر از 10 نفر دستگیر
شده در روز (23 /5 /37)، جزو محرکین اصلی تشخیص داده شده اند که تاکنون دو
نفر از آنها (عیسی والائی و کاظم ربانی)، دستگیر و اقدامات لازم در زمینه
دستگیری شش نفر بقیه در جریان میباشد.
5ـ گفته شده، عیسی والائی (واعظ دستگیر شده) باحتمال زیاد از وقوع حادثه با
اطلاع بوده زیرا نامبرده در صحبتهائی که با چند نفر در مسجد اعظم داشته، عنوان
نموده : نمیخواهند شاخص باشد، چون اگر اتفاقی بیفتد وی (والائی) را مسبب
بروز این حادثه خواهند دانست.
یاد شده گفته :
اگر قرار است کاری صورت بگیرد، اجازه دهید تا وقت منبر من تمام شود و پس از
آن هر کاری که دلتان بخواهد، انجام دهید.
6ـ بمنظور خاموش کردن حریق ایجاد شده در پاسگاه قدیمی ژاندارمری در
چافجیر، پاسگاه ژاندارمری تقاضای اعزام ماشین آتش نشانی از شهرداری املش
نموده که با عدم همکاری شهردار مواجه گردیده و در نتیجه حریق بمدت دو
ساعت (از ساعت 2400 الی 0200 روز 24 /5 /37) ادامه داشته و سپس خاموش
گردیده است.
ضمنا دادستان رودسر در مورد دستگیرشدگان حوادث مذکور قرار عدم صلاحیت
صادر نموده و قرار است این افراد از طریق دادسرای نظامی تحت پیگرد قانونی
قرار گیرند.
ارزیابی خبر :
خبر صحت دارد.
اقدامات انجام شده :
مراتب به نخست وزیری اعلام شده است.
منبع:
کتاب
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک - کتاب 09 صفحه 71