تلگرام
تاریخ سند: 26 خرداد 1342
تلگرام
متن سند:
از : شاهی جناب آقای علا1 وزیر محترم دربار شاهنشاهی رونوشت تیمسار سرلشکر پاکروان رئیس سازمان امنیت رونوشت اداره انتشارات رادیو ایران جانثار به نمایندگی از طرف آذربایجانیان مقیم شاهی بار دیگر پشتیبانی خود را از لوایح ششگانه پدر تاجدار اعلام و با صدای رسا می گوییم ما آذربایجانیان بارها به ثبوت رسانیده ایم که خدمت گذاران شاه و میهنیم اکنون بیش از دهها هزار نفر آذربایجانی در صفحات شمال ایران سنگر کرده هیچ وقت اجازه آن را نخواهیم داد کسی به مقدسات ملی تجاوز نماید تا آخرین نفس در برابر اهریمنان مبارزه خواهیم کرد نماینده پنج هزار نفر آذربایجانی مقیم شاهی ذبیح اله آذرپور در پرونده تظاهرات 15 خرداد بایگانی شود.شهابی ملاحظه شد 332
توضیحات سند:
1ـ حسین علاء فرزند میرزا محمد علیخان علاءالسلطنه، در سال 1262 شمسی (1301 ق) در شهر تفلیس بدنیا آمد، در آن هنگام پدرش کنسول ایران در تفلیس بود و لقب معین الوزاره داشت.در شب 11 محرم 1307 ق که ناصرالدین شاه از سفر سوم اروپا برمی گشت در تفلیس به خانه معین الوزارۀ رفت و هنگام ورود او علاء به پیشواز شاه رفت و به زبان فرانسه به شاه خوشامد گفت.
در 1307 ق معین الوزاره لقب علاءالسلطنه گرفت و از طرف ناصرالدین شاه به وزیر مختاری ایران در لندن منصوب شد.
علاء هم به اتفاق پدر عازم انگلستان گردید و تحصیلات متوسطه را در آنجا به پایان برد و در 1321 ق به پیشنهاد پدرش از طرف وزارت خارجه به عنوان کارمند، مأمور خدمت سفارت ایران در لندن شد.
در سال 1330 که علاءالسلطنه برای چندمین بار وزیر خارجه شد، علاء به ریاست کابینه وزارت خارجه ارتقاء جست و لقب «معین الوزاره» گرفت.
او چون به زبان انگلیسی تسلط داشت بیشتر اوقات در مشکلات سیاسی که بین وزارت خارجه و سفارت انگلستان روی می داد واسطه ملاقات و مذاکره با وزیر مختار بود و اولیاء سفارت انگلستان با توجه به سوابق مأموریت علاءالسلطنه در لندن به فرزندش نیز اعتماد داشتند.
علاء در دوران جنگ اول جهانی به مناسبت داشتن شغل ریاست کابینه وزارت امور خارجه و چیرگی بر دو زبان انگلیسی و فرانسه در مذاکرات سیاسی ایران با سفارتخانه های خارجی نقش حساسی داشت، او برای شکستن شهرت انگلونیعی خود گاهی به جانبداری از آلمان تظاهر می کرد.
علاء در طول دوران زمامداری وثوق الدوله و مشیرالدوله و حکومت سپهدار رشتی و حکومت کودتا، وزیر مختار ایران در آمریکا بود.
علاء در انتخابات دوره پنجم به وکالت طهران برگزیده شد و در آذر ماه 1302 به طهران بازگشت.
علاء همکاری صمیمانه با تقی زاده را از مجلس پنجم آغاز کرد و در جلسه نهم آبان 1304 که برای خلع سلطنت از سلسله قاجاریه رأی گرفته شد.
علاء هم به بیعت تقی زاده رأی مخالف داد.
پس از پایان مجلس پنجم، در مرداد 1306 به وزیر مختاری ایران در پاریس برگزیده شد در سال 1311 به طهران بازگشت به ریاست بانک ملی برگزیده شد.
وی در نیمه دوم سال 1312 به وزیر مختاری ایران در لندن منصوب شد و چهار سال نیز در این مقام بود، سپس در سال 1316 به طهران احضار و از طرف جم نخست وزیر به ریاست کل تجارت و امور اقتصادی منصوب شد.
در نیمه دوم سال 1321 پس از فوت فرزین، علاء به وزارت دربار منصوب گردید و قریب سه سال در این مقام بود و در سال 1324 به سمت سفیر ایران در آمریکا برگزیده شد و رهسپار واشنگتن گردید.
وی در اواخر 1328 به ایران بازگشت و در فروردین 1329 در کابینه علی منصور به عنوان وزیر خارجه معرفی گردید.
بدنبال ترور رزم آرا و مرگ وی در 16 اسفند 1329 توسط فدائیان اسلام، علاء مأمور تشکیل کابینه شد.
اما دوران زمامداری وی به دو روز پس از گرفتن رأی اعتماد از مجلس در تاریخ 12 اردیبهشت بطول نینجامید.
وی پس از استعفا در نیمه سال 1330 مجددا وزیر دربار شد.
بدنبال برکنار زاهدی از پست نخست وزیر در سال 1334، علاء مأمور تشکیل دولت شد.
بدنبال الحاق ایران در پیمان بغداد، علاء تصمیم به شرکت در کنفرانس دولت های عضو پیمان در بغداد را داشت که به دلیل مخالفت نبردهای ملی و مذهبی با این پیمان، فدائیان اسلام در تاریخ 25 / آبان / 1334 وی را که قصد شرکت در مجلس ترحیم سید مصطفی کاشانی (نماینده مجلس و فرزند ارشد آیه اللّه کاشانی) که در مسجد شاه منعقد گردیده بود، ترور می نمایند.
اما وی از این حادثه جان سالم بدر برد و در حالی که سر و پیشانیش جراحات سطحی برداشته بود و باند پیچ نموده بود در جلسه های پیمان بغداد شرکت کرد (به دنبال این ترور نواب صفوی و برخی از اعضاء فدائیان اسلام دستگیر و محاکمه و اعدام شدند و دولت علاء تا اواخر 1335 به کار خود ادامه داد.
وی در سال 1336 بار دیگر به وزارت دربار منصوب و تا شهریور 1342 در این مقام بود، وی هم چنین ریاست شورای جشن های شاهنشاهی، ریاست هیئت امنا دانشگاه پهلوی ـ ریاست هیئت موسسین دانشگاه ملی ـ و ریاست انجمن برادری جهانی و لاینز بین المللی و استاد اعظم فراماسونری را بعهده داشت.
وی سرانجام در 21 تیر 1343 فوت و در مجاورت حضرت عبدالعظیم دفن گردید.
حسین فردوست در خصوص وی چنین می گوید: «...
این شخص طرفدار سیاست انگلیس و علاقمند شدید به محمدرضا، از دوره جوانی که هر دو نماینده مجلس بودند، نزدیک ترین فرد به مصدق بود.
همین فرد، تردیدی نداشته و ندارم که محکم ترین رابط بین محمدرضا با سفارت های انگلیس و آمریکا و در عین حال محکم ترین رابط بین محمدرضا و مصدق بود.
اطلاع داشتم که ملاقات های علاء با انگلیسی ها و آمریکایی ها فقط در رده سفیر بود و محل ملاقات آنها در ساختمان وزارت دربار بود.
» برای اطلاع از نقش علاء در دوران دولت مصدق و حضور وی در عرصه تحولات سیاسی دهه 1330 به کتاب خاطرات فردوست مراجعه کنید.
منبع: نخست وزیران، ابراهیم صفایی، ص 257