موضوع: اظهارات کیهان یغمائی وبالاخانلو (نمایندگان مجلس شورای ملی)
تاریخ سند: 4 اردیبهشت 1344
موضوع: اظهارات کیهان یغمائی وبالاخانلو (نمایندگان مجلس شورای ملی)
متن سند:
گزارش اطلاعات داخلیشماره: 222 /322
موضوع: اظهارات کیهان یغمائی وبالاخانلو (نمایندگان مجلس شورای ملی) تاریخ گزارش: 4 /2 /44
در مذاکرات خصوصی کیهان یغمائی نماینده مجلس شورای ملی و عضو فراکسیون مستقل و بالاخانلو نماینده مجلس شورای‌ملی که روز پنجشنبه 2 /2 /44 انجام گردیده اخبار و شایعات زیر مورد گفتگو قرار گرفت: 1- دکتر اقبال احضار گردیده تا در غیاب اعلیحضرت عضو شورای سلطنتی گردد. ٢- قرار است دو حزب جدید تشکیل شود. 3- مهندس شریف امامی و تیمساران امیراحمدی و یزدان‌پناه در شرفیابی بعد از حادثه کاخ مرمر از اعلیحضرت استدعا می‌کنند که توطئه‌گران شدیداً مجازات شوند ولی شاهنشاه با شدت عمل مخالفت می‌فرمایند. ۴- طرفداران دکتر امینی و جبهه ملی1 جلسات مشترکی در این اواخر داشته‌اند. ۵ - حادثه کاخ مرمر2 موجب شایعه انحلال مجلس شده و در بین نمایندگان تولید نگرانی کرده بود لکن بیانات اعلیحضرت در مراسم سلام عید غدیر وجود این شایعه را منتفی کرد. ۶- هیئت رئیسه مجلس سنا در شرفیابی هفته قبل بحضور شاهنشاه از اوضاع کشور و کارهای دولت گله و انتقاد کرده‌اند و استدعا نموده‌اند اعلیحضرت امر به تغییر دولت فرمایند هیئت رئیسه سنا همچنین استدعا کرده‌اند به مطبوعات آزادی بیشتری داده شود و نطق نمایندگان بدون سانسور به اطلاع مردم برسد. شاهنشاه هیچگونه اظهار نظر صریح در این مورد نفرموده‌اند و هرگونه اتخاذ تصمیم را موکول به مراجعت از سفر خارج فرموده‌اند و در جواب فرموده‌اند (حالا باشد). ۷- در جریان توطئه کاخ مرمر یک مهندس بنام (کاف) دستگیر شده که گفته می‌شود با خارجی‌ها تماس داشته است.
توضیحات سند:
___۱- جبهه ملی: در زمان انتخابات دوره شانزدهم مجلس شکایاتی راجع بطرز انتخابات می‌شد دکتر محمد مصدق با عده‌ای از مردم تهران بعنوان اعتراض بجریان انتخابات در جلو کاخ شاه اجتماع کردند و قرار شد بیست نفر به نمایندگی از مردم کار اعتراض به انتخابات را دنبال کنند و همین گروه پایه گذار جبهه ملی شدند و بدون هیچ برنامه مشخصی یکی از جنبش‌های ضد استعماری و ملی در جریان ملی کردن نفت ایجاد کردند. مؤسسین جبهه ملی اول عبارت بودند از: دکتر مصدق، احمد ملکی، دکتر کاویانی، ابوالحسن حائری‌زاده، ابوالحسن عمید نوری، عباس خلیلی، کریم سنجابی، احمد زیرک‌زاده، حسین فاطمی، حسین ملکی، مظفر بقائی، امیر علائی، آیت‌الله غروی، ارسلان خلعتبری و چند تن دیگر که در روز اول آبان ۱۳۲۸ منتخبین متحصن دربار در منزل دکتر مصدق جلسه‌ای تشکیل دادند و جبهه ملی را تأسیس کردند. و از همین سال کار ملی کردن نفت را از مجلس شروع کردند تا به نخست وزیری دکتر مصدق رسید. و سپس با کودتای ۲۸ مرداد جبهه ملی از صحنه خارج شد. در ۲۰ تیر ۱۳۳۹ دوره بیستم مجلس، افرادی از حزب ایران جلساتی را به دعوت الهیار صالح و باقر کاظمی تشکیل دادند و فعالیت‌هایی را آغاز کردند که تا سال ۱۳۴۲ ادامه داشت که این اجتماع را دورۀ دوم جبهه ملی می‌نامند. و از اقدامات آنها انتشار چند نشریه و تشکیل چند میتینگ بود و فعالیت آن از این حد بیشتر نبود و تشکیلاتی نداشت و پس از پایان حکومت امینی کم کم فعالیتش پایان یافت. و جریان جبهه ملی عمداً یا سهواً در جهت اهداف سیاست خارجی آمریکا قرار گرفت و در حرکت عظیم مردم مسلمان در مقابله با سلطه‌گری آمریکا و جنایات شاه در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ فعالیت چندانی نداشت. جبهه ملی سوم در سال ۱۳۴۴ که رژیم استحکام خود را باز یافته بود گروه‌هایی متشکل از نهضت آزادی، حزب مردم ایران، حزب ملت ایران، سازمان دانشجویان جبهه ملی و جامعه سوسیالیست‌های نهضت ملی ایران دورهم جمع شدند و جبهه ملی سوم را تشکیل دادند و این جبهه نیز در مرحله تشکل باقی ماند و نتوانست حرکت خود را ادامه دهد. «اسناد احزاب سیاسی ایران، بهروز طهرانی، سازمان اسنادملی»
۲- حادثه کاخ مرمر: ساعت ۹ صبح روز ۲۱ فروردین ماه سال ۴۴ در کاخ مرمر، رضا شمس‌آبادی سرباز وظیفه با نقشه قبلی در محل توقف اتومبیل شاه مستقر شده بود. هنگامی که اتومبیل در مقابل کاخ مرمر توقف کرد آماده شد که به سوی او تیراندازی کند. شاه از در مقابل شمس‌آبادی اتومبیل را ترک نکرد و همین سبب شد که رضا شمس‌آبادی مجبور به دور زدن اتومبیل شود و همین فرصت کوتاه کافی بود تا شاه خود را به داخل کاخ برساند. شمس‌آبادی به دنبال شاه رفته وارد کاخ شد و هنگامی که به سوی شاه نشانه رفت و تیراندازی کرد توسط دو درجه دار گارد مورد اصابت گلوله قرار گرفت. «تاریخ سیاسی معاصر جلال الدین مدنی جلد دوم» «نهضت امام خمینی / سید حمید روحانی / تهران / بنیاد شهید»