موضوع : مقامات سیاسی پایتخت
تاریخ سند: 19 فروردین 1343
موضوع : مقامات سیاسی پایتخت
متن سند:
شماره : 24 /326 مقامات مؤثر سیاسی کشور برای مسافرت آینده شاهنشاه به آمریکا1 اهمیت فوق العاده ای قائل هستند.گفته میشود موقعی که دکتر امینی در اثر فشار شدید2 سیاست آمریکا عهده دار مقام نخست وزیری در ایران گردیده و برنامه هائی3 بنفع آن سیاست اجرا میکرد و هدف او تضعیف مقام سلطنت بود شاهنشاه به آمریکا مسافرت کردند و از طریق مذاکره با مقامات مسئول سیاست خارجی آمریکا موقعیت حکومت دکتر امینی را از نظر حمایتی که آمریکائیها از او میکردند متزلزل نمودند و اکنون هم چون حکومت منصور4 در اثر فشار دیپلماسی آمریکا روی کار آمده و شاهنشاه با حکومتهای تحمیلی وابسته بهر سیاستی باشند نظر موافق ندارند در این مسافرت اقداماتی را که برای تغییر نظر مقامات مسئول دولت آمریکا نسبت به ایران ضروری است انجام خواهند داد و در این صورت عمر دولت فعلی برخلاف آنچه طرفداران دولت ادعا میکنند طولانی نخواهد بود و زمینه برای روی کار آمدن دولت دیگری که صد در صد منتخب شاهنشاه باشد فراهم میگردد.
محافل سیاسی عقیده دارند دکتر اقبال5 حکومت آینده را تشکیل خواهد داد.
در این باره این اطلاعیه با مسئولین مربوطه مذاکره و مورد تایید قرار نگرفت اقدامی ندارد بایگانی شود.
احمدی.
20 /1 /43
توضیحات سند:
1ـ مسافرت شاه به آمریکا : همانطور هم که در سند اشاره شده چون دولت امینی بوسیله فشار آمریکائیها روی کار آمده بود و این مسئله باب میل شاه نبود وی در 21 فروردین 1341 با فرح به آمریکا رفت و در آنجا توانست با وساطت اسداللّه علم و دوستان بریتانیایی و صهیونیست خود موفق شود موافقت کندی را به عزل امینی جلب کند.در مطبوعات این مسافرت غیر رسمی اعلام شد و به عبارتی اینگونه اعلام شد که شاه و فرح برای گشایش نمایشگاه هفت هزار ساله ایران عازم آمریکا گشته اند.
ولی گویا این سفر شاه هم جهت شکایت از آمریکائیها بوده است چون دولت منصور هم همچون دولت امینی دست نشانده امریکا بود چنانکه در قسمتی از سند ساواک در 13 /11 /42 آمده است که : «سناتور سید جلال الدین تهرانی...
اظهار داشته : دخالت خارجی ها چقدر در امور کشور ما علنی شده وزیر مختار سفارت آمریکا [یاتسویچ] که از مستأجرین حسنعلی منصور دبیر کل حزب ایران نوین است و با او سروسری دارد علنا گفته است که من منصور را به نخست وزیری خواهم رساند همانطوری که دکتر علی امینی را نخست وزیر کردم...
» (روز شمار تاریخ ایران، باقر عاقلی ج 2 * ظهور سقوط سلطنت پهلوی ج 2 و...) 2ـ نخست وزیری امینی و فشار آمریکا : دوره نخست وزیر امینی پس از استعفای شریف امامی از 16 اردیبهشت 1340 شروع شد.
و تا 29 تیر 1341 با روی کار آمدن دولت اسداللّه علم ادامه داشت.
مسعود بهنود در کتاب «دولتهای ایران از...
از سید ضیاء تا بختیار ـ در ذیل دولت علی امینی می نویسد : «علی امینی دومین انتخاب مستقیم آمریکائیان، بدون رضایت شاه بود.
پیش از او آمریکائیان برای نشاندن رزم آراء بر کرسی صدارت، دکتر گریدی ـ دیکتاتوری یونان ـ را به تهران فرستادند...
و برای قبولاندن امینی به شاه، اورل هاریمن پیر سیاستمدار آمریکا از سوی کندی راهی تهران شد.
او که از پیش به مسائل ایران وارد بود و بارها در روزهای سخت دولت مصدق از جانب کاخ سفید، به عنوان میانجی در اختلافات ایران و انگلستان به تهران آمده بود، در پایان سه روز اقامتش در تهران برای امینی حکم نخست وزیری گرفت و شاه را واداشت تا با پیشنهادات او موافقت کرده، در امور دخالت نکند.
بار دیگر فرمان کارها از دست شاه و دربار خارج شد...
» (از سید ضیاء تا بختیار، مسعود بهنود ص 459) شدت فشار آمریکا بر شاه به حدی بود که ظاهرا در مسافرت زمستانی سال 1339 شاه به سوئیس، به وی اعلام شد که اگر با خواست های دولت جدید آمریکا (دولت کندی) موافقت نکند با سقوط سلطنت و ریاست جمهوری امینی مواجه خواهد شد (ظهور و سقوط سلطنت پهلوی ج 2 ص 306) 3ـ برنامه های امینی : دوره نخست وزیری امینی با سقوط دولت شریف امامی در 16 اردیبهشت 1340 آغاز شد.
وی که از حمایت آمریکائیها برخوردار بود در اولین نطق رادیویی خود در همان اولین روز نخست وزیریش وضع کشور را اسفناک اعلام نموده، گفت که تنها راه حل ریشه کن ساختن فساد و تباهی است.
دست افراد نادرست را باید قطع کرد و به قولی مردم را به جهاد دعوت نمود.
وی بطور کلی برنامه اصلاحاتی را داشت که کندی در همان روزهای اول نخست وزیری اش در کنگره آمریکا بدان اشاره کرده بود.
کندی در پیامی به کنگره آمریکا برنامه کار امینی را این گونه مشخص کرد : «...
.
.
هیچ مقدار اسلحه و نیروی نظامی نمی تواند به رژیمهایی که نمی خواهند و یا نمی توانند اصلاحات اجتماعی کنند، ثبات و استواری ببخشد...
ماهرانه ترین مبارزات ضد پارتیزانی نیز نخواهد توانست در نقاطی که مردم کاملاً گرفتار بی نوایی و فقرند، موفق باشد.
از طرف دیگر هیچ خرابکاری نمی تواند ملّتی را که با اطمینان خاطر برای جامعه بهتر می کوشند، فاسد کند...
».
در جلسه فوق العاده هیئت وزیران در 20 اردیبهشت 1340، اصلاحات ارضی و تجدید مالکیت و مبارزه با فساد و فاسد و تنزل هزینه زندگی در رأس برنامه های به اصطلاح انقلابی دولت قرار گرفت چند ماه بعد هم در 19 مهر 1340 اورل هریمن وزیر کشاورزی آمریکا در رأس یک هیئت 12 نفره برای مطالعه در امور کشاورزی ایران وارد تهران شد.
دوران 5 /1 ساله صدارت امینی از پرهیاهوترین مقاطع تاریخ ایران است.
او در این دوران به اقدامات نمایشی فراوان دست زد که شاید جنجالی ترین آن بازداشت کوتاه مدت عده ای از «رجال» پهلوی به جرم فساد مالی باشد.
نهایتا صدارت امینی دیری نپائید و محمدرضا با وساطت اسداللّه علم و دوستان بریتانیائی و صهیونیست خود موفق شد در مسافرتی که در 21 فروردین 41 با فرح به آمریکا کرد موافقت کندی را با عزل امینی جلب کند.
در نتیجه آمریکایی ها به امینی دستور دادند که استعفاء دهد و وی هم در 27 تیر 1341 اجبارا (داوطلبانه) از قدرت کناره گرفت.
(ظهور و سقوط سلطنت پهلوی ج 2 *) 4ـ دولت منصور و عملکرد وی: حسنعلی منصور آمریکایی پسر رجبعلی منصور انگلیسی دومین نخست وزیر «عصر انقلاب سفید» بود.
دولت حزب ایران نوین منصور از اسفند ماه 1342 با ترکیب نسبتا جدیدی از رجال شروع به کارهای از پیش طراحی شده کرد دولت و به طورکلی منصور برای تمام امور مملکت طرحهایی داشت که در منتهای خود می بایست ایران را به کشوری مصرف کننده و مطابق الگوهای غربی بدل کند.
از طرفی او با طرح لوایح و پیشنهادهایی که به مجلس می داد (از آن جمله لایحه اجرای کاپیتولاسیون در مورد نظامیان آمریکایی که در خدمت ایران بودند) علاقمندیش را به سیاست آمریکا و دوری از سیاست بریتانیا (انگلستان) بدون هیچ گونه پنهان کاری نشان داد.
نهایتا دولت منصور با ترور او توسط محمد بخارایی در بهمن 1343 پایان یافت.
5ـ منوچهر اقبال فرزند فرزند چه کسی است؟ در مشهد متولد شد.
تحصیلات ابتدائی را در مشهد و متوسطه را در دارالفنون تهران به پایان رساند.
در سال 1305 برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت در حدود سالهای 1312 ـ 1313 به ایران مراجعت نمود و در سال 1318 به استادی بیماری های عفونی رسید و پس از آن از سال 1321 تا 1328 به معاونت وزارت بهداری و سپس وزیر بهداری، پست و تلگراف، وزیر فرهنگ، وزیر راه و وزیر کشور شد و مدتی هم استاندار آذربایجان بود.
در سال 1332 به سناتوری رسید و یکسال بعد رئیس دانشگاه تهران رئیس دانشکده پزشکی شد و در سال 1335 عهده دار وزارت دربار شد و در فروردین 1336 نخست وزیر گردید.
تا اینکه در شهریور 1339 استعفا داد.
اما در انتخابات زمستانی دوره بیستم به عنوان رهبر فراکسیون (اقلیت) حزب ملیون وارد مجلس شد.
در اردیبهشت سال 40 سفیر کبیر دولت شاهنشاهی در انگلستان شد اما این مأموریت به علت روی کار آمدن دولت امینی انجام نشد.
از سال 41 مدتی هم به ریاست نمایندگی ایران در مؤسسه یونسکو رسید و در اسفند 1342 به فرمان شاه به سمت مدیر عامل شرکت نفت منصوب شد.
تا آخر عمر در این سمت بود.
دکتر منوچهر اقبال در 4 آذر سال 1356 در سن 68 سالگی در اثر سکته قلبی در تهران فوت کرد و در مشهد دفن شد.