تاریخ سند: 25 تیر 1349
متن سند:
از : تلگراف به : ساواک 3ـ 316شماره : 11209/ه 1 پیرو : 11183/ ه 91 ـ 24 /4 /49 آقای پیرنیا استاندار خراسان که روز گذشته از تهران به مشهد مراجعت نموده به اینجانب اظهار داشت مسئله مرجعیت2 را به شرف عرض همایونی رسانیده فرموده اند اقداماتی درباره خنثی نمودن فعالیت خمینی به عمل آمده بعدا درباره مرجعیت اوامر لازم صادر خواهند فرمود استحضارا معروض بهرامیتوضیحات سند:
1ـ ه 9 گزارشگر ساواک رمز ساواک خراسان را اشتباه نوشته است.صحیح آن «9 ه» می باشد.
2ـ در پی درگذشت مرحوم آیت الله العظمی آقای حکیم در تاریخ دوازدهم خرداد ماه 1349 برابر ربیع الاول 1390، شهرهای ایران سیاهپوش و عزادار شده شاه که از اوضاع حوزه علمیه نجف اشرف با حضور حضرت امام خمینی (ره) در آنجا بیمناک بود.
در صدد برآمد تا مرکز مرجعیت شیعه در ایران باشد به همین جهت دست به یک سری اقدامات تظاهراتی و سیاسی زد، وزارت دربار اعلام عزای عمومی کرد، کلیه سینماها تعطیل و برنامه پخش موسیقی از رادیو ایران قطع شد در همین راستا شاه تلگراف تسلیتی برای آیت الله آقای سید احمد خوانساری و سید کاظم شریعتمداری فرستاد.
همچنین تلگرافی برای فرزند ارشد آیت الله حکیم ارسال کرد.
که وی از ارسال پاسخ به تلگراف شاه خودداری کرد علماء و اساتید برجسته حوزه علمیه قم با ارسال تلگرافی به نجف رحلت آیت الله العظمی حکیم را به مرجع بزرگ شیعه، آیت الله العظمی خمینی تسلیت گفتند.
همچنین پیام تسلیتی از سوی روحانیون تهران برای ایشان ارسال شد.
در مقابل طرح های سیاسی شاه در خصوص دخالت در امر مرجعیت شیعه.
دوازده نفر از اساتید و فضلای برجسته حوزه علمیه با انتشار اعلامیه ای که با تلاش آیت الله منتظری و مرحوم آیت الله ربانی شیرازی تهیه شده بود، آیت الله العظمی خمینی را به عنوان مرجع عام به مسلمین معرفی کردند.
اسامی امضاء کنندگان اطلاعیه بدین ترتیب است : حضرات آیات و حجج اسلام 1ـ حسینعلی منتظری 2ـ ربانی شیرازی 3ـ محمد موحدی فاضل 4ـ حسین نوری 5ـ نعمت اللّه صالحی نجف آبادی 6ـ ابوالقاسم خزعلی 7ـ یحیی انصاری شیرازی 8ـ علی مشکینی 9ـ غلامرضا صلواتی 10ـ ابراهیم امینی 11ـ محمد شاه آبادی پس از انتشار این اطلاعیه، برخی از روحانیون و علمای شهرهای مختلف کشور این نظریه را تأیید کردند یکی از روحانیون شیراز در مجلس ترحیم آیت الله حکیم به نمایندگی از روحانیت این شهر ضمن قرائت اطلاعیه جامعه روحانیت و تسلیت به آیت الله خمینی (ره) ایشان را به عنوان مرجع تقلید اعلم به مردم استان فارس معرفی کرد.
رژیم شاه که فعالیت روحانیون را، خلاف طرح سیاسی خود، در مسئله مرجعیت دید از فعالیت روحانیون شهرستانها و اساتید حوزه علمیه قم برای معرفی آیت الله خمینی به عنوان مرجع تقلید اعلم به خشم آمده در یک اقدام دَدمنشانه، عده ای از روحانیون را به مناطق بد آب و هوا تبعید و یا روانه زندانها کرد.
در همین واقعه در تاریخ 18 خرداد ماه 49 و به مناسبت هفتمین روز در گذشت آیت الله حکیم از طرف وعاظ و روحانیون تهران، مجلس ختمی منعقد شد.
در این مجلس حجت الاسلام علی اصغر مروارید، ضمن سخنرانی مستدل و انتقاد به برخی ناآگاهان بی مسئولیت، با استناد به اطلاعیه دوازده امضایی اساتید حوزه علمیه قم آیت الله خمینی را مرجع تقلید اعلم معرفی کرد، وقتی گوینده نام ایشان را برد صدای صلوات تا لحظاتی در مسجد طنین انداز شده بود.
و مردم حاضر در مسجد، پس از استماع سخنرانی حجت الاسلام مروارید، و اعلام مرجعیت آیت الله خمینی، آن چنان خرسند شده بودند که به یکدیگر تبریک می گفتند، رژیم شاه که در این وقایع نقشه های خود را نقش بر آب می دید برای محدود کردن فعالیت اساتید و روحانیون مبارز اقدامات دیگری را شروع کرد، ساواک با بازداشت حجج الاسلام مروارید، خزعلی، و صلواتی آنها را به زابل تبعید کرد.
بالاخره همانطور که ملاحظه می فرمایید، پس از فوت آیت الله حکیم مسئله مرجعیت یکی از مسائل سیاسی روز و بحث برانگیز شده بود، قابل توجه این است که : «آیت الله خمینی در نامه ای خطاب به فرزند خویش حجت الاسلام سید احمد خمینی، او را از دخالت در این گونه مسائل منع کردند» ر.ک : غلامرضا کرباسچی، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب ایران و انقلاب اسلامی، جلد اول صص 407 تا 411 و اسناد انقلاب اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صص 9 /178 و 182